Basit Yumurtalık Kisti ve Çikolata Kisti

Basit Over Kisti (Follikül Kisti) nedir :

Yumurtalık kistleri dendiği zaman; en sık görülen (%75 oranında) kistlerdir. Kadının her ay büyütmüş olduğu, ve içinde yumurta hücresi içeren folliküllerin (içi sıvı dolu kese); herhangi bir nedenden dolayı çatlamayıp (yumurtlamanın-ovulasyonun olmayışına bağlı) oluşan kistlerdir. Kistin boyutu çoğunlukla 3cm’dir nadiren 5 cm olur. Yumurtalık follikül kistleri genellikle 2 ay içinde kendi kendine kaybolurlar. Ultrasonda solit görüntü yoktur. Sadece basit sıvı görüntüsü mevcuttur. Tesadüfen yapılan kontrollerde saptanır. Gençlerde daha sıklıkla görülür.

Basit yumurtalık kisti belirtileri nelerdir:Genelde ciddi bir belirti vermez. Bazen 1-2 haftalık adet gecikmesi ile (gebelik oluşmaksızın) kendini gösterebilir. Çok ciddi bir kasık ağrısı yapmaz. Kist patlaması denilen olay bunlarda pek olmaz nadiren olsa da; karın içine 3-5cc’lik sulu seröz sıvı boşalır. Cerrahi müdehaleye gerek kalmaz. 2-3 günde ağrı kaybolur. Basit Over Kistlerinin oluşmasının nedeni hormonal bozukluk (troid veya prolaktin hormonları) veya stres etkilidir.

Basit over kistlerinin Tedavisi:Genellikle tedavi gerekmez, 1-2 ay içinde kendi kendine kaybolur. Kaybolmayan kistler için tedavide 2 aylık bir doğum kontrol hapı kullanmak gerekir. 5cm’in üzerindeki kistleri mutlaka kontrole ve takibe almak gerekir.

Yumurtalık Çikolata Kistleri (endometriomalar)

Yumurtalık çikolata kistleri ise (endometriomalar) bu follikül (yumurta) kistlerinden hem oluşum itibarıyla hem de tedavi itibarıyla farklı kistlerdir. Ultrasonda kist içinde solit kompanetler görülür. Çikolata Kisti (Endometrioma); aşağıdaki paragrafta geniş şekilde açıklanacak olan endometriozisin overlerde olduğu zaman kistler şeklinde görülür. Her adet döneminde,kist içine kanama nedeniyle çikolata kıvamında sıvı olan kistlerdir. Overdeki 3cm’nin üzerindeki endometriozis kistlerine çikolata kisti veya endometrioma denir.

Not:basit over kistleri (follikül kistleri) ve yumurtalık çikolata kistleri (endometriomalar) iyi huylu (selim) over kistleridir.

Endometriozis Nedir?

ENDOMETRİOZİS; Endometrium (rahim iç bezleri) hücrelerinin endometrium dışında (overler, tüpler, periton boşluğu, komşu organlar, parerektal bölge gibi yerlerde) yerleşmesine bağlı ve bunun sonucu; pelvik ağrı, adet sancısı, cinsel ilişki sırasında ağrı ve kısırlıkla (%20 oranında) giden iyi huylu bir hastalıktır.

Endometriozisin Oluşum Teorileri Nelerdir?

1-Sampson Teorisi : redrograt (geriye akan) mensturasyon ve implantasyon teorisi. Her adet döneminde tüplerden geriye kaçan (karın boşluğuna) menstrasyon teorisidir. En fazla kabul gören teoridir.

2-Çölamik metaplazi teorisi : Burada da mezankimal hücrelerin metaplazisi söz konusudur. Özellikle overlerde, üriner sistem organlarında ve göğüs boşluğunda endometriozisin görülmesi, bu oluşum teorisinide kabul görmesine neden olur.

Çikolata Kisti: Endometrioma

Endometriozis overlerde olduğu zaman kistler şeklinde görülür. Her adet döneminde,kist içine kanama nedeniyle çikolata kıvamında sıvı olan kistlerdir. Overdeki 3cm’nin üzerindeki endometriozis kistlerine çikolata kisti veya endometrioma denir.

Endometriozisin Oluşma Nedenleri (Etyoloji)

1-Genetik geçiş: ailesinde endometriozisi olan kadınlarda 6 kat daha fazla olur.

2-Matriks metaloproteinazlar artmıştır. Bunlarda progesterona dirençli olduklarındaan östrojen yıkımı azalır.

3-Apopitoz (yıkım azalmıştır)

4-Aromataz aktivite artmıştır. (östrojen yapımı artmıştır)

a)Sterioidojenik aktivite artmıştır.(SF1)

b)Prostaglandin ve siklojenas tip 2 artmıştır.

c)Ektopik endometriumda progesteron B salınmaz, böylece östrojen inaktif olmaz. E2’den(aktif östrojenden)E1’e(inaktif östrojene) geçiş olmaz

d)17b hidroksisteroid dehidrogenaz 1 aktivitesi artmıştır, böylece E 1’den(inaktif östrojenden) E 2’ye(aktif östrojene) geçiş olur

e)17 beta hidroksidehidrogenaz 2 aktivitesi yoktur, böylece E 2′(aktif)den E 1’inaktif)e geçiş olmaz

Endometrioziste İmmünobiyoloji

Bağışıklık sistyemi bozulmuştur.Makrofajlar, monositler ve NK (doğal öldürücü hücreler )görevini tam yapamaz. İnfalamatuar sitokinler, medyatörler ve büyüme faktörleri artmıştır. Bunlarda enflamasyonu ve iimplantasyonu (Yapışmayı) artırır.

Endometrioziste Ağrının Nedenleri Nelerdir?

1-Stokinlerin artması: inflamasyonu artırır.
2-Fokal kanamalar
3-Sinir uçlarının irritasyonu

Endometrioziste Evreleme

Büyüklük, derinlik, lokalizasyona göre yapılır.

Evre 1: Minimal endometriozis
Evre 2: Hafif”
Evre 3: Orta”
Evre 4: Şiddetli”

ENDOMETRİOZİSTE İNFERTİLİTE /KISIRLIK) NİÇİN OLUR?

1-Oosit(yumurta) kalitesinde bozulma
2-Azalmış endometrial reseptivite (embrioyonun implantasyonu azalır)
3-Bozulmuş anatomi: Yapışıklıkların oluşması mekanik etkiye sebep olur.
4-Embriyo kalitesinde bozulma
5-Mekanik ve toksik etki: Endometriumda embriyonun tutulmasını zorlaştırmak.

İnfertil kadınlarda endometriozisin görülme sıklığı %20 ila 40’tır.

Evre 1 ve Evre 2 Endometrioziste infertilite tedavisinde artık cerrahi işlem yapılmamaktadır. Bunun yerine kontrollü ovaryen hipersitimilasyon (KOH) + İUİ (intra uterin inseminasyon (aşılama)) önerilmektedir. Evre 3 ve Evre 4 Endometrioziste ise Tüp Bebek (İCSİ) önerilmektedir.

Tüp Bebek tedavisinde 3 cm’nin altındaki endometriomaların çıkartılmasına gerek yoktur. Çünkü yumurta rezervini azaltmaktadır. 4cm’nin üzerindeki endometriomalar cerrahi olarak çıkartılır.

Evre 3 ve Evre 4 endometrioziste tüp bebek başarı şansı; tubal faktörlere bağlı infertiliteye göre daha düşüktür.

Endometriozisin Tanısı

1-Altın standart laparoskopidir.
2-Ultrasonografi(USG) ve röntgen(MR)
3-Özelllikle menturasyon sırasında pelvik muayene. Diğer zamanda yapılan muayeneye göre 5 kat daha tanıda faydalıdır.
4- CA-125 : 65’den düşükse hafif endometriozis, 100’den fazla ise şiddetli endometriozistir.

CA-125 Nedir?

Çölamik epitelden ve mülleriyan kanaldan köken alan yüzeyel doku antijenidir.

CA-125 Hangi Durumlarda Artar?

1-Mensturasyonda
2-Gebelerde
3-Epitelyal over kanserlerinde
4-Endometrioziste
5-Pankreatitde
6-Kronik karaciğer hastaığında
7-Pelvik inflamatuar hastalıkta
8-Adenomiyoziste
9-Miyomlarda

Genital Endometriozisin Bulguları

1-Dismenore (adet sancısı)
2-Disparenia (cinsel ilişkide ağrı)
3-Kronik pelvik ağrı
4-İnfertilite (kısırlık)

ENDOMETRİOZİSTE TEDAVİ

A-Tıbbi Tedavi

1-Oral kontraseptifler(doğum kontrol hapları): devamlı verilir, burada amaç hastayı adetten kesmektir.(amenore) Böylece adet sırasında tüplerden geriye kaçış olmayacağından endometriozis odakları yok olur.

2-Progestimler: depo prevera veya rektovajinal endometriozisler için mirena(rahim içi sistem)

3-Danasol: 17 Alfa etinil testesteron 600 ila 800mg günde verilir. Etki mekanizması androjenleri serbest bırakır, LH’yı inhibe eder, kronik anovilasyon yaratır, aromatazı (östrojen yapımını) arttıran enzim aktivitelerini azaltır. Östrojenlerin metabolizma olmasını sağlar, Yani kısaca andorejenik, antiprogestenik ve anti östrojenik etki gösterir.

4-Gestinon: danasol benzeri etki gösterir.

5-GNRH anologları: bunlarda hipofizde inhibisyon yaparak amenore (adetten kesilme) yaparak endometrial atrofiye neden olurlar. Östrojen azaldığı için, kemik erimesi olmasın diye; bu ilaçlarla beraber alendronat, aktif vitamin D3 ve kalsiyum vermek gerekir.

6-Pentoksifilin: inmün sistemi güçlendirmek amacı ile verilir.

B-Cerrahi Tedavi

1-Evre 1 ve Evre 2 endometrioziste, infertilite için cerrahi terk edilmiştir. İnfertilite yerine disparonia (cinsel ilişkide ağrı) veya dismenore (adet sancısı) varsa laparoskopi ile bu lezyonlar koterize edilir.

2-Evre 3’te overlerdeki endometriomalar (çikolata kistleri) 4cm’nin üzerinde ise tüp bebek için çıkartmak gerekir.

3-Rektovajinal endometrioziste (Evre 4) bunların cerrahi olarak mutlaka çıkartılması gerekir.Çünkü makata vuran çok şiddetli sancılar yapar.Bu kitleler çıkartıldğı zaman; cerrahi işlemden sonra tekrarlama ihtimali olmaz. Çünkü bu tip endometriozisler çölamik epital metaplazisinden oluşmuşlardır.