Başarısızlık Şeması

Başarısızlık şeması, temel anlamda hep başarısız olduğunuza dair içsel bir inanç taşımanızdır. İçsel olarak başarısızlık şemasına sahipseniz, hayatınızda her ne olursa olsun, eğitim, kariyer, iş, spor, evlilik, insan ilişkileri  vs… gibi alanların hepsinde başarısız olacağınıza dair gerçekçi olmayan bir inanç taşırsınız ve elde ettiğiniz gerçek başarılar bile içsel olarak bu şemayı değiştirmeye yetmez. Çünkü bu başarılarınızı fark etmez, önemsemez, çeşitli başarısızlıklarınıza ya da hayali başarısızlıklarınıza odaklanırsınız. Kendinizi sık sık başkalarıyla kıyaslamaktan alıkoyamazsınız ve kendinizi diğerlerine göre yeteneksiz, düşük seviyede, algılaması zayıf, beceriksiz, daha az başarılı ya da tamamen başarısız olarak algılarsınız. Başarısızlık şeması genel olarak tüm alanlarda olabileceği gibi özel olarak bir alanda da ortaya çıkabilir. Mesela genel anlamda başarısızlık şeması olmayan biri “matematikte başarısız olmak”, İngilizcede başarısız olmak”, evlilikte başarısız olmak” gibi bazı kendisine göre özelleştirdiği bir takım alanlarda da başarısız olacağı hissine kapılabilir. Bu şemaya sahip kişilerde belli başlı bazı davranışlar görülebilir. Bu davranışlarda bulunuyorsanız sizinde içinizde başarısız olacağınız yönünde derin bir inanç olabilir ve başarılı olmak için öncelikle bu gerçekçi olmayan inancınızı değiştirmeniz gerekebilir.

Başarısızlık Şemasının Karakteristik Davranışları Nelerdir?

• Başarmak için çaba göstermemek. (Zaten başarısız olacağım düşüncesi hakimdir. Hem boşuna çabalamak istemez hem de çaba gösterip başarısız olmaktansa hiç çaba göstermeden başarısız olmak daha makuldür. En azından çalışmadım, çabalamadım gibi ondan başarısız oldum şeklinde kendisini savunabilir, başkalarına ve kendisine karşı. Diğer türlü hem çaba göstermek hem başaramamak daha büyük bir aptallıktır diye düşünülür.)

• İmkan olmasına rağmen, gerçekten gösterebileceği potansiyelin çok altında bir kariyer seçmek. Kendini gerçekleştirmek için adım atmamak ve kaçınmak

• Hiçbir risk almamak için asıl istediği işi sürekli ertelemek ya da yapmamak.

• Başlangıç seviyesinde bir işte çalışmayı veya başkalarının işinde çalışmayı kaldıramamak. (Başkaları tarafından değerlendirilmeye yönelik endişeler yaşadığı için)

• Bir işte çalışırken, başarısızlık endişesi nedeni ile işe karşı ve iş yerine karşı, çalışanlara karşı olumsuz tutumlar geliştirmek.

• Kendi işinizle ilgili uzmanlaşmak ve kendinizi geliştirmek için çaba harcamamak, yerinde saymak.

• Başarılması çok zor hedefler belirlemek. Hep uzun vadeli planlar yapmak, kısa vadedeki planları düşünmemek.

• İşle ilgili insiyatif almaktan ve bağımsız karar vermekten kaçınmak, böyle durumlarda çeşitli bedensel yakınmaların  da oluşması, sorumluluk almaktan kaçmak.

• Gerçekte başarılı işleriniz olmasına rağmen temelde aptal veya yeteneksiz olduğunuzu hissediyorsunuz. Bu nedenle de insanları kandırdığınızı hissetmek.

• Yeteneklerinizi ve başarılarınızı küçümseyerek  sürekli hatalarınızı ve zayıf noktalarınızı fark etmek, Başarılı olduğunuz halde kendinizi başarısız hissetmekten alıkoyamamak

• İlişkilerde eş veya arkadaş  olarak başarılı kişileri seçmek ya da onların başarılarıyla övünmek.

• İnsanlar için çok fazla fedakarlık yaparak hissetiğiniz başarısızlığı kamufule etmeye çalışmak.

• Dış görünüşünüze aşırı önem vererek başarısızlık duygunuzu kamufule etmeye çalışmak.

Başarısızlık Şemasına sahip bireylerin yukarıda bahsettiğim gibi ve bunlara benzer başarılı olmayı engelleyici bir takım davranışları görülür. Başarısızlık şemasına sahip bireyler bu şemanın doğrulanması için kendilerini hep bir başarısızlığa sürükleyecek davranışlarda ve seçimlerde bulunabilirler. Böylelikle onlar için “ Evet ben başarısızım” şeması doğrulanmış olur ve bu durum farkında olunmadıkça ve bu gerçekçi olmayan şema değişmedikçe kendini gerçekleştiren kehanet gibi kısır bir döngü şeklinde devam eder. Yukarıda bahsettiğim başarısızlık hislerini yaşıyorsanız, kendi başarılarınızı engelleyici davranışlar ve seçimlerde bulunuyorsanız, ne olursa olsun içinizdeki başarısızlık hissini atamıyorsanız sizde de “Başarısızlık Şeması” olabilir.