Astım Oldum, Ömür Boyu İlaç Mı Kullanacağım?

Astım, sık görülen bir solunum sistem hastalığıdır.Tekrarlayan nefes darlığı, hırıltı ve öksürük ataklarıile seyreder. Toplumda %2-5 sıklıkta olmasına karşın, genellikle bronşit ve havayolu duyarlılığı gibi ifadelerle geçiştirilerek tanı konmaktan çekinilmektedir. Bunun da nedeni astım konusundaki,ömür boyu sürecek ve sürekli ilaç kullanmak zorunda kalınacak şeklindeki yanlış inanıştır.

Dünyada yaklaşık 300 milyon insanın astımdan etkilendiği düşünülmektedir. Özellikle endüstriyel bölgelerde, büyük metropollerde ve yirminci yüzyılın sonlarından itibaren artmaya başlamışken, son yıllarda etkili tedavi ve eğitim ile azalma eğilimine girdiği bilinmektedir.

Astım, havayollarının uzun süreli inflamasyonu (yangı) ve daralması ile seyreden ve tedavi ile tamamen düzelebilen bir hastalıktır. Genetik ve çevresel faktörler astımın oluşumundan sorumludur. Endüstri bölgelerinde, düşük sosyoekonomik durumda, sigara dumanı ve mesleksel bazı kimyasallara maruziyetlerde sıklığı artar. Alerjik astım ve alerjik olmayan astım diye ikiye ayrılabilir.

Hastanın öyküsünde dikkat edilmesi gerekenleri yakalamak ve solunum testlerini iyi yorumlamak tanının en önemli aşamasıdır. En belirgin bulguları nöbetler halinde gelen nefes darlığı, hışırtılı solunum ve öksürüklerdir. Genellikle hastalığı arttıran (tetiği çeken) madde veya alerjen ile karşılaşma sonucu şikayetler ortaya çıkar. Kendine özgü fizik muayene bulguları vardır. Tanıda PEF metreler, reversibilite testleri (ilaçlı solunum testi) ve alerji testleri yardımcı olur. Sadece inatçı öksürük ile seyreden astım da olabilir. Kronik öksürüklerin 1/3’ünden astım hastalığı sorumludur. Bu hastalarda fizik muayene ve solunum testlerinde hiçbir bulgu saptanmayabilir. 

Alerjenden kaçınmak, mesleki tozlara maruziyetten uzaklaşmak, sigara kullanmamak, reflüyü engellemek, sık solunum yolu enfeksiyonu geçirmemek ve düzenli ilaç kullanmak tedavi konusunda yapılacak en önemli maddelerdir. Evde kedi, köpek, kuş gibi evcil hayvan beslenmesi de astım sıklığını arttıran etkenlerdendir. Bu hayvanların tüyleri, dışkıları ve havaya karışan tozları ortamdan astımlı hastanın solunum yollarına inhalasyon yoluyla alınmakta ve dakikalar içinde şikayetler ortaya çıkabilmektedir. 

Kullanılacak ilaçlar tedavi ediciler ve şikayet gidericiler olmak üzere ikiye ayrılır. Hastalığın ağırlığına ve ciddiyetine göre tedavi belirlenir. Hastalar solunum yoluyla kullanılan inhaler ilaçların etkili kullanımı konusunda eğitilmeli ve takip edilmelidir. Tedaviye rağmen düzelme olmazsa, nabız hızlanırsa, kan oksijen değeri düşerse ve yardımcı solunum kas kullanımı başlarsa hastaneye yatırma konusunda takip etmek gerekir.

Astım hala önemli bir sağlık sorunudur. Ama hastalığın önlenmesi ve kontrolü için alınan önlemler başarılı gibi gözükmektedir, üstelik tedavide kullanılan ilaçların etkinliği de son derece yüksektir. O nedenle astımlı hastaların ilk yapması gereken şey sigara ve mesleki tozlar-gazlar gibi tetikleyicilerden uzak durmanın yanında düzenli olarak ilaç kullanmaktır. Çünkü astım ilaçlarının bir kısmı semptom giderici olmanın yanında, aynı zamanda tedavi edici ilaçlardır da. Yani düzenli kullanıldıkları takdirde bu ilaçlar hastanın astım atak sayılarını azaltır, şiddetli atakları önler ve nihayetinde semptomsuz hale getirebilir. Ama sık alevlenme geçiren, düzensiz ilaç kullanan ve ortamdaki tetikleyicilerden uzaklaşamayan hastalarda ilaçların etkinliği düşebileceği gibi, astım kalıcı da olabilir.

Bazen de astım hastaları uzun süre ilaç kullanmasına rağmen şikayetlerinde belirgin bir iyileşme olmayabilir. Bu durumda da ilaçların etkili kullanıldığının gözlenmesi, besin alerjisi, göstroözofajiyal reflü veya postnazal akıntı gibi sorunların olup olmadığının da incelenmesi gerekir.

Astımda ilaçlar genelde solunum yoluyla (puff, inhaler) verilmektedir. Bu ilaçların derin nefes alırken ağıza sıkılması, 10-20 saniye kadar nefesin tutulması ve birkaç dakika sonra bu işlemin tekrarlanması gerekir. 

Düzenli ilaç kullanan, sık solunum yolu enfeksiyonu gelişmeyen, tozlu bir işyerinde çalışmayan, kimyasallara maruz kalmayan, alerjisi olmayan ve sigara kullanmayan hastalar tedaviden çok fayda görür ve bu astım hastalarının yaklaşık yarısında tamamen ilaçsız takip edilebilecek kadar düzelme görülebilir. 

Unutmayınız, astımlı olmak ömür boyu ilaç kullanmak anlamına gelmez. Düzenli tedavi, hasta eğitimi ve sık kontrol astım tedavisinin en önemli basamaklarını oluşturur.