Azospermi

Menide hiç sperm bulunmadığı durumlar için kullanılan

terimdir. Bir zamanlar bu durum tesbit edildiğinde şahsın

çocuk sahibi olmasına imkansız gözüyle bakılırdı çünkü sperm

yok ise nasıl baba olunacaktı. Ancak menide sperm olmaması

bu kişinin sperm üretmediği anlamına gelmez. Bazı tıbbi

tedavi ya da cerrahi girişimlerle az miktarda da olsa sperm

elde edilebilir ve kişinin baba olması sağlanabilir.

Azosperminin sebebi nedir?

Bu durum sperm üretimindeki bir bozukluk ya da üretilen

spermin dışarı atılmasındaki bir engel nediniyle oluşabilir. Bu nedenle azospermi tesbit

edildiğinde ilk yapılması gereken bu iki durumu ayırt etmektir.

Eğer testisler sperm üretiyor fakat menide sperm bulunmuyorsa ya sperm akımını sağlamak

için kanalları açmak ya da spermi bulunduğu yerden almak gerekir. Eğer testisler sperm

üretmiyorsa onları sperm üretir hale getirmeye çalışmalıdır. Bunda da başarı sağlanamz ise

yardımcı üreme teknikleri ile birlikte sperm elde etmek için mikromanipulasyon yöntemlerine

başvurulmalıdır.

Sperm üretimindeki bozukluklar nelerdir?

Burada 3 ana sebep söz konusudur;

1. Hormonal sebepler

2. Testis yetmezliği

3. Varikosel

Hormonal sebepler

Testislerin sperm üretebilmesi için gonadotropin denen ve beyindeki hipofiz bezinden

salgılanan hormonlara gereksinim vardır. Bunlar hiç ya da az salgılandığı durumlarda yeterli

sperm üretimi sağlanamaz. Ayrıca çeşitli nedenlerle androjen (erkeklik hormonu) alan

erkeklerde de hipofiz bezinden salgılanan hormonlar baskılanır ve yine sperm üretimi durur.

Testis yetmezliği

Burada testisin olgun sperm üreten kısmında yetersizlik söz konusudur. Bu sperm gelişiminin

herhangi bir evresinde duraklama ile kendini gösterir. Sertoli-cell only sendromunda sperme

dönüşecek hiçbir hücre bulunmaz veya maturasyon-arrest denen durumda sperm hücreleri

erken evrelerde yani henüz olgunlaşmamış halde bulunurlar. Bu hastalarda genetik tarama

yapılması gerekir.

Varikosel

Tıpkı bacaklardaki varisler gibi cinsel bölgede bulunan toplardamarların genişlemesidir. Bu

damarların genişlemesinin sebebi içindeki kan akımının bozulmasıdır. Damarlar genişleyince

testislerde kan miktarı artar, bu da sperm üretimi üzerine olumsuz etki yapar. Bu durum

cerrahi olarak düzeltilebilir.

Spermin taşınmasındaki bozukluklar

Bunun sebepleri ya spermi taşıyan kanallardaki tıkanıklık, ya kanalların doğuştan olmaması

veya oluşan spermin dışarı atılamamasıdır.

Bazı hastalarda doğuştan her iki sperm kanalı da bulunmaz (congenital absence of bilateral

vas deference) veya fıtık ya da hidrosel ameliyatı sırasında kanal tıkanmış olabilir. Normal

şartlarda sperm seminal vezikül denen keselerde depolanır ve uretra denen idrar deliğinden

dışarı atılır. Eğer seminal veziküllere giden kanallar tıkalı ise spermler dışarı atılamaz.

Ejakulasyon sorununun sebebi ise ( tıkanıklık olmadığı halde spermin dışarı atılamaması)

sinirlerin cerrahi işlemlerle, şeker hastalığı nedeniyle veya omur ilik zedelenmesi yüzünden

zarar görmesidir. Spermin dışarı atılabilmesi için mesane ile penis arasındaki kapağın kapalı

olması gerekir. Sinirlerin hasar görmesi nedeniyle bu kapak kapanamıyor ise sperm mesaneye

kaçar ve ancak idrarla atılır.

Azospermi tesbit edilen hastanın değerlendirilmesi

Hastanın muayenesi

Eğer testislerin boyutları ciddi olarak küçük ise sperm üreten hücrelerin etkilendiği

söylenebilir, hormon testleri yaparak bunun testislerden mi yoksa beyindeki hipofiz bezinden

yetersiz hormon salınımından mı olduğu anlaşılabilir.

Testislerin içinde bulunduğu torba (scrotum) el ile ve ultrasonografi yardımıyla muayene

edilerek varikosel olup olmadığı anlaşılabilir. Muayene sırasında sperm taşıyan kanalların

olup olmadığı anlaşılabilir. Eğer kanallar yok ise kromozom analizi gerekebilir. Kanalların

muayenesi sırasında epididim denen yapıların ele gelmesi (normalde hissedilmez) bir

tıkanıklığı gösterebilir.

Hormon analizi

FSH (follikül uyarıcı hormon) beyindeki hipofiz bezinden salgılanır ve testisleri uyararak

sperm üretimini sağlar. Testisin sperm üretme yeteneği azaldıkça FSH miktarı artarak testis

daha fazla uyarılır. Eğer FSH seviyeleri yükselmiş olarak tesbit edilmişse testislerin yeteri

kadar sperm üretmediğini söylemek mümkündür. Ayrıca LH, TSH, prolaktin ve testosteron

isimli hormonlar da sperm üretiminde bir sorun olup olmadığını anlamamıza yardımcı olurlar.

Genetik testler

Azospermi tesbit edilen erkeklerde önerilir. Kromozomlarda sayısal ve yapısal anomaliler

araştırılır. Özellikle doğuştan sperm kanallarının olmadığı durumlarda kistik fibrozis geninde

defekt olup olmadığını bu testlerle öğrenebiliriz. Ayrıca azospermiye neden olaak genlerde

mikrodelesyonlar araştırılabilir.

İdrar tetkiki

Bazen spermler sinirlere ait nedenlerle geri akımla mesaneye kaçabilir. Bunu anlamak için

hastadan idrarını yaptıktan sonra meni vermesi istenir. Sonra tekrar idrar yaptırılır ve bu

idrarda sperm aranır. Eğer idrarda sperm varsa o zaman bir geri akımdan söz edilebilir. Bu

durum bazen ağızdan alınan ilaçlarla tedavi edilebilirse de genellikle ejakulasyon sonrası idrar

alınır ve sperm ayrıştırılır.

Testis biyopsisi

Eğer sorunun esas olarak testislerde olduğu düşünülüyorsa testis biyopsisi yapılabilir.Alınan

parça labratuvara mikroskopik incleme için gönderilir. İşlem ince iğne aspirasyonu şeklinde

ya da bir kesi yoluyla yapılabilir. Burada sperm elde edilebilirse ICSI (mikroenjeksiyon)

yöntemiyle daha önceden alınmış yumurtalar içine enjekte edilir ve yumurtanın döllenmesi

beklenir. Döllenen yumurtalar ana rahmine transfer edilerek 2 hafta sonra gebelik testi yapılır.

belik testi yapılır.