Baş Dönmesi

Sıklıkla hastalarıma "ne şikayetiniz var?" diye sorduğumda, almış olduğum yanıt "bana vertigo tanısı kondu" olmaktadır.

Vertigo baş dönmesi demektir. Ancak sanıldığı gibi basit bir bir tanımlama değildir bu.

Baş dönmesi (vertigo) çok genel bir terimdir. Çok farklı tipte (ve nedeni farklı olabilen) baş dönmesi duygusunu içine alır. Dolayısıyla bizlerin yalnızca "baş dönmesi" yakınması ile bir sonuca ulaşabilmemiz mümkün değildir.

Baş dönmesi yakınması olan hastanın tanısına ulaşmamızda bizler için halen en geçerli yöntem hastanın anlattığı anamnez (yakınmaların detayları ve hikâyesi) dir. Bunun için hastaya yeterli zaman ayrılması gerekir. Bu aşamada baş dönmesinin neye benzediğini, nasıl bir duygu olduğunu (çevrenin dönmesi tarzında rotasyon hissi, sersemlik hissi, yerin ayağın altından kayıyormuş hissi, havada yürüyormuş hissi, dengesizlik hissi gibi) öğrenmek isteriz. Bunların herbirisi farklı bir hastalığın bulgusu olabilir.

Baş dönmesini tetikleyen bir şey var mı?

Bu çok önemlidir. Baş dönmesi şiddetli biçimde beraberinde bulantı kusmanın da eşlik ettiği biçimde durduk yerde gelişebileceği gibi belli bir harekete bağlı olarak da gelişebilir. Bu veriler bizi birbirinden çok farklı tanılara götürür.

Baş dönmesi ne kadar sürüyor?

Bu bizim için anahtar bilgilerden birisidir. Bazen hastalarımız baş dönmesinin gün boyu devam ettiğini, bir hafta sürdüğünü söyler. Bu bilgi çok değerli değildir. Daha detaya inmek gerekir. Çok kısa, anlık (birkaç saniye süren) baş dönmelerinin sık sık tekrarlaması hastada günler boyu devam eden baş dönmesi yakınmasını uyandırabilir. Hâlbuki bizim için bu kısa süreli anlık baş dönmesidir. Baş dönmesi dakikalar veya saatler sürebilir. Hemen hastalarımızın büyük çoğunluğunun anlatımında "şiddetli başım döndü, kustum, beni acile servise kaldırdılar, orada serum takıldı ve daha sonra kendime geldim" öyküsü vardır. Aradaki detaylar daima atlanır ve bizim için kritik olan ise bu detayları bilmektir. Ben hastalarımın yakınmalarını tıpkı "masal" anlatır gibi saniye, saniye anlatmalarını isterim. Bunun içinde çok detaylı bilgiler olacaktır.

Baş dönmesine eşlik eden başka bir bulgu var mı?

Bulantı kusmanın yanı sıra baş dönmesine eşlik eden işitme kaybı, kulak çınlama ve uğultusu, kulakta basınç hissinin var olması bizim için çok değerli bilgilerdir.

Hastadan almış olduğumuz bilgiler mutlaka kafamızda bir hastalık imajı oluşturur. Daha sonra sırada hastanın KBB Muayenesinin yapılması, işitmesi ve denge testlerinin yapılması vardır.  

İçinde kızılötesi kameralar bulunan gözlükler kullanarak göz hareketleri bilgisayarlı sistemlerde değerlendirilmekte ve baş dönmesinin ayırıcı tanısı ve hatta beyinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı konusunda değerli bilgiler vermektedir.

Denge sisteminin unsurları:

3 önemli organımız vardır. İç kulak, görme organı ve derin duyu organı. Bu üç organında sağlıklı çalışıyor olması gerekir dengede olmamız için. Bunlardan birisinin hastalanması ve devre dışı kalması akut dönemde baş dönmesi yaratsa da beynin "kompensasyon" özelliği nedeni ile normal dengeye kısa sürede kavuşmak mümkün olabilir. Ancak bu yapılardan iki tanesinin devre dışı kalması durumunda ciddi ve kalıcı denge bozukluklarının gelişmesi kaçınılmaz olacaktır. Özet olarak denge sistemine katkıda bulunan organlarımız:

İç kulak (aynı zamanda labirent adını da almaktadır.) hareketin yönünü yani dönüp dönmediğini, ileri veya geri, bir yandan diğer yana ve yukarı veya aşağıya doğru olduğunu belirler.

Gözler vücudun uzay içindeki yerini (baş aşağı vs.) ve hareketin yönünü belirler.

Eklemlerde ve omurgada bulunan basınç reseptörleri vücudun hangi parçasının aşağıda olduğunu ve neresinin yere değdiğini belirler.

Kaslardaki ve eklemlerdeki algılama reseptörleri vücudun hangi parçasının hareket ettiğini belirler.

Merkezi sinir sistemi (beyin ve omurilik) daha önceki dört sistemden gelen uyarıları işler ve sonuçta koordinasyonu sağlanmış bir algılama ortaya çıkar.