Bacak Damar Tıkanıklığı

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞI NEDİR?

Bacak damar tıkanıklığı damar duvarında yağ birikim (ateroskleroz: kireçlenme) sonucunda oluşan darlık veya tıkayıcı kireçlenmelere sebep olan bir hastalıktır.

Bu yazımızda genel hatlarını inceleyeceğiz. Gerekli yerlerde bağlantılar verilecektir. Onlara tıklayarak da ilerleyebilirsiniz.

‘’ Periferik’’ demek vücudun uçlarında yani kol ve bacaklar için kullanılan bir kelimedir. Bacak damar tıkanıklığı için bu terimde kullanılır.

Var olan damar tıkanıklığının üzerine pıhtı eklenmesi, kalpten gelen bir pıhtı ya da kirecin damarı tıkaması ile ACİL müdahale gerektirebilecek AKUT BACAK DAMAR TIKANIKLIĞI tablosu da ortaya çıkabilir.

Atardamar olan her yerde görülebilir. Sıklıkla kalp damarlarında darlık yapan bu hastalık kalp ile ya da tek başına özellikle bacak damarları ile şah damarlarında da darlık yapar. Şah damarı tıkanıklığını başka bir yazıda değerlendireceğiz.

ŞAH DAMARI TIKANIKLIĞI BAĞLANTI

Damar tıkanıklıklarında aklımıza gelen iki önemli konu şeker ve sigara olmalıdır. 

Periferik damar hastalığı yaş ile zeminde başta şeker hastalığı ve/veya kolesterol yüksekliği ya da sigaraya bağlı görülür. Sigaraya bağlı olan bacak damar tıkanıklığı ‘’nikotin alerjisi’ olarak Buerger Hastalığı diye adlandırılır. Bu hastalığa Buerger Hastalığı ya da Nikotin İlleti isimli yazılar veya videolardan ulaşabilirsiniz.

Periferik Damar Hastalığını sebeplerinden biri de şeker Hastalığıdır. Şeker bağlı ayaklarda yara ile sonuçlanan ve zaman zaman uzuv kaybına kadar giden sonuçlar görülür.  Şeker hastalarında ayaklarda görülen damar ve sinir tutulumuna ‘’diyabetik ayak’’ denir.

BAĞLANTI KAYNAK DAMAR VE ŞEKER HASTALIĞI

 

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞI BELİRTİLERİ

Ani bacak damarı tıkanıklığında ‘’6P’’ olarak bilinen belirti ortaya çıkar. Bunlar sırası ile AĞRI (PAIN), SOLUKLUK(PALLOR), UYUŞUKLUK (PARESTHESIA), SOĞUKLUK (POIKILOTHERMIA) , NABIZSIZLIK(PULSELESSNES) VE  GÜÇ KAYBI  (PARALYSIA) şeklinde sıralanır. Ani durumun haricinde uzun süreli (kronik) gelişen bacak damar tıkanıklığında bu belirtile zaman içinde ortaya çıkarlar. 

 

1. Baldır ağrısı: Ağrı yürümekle artar ve kişi durmak ihtiyacı hisseder.  Dinlenmek ile de geçer. Bu yüzden sık sık durmak zorunda kaldığından ‘’vitrin hastalığı’’ olarak tanımlanmıştır.

 

 Ağrı baldırın yanında kalça ve belde de olabilir. Bu tür ağrılar ihmal edildiği ve tedavi edilmediği durumlarda yürümeden istirahat halinde ayaklarda ağrılar olabilir. Bazen bu ağrılar şiddetlenerek hastaları gece uyutmayacak hale getirir. Hastalar bu dönemde ancak ayaklarını sarkıtarak rahat ederler ve ancak öyle uyuyabilirler. Bu tür ağrılar ancak çok güçlü ağrı kesiciler ile azalır. Aşağıdaki resimde tipik baldır ağrısını görmektesiniz.

 

Yürüme mesafesi: Ağrı olup dinlenmeye kadar yürünen mesafe tedavi için yöntemin belirlenmesinde stratejiktir. Genelde 500 metreye kadar ilaç tedavisi uygulanabilir. 500 metre altına inmiş kişilerde darlığın ciddi bacak beslenmesinin ‘’kritik’’ olduğu düşünülür.

1. Soğukluk: yeterli kan dolaşımı olmadığından üşüme ve sonrasında soğukluk hissi ayak parmaklarından başlayarak yukarı düzeylere doğru çıkar. El ile dokunulduğunda damar tıkanıklığın olduğu düzeyin altında diğer bacağa göre soğuk olduğu görülür. 

1. Solukluk: Kan dolaşımın azalması ile etkilenen bacakta renk değişikliği görülür. Diğer bacağa göre daha açık soluk renktedir. 

1. Uyuşukluk: Dolaşımın bozulması ile KILLARDA DÖKÜLME ve devamında sinir fonksiyonlarının bozulması ile ayaklarda uyuşma ve uyuşukluk görülür. Şeker hastalarında ayaklarda karıncalanma, iğne batması ve zonklama tarzında görülen bu şikayetler zaman içinde farkında olmadan sağa sola ayağınız çarptığınızda oluşacak ağrı duygusunu da engeller. Böylece küçük yaralar büyüyerek kötü yaralara dönüşür. 

1. Nabızsızlık: Muayene ya da el doppleri ile etkilenen bacakta nabız alınamaz.

1. Motor Kayıp=Hareket bozukluğu: Damar tıkanıklığını ileri aşamasında ya da damar tıkanıklığının üzerine gelen pıhtı ya da kireç ile kan akımı tamamen kesilirse bacakta hem kaslarına çalışması hem de sinirlerin iletisi bozulduğundan istemli yada istemsiz şekilde hareket görülmez. Bu hareket bozukluğu motor fonksiyonların kaybını gösterir. 

• Geri döndürülemez. Bu noktaya gelemden sorun çözülmelidir.  Bu çok ciddi bir durumdur. Müdahale edilmezse kangren ve uzuv kaybı ile sonuçlanır 

1. Ayak yaraları: damar tıkanıklığı doku beslenmesini bozduğundan bir çarpma ya da yaralanma ile hasarlı bölgede oluşan yaralar zor iyileşir. Bazen de iyileşme yeterli olmaz ve açık yaraya dönüşür, enfeksiyonun da katılımı ile kangren oluşur. 

 

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞI KİMLERDE OLUR?

Risk faktörleri arasında şeker ve sigara kullanımı ilk sırada gelir.

Ardından damar tıkanıklığı için genel risk faktörleri arasında sayılan kolesterol yüksekliği, hipertansiyon ve aile öyküsü gelir. Obezite ve alkol kullanımı da bu listeye dahil edilir.

Bacak damar tıkanıklığı olanların bir kısmında henüz belirti vermeyen koroner damarlarda tıkanıklık olabilir. Bazı hastalarda bu tıkanıklıklar bypass gerektirecek düzeyde olabilir. Bunu sebebi hastanın baldır ağrısı nedeni ile yürüyememesi ve göğüs ağrısı ile karşılaşmamasıdır.

Tersi durumda da koroner damarlarında darlık olan hastaların %10-15’inde bacak damarlarında da tıkanıklık olabilir.

Hastalar doktora başvurduklarında muayenede:

• SOĞUKLUK: bacaklarda dolaşım bozukluğuna bağlı kıl dökülmesi ve ciltte incelme ve soğukluk görülür.

• Nabızlar kontrol edilir. NABIZ YOKLUĞU: el ile ya da el doppleri denilen cihaz ile ayaklarda nabzın zayıf olması ya da alınamaması sıklıkla saptanır. Kasık, diz arkası, ayak üstü ve ayak yanındaki atardamarlarda nabızlar muayene edilir.

• Ayak ve kol tansiyonu ölçülür ve oranlanır. Buna Ankle Brakial indeks (ABI) adı verilir. Bu değerin 1,0 altında olması önemlidir.

BAĞLANTI: ABI 

• Bir sonraki aşama tetkik aşamasıdır. 

 

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞINDA TETKİKLER:

• ULTRASONOGRAFİ: Muayene sonrasında damar tıkanıklığı için ilk ultrasonografi istenir. Bu tetkik ile bacak atardamarlarında darlıklar ve akım hızları görülür. Ağrısız ve hızlı güvenilir bir tetkiktir. 

 

Yukarıdaki resimde damarda daralma ve kırmızı ile gösterilen kanın darlık bölgesinden geçişi görülmektedir.

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞINDA ANJİYO

• ANJİYOGRAFİ: Ultrasonografi de darlık saptanmışsa buna dayanılarak anjiyografi istenir. Anjiyografi öncesinde hastalar kalp açısından da incelenir ve sıklıkla bacak anjiyografisi ile koroner anjiyografi de istenir.  Klasik anjiyografinin yanında benzeri Digital Subtraction Anjiyografi (DSA) tanı için kullanılabilir. Günümüzde Bilgisayarlı Tomografik Anjiyografi ve MR anjiyografi de kullanılmaktadır. 

Aşağıda anjiyografide beyaz ile görülen yerler atardamarlardır. Sol taraftaki damarda hafif damar duvarında plaklar ve daralmalar (beyaz ok) görülürken karşı bacakta (diğer ok) aynı bölgede damarın tamamen tıkalı olduğu görülmektedir.

 

BACAK DAMAR TIKANIKLIĞINDA TEDAVİ NEDİR?

Tedavi için karar vermede yürüme mesafesi, darlıkların yeri, şiddeti ve ayakta yara olup olmadığı birlikte değerlendirilir. 

1. İLAÇ TEDAVİSİ: Kan sulandırıcı ve damar genişletici ilaçlar ile yapılır.

2. ENDOVASKÜLER TEDAVİ: Ameliyata gerek duyulmayan darlıklarda balon ve stent işlemleri uygulanabilir. Diz altı bölgelerde ise çapların düşmesi ile birlikte sorunlar yaşanabilir.  Bu konuyu ayrı bir yazıda değerlendireceğiz.

3. CERRAHİ TEDAVİ: Bypass tekniği ile tıkalı damarın aşağısına kan gönderilir. Bunun için ideal olarak hastanın kendi bacak toplardamarı ya da suni damarlar kullanılır.