Atılganlık Becerisi

Çocuklar duygu ve düşüncelerinin ifade ederken üç temel davranış sergilerler. Bu davranış biçimleri; çekingenlik, saldırganlık ve atılganlıktır.

Çekingen çocuklar, çevre ve akran ilişkilerinde pasif kalıp, diğer çocukların fikirlerini kabul etmeyi seçerler. Çekimser çocuklar duygularını gösterme ve ifade etmekte zorlanırlar. Haklarını koruyamazlar.

Saldırgan çocuklar ise çevreleri ve akran ilişkilerinde duygusal ihtiyaçlarını karşılamak, isteklerini yaptırmak ve karşındaki kişileri bastırmak için saldırgan tutumlar sergilerler. Karşındaki kişileri ve ihtiyaçlarını göz ardı ederler. Zorlandığı durumlarla baş etmek için ağlamak, saklanmak ve surat asmak gibi kaçınma tepkilerini kullanırlar.

Atılganlık ise bireylerin haklarını korumada ve ihtiyaçlarını, duygularını, düşüncelerini dürüst, uygun yollarla ve diğerlerinin haklarını çiğnemeden ortaya koyma biçimidir. Atılgan davranış, kendini ifade edebilmeye dayalıdır ve başkalarının da haklarına saygı göstermektir. Bir ilişkide iki tarafında eşit olduğunu savunur ve iki tarafında fayda sağlamasına odaklı davranışlardır. Atılganlık, kişilerarası ilişkilerde en sağlıklı davranış biçimi olarak tanımlanmaktadır. Bir çocuk atılgan (güvenli davranış becerilerine sahip) olduğu zaman saldırgan olup başkasını kontrol etmeye ya da pasif kalıp başkalarının kontrolü altına girme durumlarını yaşamaz. Atılganlık becerileri gelişmiş çocuklar başkalarına bilgi sorabilir. Kendini tanıtma gibi ilişkileri başlatıcı davranışları ve başkalarının davranışlarına tepki vermeyi öğrenmiş olur.

Atılgan Davranış Biçimleri

• Duygularını olumlu-olumsuz ifade edebilme,

• Olumsuz durumları ifade edebilme,

• İletişim kurma,

• Kendini tanıtma,

• Akran ilişkilerinde rahatlık, 

• Başkalarının isteğini kabul etme/reddetme, 

• Davet etme,

• Düşüncelerini ifade etme,

• İkna Etme

• Gerçeği Söyleme

• Hakkını Koruma ve Savunma olarak sıralanabilir.

Atılganlık Becerisini Geliştirmek için Ebeveynler Ne Yapmalı?

• Dinlendiğini ve önemsendiğini hisseden çocuklar kendini daha rahat ifade edebilir. Duygu ve düşüncelerini rahatça paylaşabileceği ortam oluşturmaya çalışın. Konuşurken göz hizasında olmaya özen gösterin.  Kurduğunuz doğru iletişim çocuğa dinlendiğini ve önemsendiğini hissettirecektir. 

• Çoğu kez bir çocuğun ihtiyacı olan tek şey, duygularının anlaşılmasıdır. Kendini ifade etmesini desteklemek için çocuğunuzun anlattıklarına göre, duygusunu isimlendirebilirsiniz. Kendini ifade etmesi için çok fazla soru sorulması, çocuğun kendini ifade ederken çekimser kalmasına neden olur.

• Çekimser çocuklar sorumluluk almaktan çekinirler. Çocuğunuza seçenekler sunarak karar verme hakkı tanımalısınız. Böylece en çekimser çocukta bir süre sonra verdiği karar vermek konusunda daha özgüvenli olacaktır.

• Olumlu davranışlarını öne çıkararak iyi olduğu şeylere dikkat çekin.  Kendisiyle ilgili olumlu yargılar sıralamasına imkan tanıyın. Böylece harekete geçmeden önce kendisine ilişkin inancı artacaktır.

• Yaşadığı sorunları kendisinin çözmesi için yüreklendirip, fırsatlar verin. Kendini ifade etmek, problem çözmek sonradan edinilen bir beceridir. Çocuğunuzun bir kas gibi bu özelliklerini geliştirmesini desteklemelisiniz.

• Atılgan davranabileceği durumlara ilişkin gerçekçi hedefler koymasına yardımcı olmalısınız. Yani alternatif tepkiler düşünmesine yardımcı olabilirsiniz.  (Bu konuyu öğretmeninle arkadaşınla konuşmayı deneyebilir misin, Bağırmak yerine kendini daha farklı nasıl ifade edebilirsin? Gibi).

• Kendini ifade etmekte zorlandığı durum kişiler için provalar yapmasını destekleyebilirsiniz. Gözlerini kapatarak belirlediği kişiye nasıl daha etkin yanıtlar verebileceğiyle ilgili hayal kurabilir. Çocuğunuzun heyecanını azaltacak telkinlerde bulunabilirsiniz.

• Davranışına ilişkin değerlendirme yapmasına yardımcı olup davranışının olumlu yönlerini vurgulayarak yeni yöntemler denemesi konusunda cesaretlendirebilirsiniz. 

• “Hayır” demesi için fırsatlar veriniz ve “Hayır” dediğinde yanıtını ciddiye alın.

• İsteklerini ciddiye alarak talep etmesine fırsat vermelisiniz. 

• Çocuğunuzla iletişim kurarken  “peki”, “üzgünüm hayır” , “seni davet ediyorum” , “bence”, “hayır” kelimelerini yerinde ve uygun durumlarda kullanın ve kullanması için teşvik edin.