Bacaklarım Neden Şişiyor?

Vücutta ödemin en sık görüldüğü yer bacaklar, özellikle de ayak bilekleridir. Dokular arasında birken sıvının fazla olması ve/veya yeterince taşınamaması bacak ödemine zemin hazırlar. İlk başta uzun oturma veya ayakta kalmak ile başlayan ayakkabı giymekte zorlanma, ayakkabıların sıkması ile kendini belli eden bu durum ilerledikçe bacaklarda hantallaşma ve ağrıları da beraberinde getirir. Önceleri günlük hayatı zorlaştıran bacak şişmeleri ileri evrelerinde ciddi sağlık sorunları olarak karşımıza çıkabilmektedir.

Bacak şişmesinin nedenleri:

Bacak şişmeleri tüm vücudu ilgilendiren genel rahatsızlıklara veya sadece o bacağa ait lokal bir soruna bağlı olarak görülebilir.

Sistemik Hastalıklar:

Her iki bacakta simetrik şekilde görünen şişmeler derecelerine bağlı olarak guatr, bazı metabolik hastalıklar, böbrek hastalığı, kalp yetmezliği gibi vücutta ödem yapabilecek tüm vücudu ilgilendiren rahatsızlıkları temsil edebilir. Bu tür hastalıklarda şişmenin yanı sıra nefes darlığı, çarpıntı, bel-göğüs ağrıları gibi ek yakınlamalarda genellikle eşlik eder ve bireyde kronik hastalık durumuna bağlı halsizlik, güç kaybı, kolay yorulma, isteksizlik, vücut direncinde ve efor kapasitesinde düşüklük görülebilir. Bacaklarda oluşan simetrik şişmeler düşük dereceli ise bazı nadir durumlarda simetrik lenfödem nedeni ile oluşabilir.

Lokal Hastalıklar:

Sadece bir bacakta oluşan asimetrik şişmeler ise genelde o bacağa ait kan damarları veya lenf kanalları hastalıklarında izlenir. Bacakta yer alan toplardamarlar kirli kanı kalbe götürmekle görevli yerçekimine karşı çalışan yapılardır. Bu damarların yapılarında aşırı kilo, ayakta çalışmak, çok doğum yapmak veya ailesel özellikler nedeni ile oluşan yapısal bozulmalar bu damarların az çalışmasına ve kanın bacaklarda göllenmesine neden olurlar. Venöz yetmezlik adını verdiğimiz bu durum hastalığın derecesine ve kişinin bedensel-yaşamsal özelliklerine bağlı olarak o bacakta şişmeye neden olacaktır. Benzer sebeplere bağlı olarak kanın toplardamarlar içinde pıhtılaşarak toplardamar pıhtısı oluştuması (Venöz tromboz) sık görülen bacakta ani şişme nedenleri arasındadır. Mutlak tedaviyi gerektiren ve yeri geldiğinde yaşamı tehdit edebilen toplardamar pıhtılarına saatler içinde oluşan bacak şişmesi, ağrı, ısı artışı veya bacak renginde kızarma-koyulaşma gibi belirtiler eşlik eder.

Kan dolaşımının yanı sıra vücutta dokular arasına yayılmış sıvıların dolaştığı lenf kanalları da bulunmaktadır. Mikroskopik kanalcıklar şeklinde tüm vücudu saran bu kanallar ağı kasık, koltukaltı gibi bölgelerde lenf bezi istasyonları yaparak yerçekimine karşı yukarı doğru vücut lenfatik sıvıları taşırlar. Özellikle kilolu, az hareket eden, ayakta çalışan bireylerde bu lenf kanallarının az çalışması, tıkanması neticesinde bacaklarda şişme ilk izlenen bulgudur. Kimi zaman ileri dereceli fil hastalığı benzeri kalıcı ödemlere neden olan bu hastalıkta ne yazık ki sosyal hayatı olumsuz etkileyen bacak şişmesi durumları arasında sık görülen bir nedendir.

İlaçların Etkileri:

Farklı rahatsızlıkları tedavilerinde kullanılan yüksek tansiyon ilaçları, hormon ilaçları, steroidler, bazı antidepresan ilaçları, bazı diyabet ilaçları da bacaklarda şişmeye neden olabilir. 

Hamilelik:

Hamilelikte bacakların şişmesi ayrı bir öneme sahiptir. İlk 2-3 ay içinde oluşan ufak çaplı şişmeler genellikle hormonal etkilere bağlı oluşmakta ve belirgin sorun yaratmamaktadır. Ancak özellikle anne ve bebek kilosunun arttığı 6. aydan sonra oluşan bacak şişmeleri önemsenmelidir. Büyümekte olan bebek ve doğum kesesi giderek artan bir hacim ve ağırlık etkisi ile annenin leğen kemiği içinde yer kaplamakta; bu durumda annenin ana toplardamar ve lenf kanalları üzerine baskı oluşturmaktadır. Bebeğin anne karnında asimetrik durması ve bir tarafa fazla yüklenmesi, o taraf bacakta giderek artan ve ciddi boyutlara ulaşan şişmelere neden olabilir. Daha da önemlisi basıya bağlı olarak içinde kan akımı yavaşlamış toplardamarlar içinde kan pıhtıları oluşabilir ve ciddi sorunlara neden olabilir. Bu nedenle özellikle gebeliğin 6. ayından sonra başlayan tek taraflı veya iki taraflı bacak şişmelerinde gebe annenin mutlaka bir damar cerrahı tarafından kontrol edilmesi ve ultrason yardımı ile damarlarının bası altında olup olmadığının tespit edilmesi gerekmektedir.    

Bacak Şişmesinde Sorulacak Sorular

Şişme ilk ne zaman başladı?

Şişme tek taraflı mı? Her iki bacakta etkilendi mi?

Bacaklar dışında diğer vücut bölgelerinde de şişme var mı?

Şişme kalıcı mı? Yoksa gidip geliyor mu?

Bacaklarda şişme yanında ağrı, bacak derisinde renk-ısı değişimi oluyor mu?

Başka herhangi bir hastalığınız var mı? Nefes darlığı, bel-göğüs ağrısı oluyor mu?

Daha önce ameliyat oldunuz mu? Olduysanız ne ameliyatı oldunuz?

Düzenli kullandığınız ilaçlar var mı?

Ailenizde bacak şişmesi veya varis sorunları yaygın olarak var mı?

Tedavi

                Bacak şişmesine neden olan altta yatan hastalığın tedavisi temel tedaviyi oluşturur. Sistemik hastalıkların ilgili branş tarafından tetkik edilmesi ve gerekli tedaviye hızla başlanması kalıcı komplikasyonların önlenmesi adına çok önemlidir.

Toplardamarlar ile ilgili hastalıkların tedavilerinde gerekli olduğu durumlarda toplardamar çalışmasını teşvik eden ve kan sulandıran ilaçların kullanımı yararlı olabilir. Ancak bu tür ilaçlar mutlaka doktor tavsiyesi ile alınmalıdır.

Halk arasında varis çorabı olarak bilinen kompresyon çorapları bacak şişmelerinde etkili rahatlık sunabilmektedir. Özellikle gün boyu ayakta kalması ve oturur pozisyonda durması gereken bireylerde bu çoraplar akşamları artan ödeme bağlı oluşan rahatsızlıkların önlenmesinde ilaçlar kadar etkili sonuç vermektedir.

  Öneriler

Bacaklarınızda şişme varsa öncelikle nedenlerini araştırın.

Masum ödem mevcut ise rahat kıyafetler, ortopedik ayakkabılar giyin.

Ayakta veya oturarak fazla sabit kalmamaya dikkat edin; uzun süre bacak bacak üzerine atmayın. Arada yürüyüş molaları verin.

Akşamları dinlenme esnasında ayaklarınızı yüksekte tutarak beden seviyenizin üzerine çıkartın; bu şekilde dinlenin.

Aşırı sıcak ortamlardan uzak durun, akşamları bacaklarınızı serin su ile rahatlatın.

Şişmeler alışkanlık halinde her akşam oluyor ise kompresyon (varis) çorapları ile gün geçirin.

Özellikle bayanların menstrüel dönemlerinde şişmelerin artması beklendiğinden bu dönemlerde yukarıda sayılı önlemleri arttırın, tuz alımınızı azaltın.

Sonuç Olarak:

Bacak sağlınızın en iyi göstergelerinden olan bacak şişmelerini önemseyelim ve nedenleri konusunda mutlaka bilgi sahibi olalım. Kimi zaman önemli hastalıkların belirtisi olabilecek bu sorun özellikle hamile ve ayakta çalışan bireylerde daha ciddiye alınmalı; mutlaka doktor kontrolünde olunmalıdır. Erken tanılanırsa ve önlemler alınırsa ileride oluşacak bedensel komplikasyonların veya kalıcı cilt bozukları, varis, selülit gibi kozmetik sorunlarında önüne geçilmiş olacaktır.