Bebeğinizin Sağlıklı Gelişimi İçin Yaşa Göre Davranış, Oyun ve Oyuncak Tavsiyeleri

0-3 ay:

Anne sütü ile beslenme bebeğin beyin gelişimini destekler, anne bebek ilişkisini ve temel güven duygusunu güçlendirir. Bu nedenle emzirme zamanlarını sadece bebeğin besin gereksinimini karşılayan beslenme dönemi olarak değil aynı zamanda bebeğin sizinle tensel temas kurduğu, iletişim kurduğu özel anlar olarak değerlendirin.

Bebekle 20-30 cm mesafeden gözgöze bakın, oyuncak gösterin, yatağının yanına renkli oyuncak, ayna ve kumaş gibi görsel uyaranlar asın, çıngırak takip ettirin.

Onunla konuşun, bebekler anne karnındaki dönemden başlayarak anne babalarının seslerini tanırlar. Sık sık abartılı tonlarda ve gülümseyerek konuşun, dokunun, okşayın, kucakta tutun, ismiyle seslenin, şarkı söyleyin.

Ağlamak, bebek için iletişim kurma yoludur. Ağlayan bebeğin gereksinimlerini giderin, kucağa alın, hafifçe sallayın, ninni söyleyin, yarım kundak yapın ya da örtüyle sarın, ritmik sesler dinletin, ılık banyo yaptırın, masaj yapın. Bebekleri kucaklamak onları şımartmaz, kucağa alıştırmaz. Yaşamın kazanılan ilk olumlu duygusu temel güven duygusudur. Kucaklamak güven duygusunu geliştirir.

İlk günden itibaren uyanıkken oyun halısının üzerinde günde 3-4 defa (günlük toplam 30 ila 60 dakika) karın üstü zaman geçirmesini sağlayın. Bebeğiniz bu pozisyonda zorlanıyor ise göğüs altına rulo haline getirilmiş yumuşak bir havlu ya da küçük bir yastık koyarak destekleyin.

Araba dışında bebeğin sırtüstü duruşta kalmasına neden olan araba koltuğu ve benzeri oturma araçlarını kullanmayın.

Bebeğe hikaye anlatın:

“Bebeğimin ilk kartları” “monozebra “ diye adlandırılan; siyah beyaz veya kırmızı renkte geometrik desen veya hayvan şekilleri içeren kartlar gösterilerek hikaye anlatın, yüzükoyun yatırarak da önlerine bu kartları koyabilir ve üzerindeki şekille ilgili hikaye anlatabilirsiniz

• kırılmaz aynalar, kendi yüzlerine baktırın 
• yumuşak - sesler çıkaran parlak renkli oyuncaklar (çıngırak, ayağa giyilebilen ses çıkaran patikler) 
• bebek masajı yapın , 
• zilli bileklik , 
• kumaş kitaplar

3-6 ay: 

Her fırsatta bol bol karşılıklı konuşun, bebeğin yüzü size dönük olacak şekilde oturtun ve karşısına geçip ismiyle seslenin. Yaşamın ilk iki yılında her türlü ekrandan (televizyon, bilgisayar, tablet, cep telefonu vs ) uzak tutun. 

Dördüncü aydan itibaren kucağınızda sırtını destekleyerek oturtun, oturması çevresini fark etmesi ve uyaranlar alması için önemlidir. Yüzükoyun durması karın, sırt ve boyun kaslarının gelişimi için faydalıdır. 

Bu dönemde önerdiğim kavramayı ve uzanmayı destekleyici oyunlar:  

• hafif - tutabileceği çıngıraklar, diş kaşıyıcılar 
• içinde kırmızı renkler barındıran renkli mono zebra kartları ile görsel takibi destekleyici oyun , 
• sallanınca veya vurunca ses veya ışık çıkaran hareket eden büyük tuşlu oyuncaklar, 
• yuvarlak köşeli, yumuşak, hafif, yıkanabilir, kolay kavranabilen oyuncaklar, 
• Toplar, kutular 
• Parmak kuklalar 
• Oyun halıları, uzanmayı teşvik 
• bebeğin ellerini annenin yüzüne dokundurma oyunu

6-9 ay 

Bu dönemde anneden ayrılık kaygısı ve başkalarını yabancılama artar. Saklambaç, el sallama, “ce-e” ayrılıkla baş etmeyi öğreten oyunlardır. 

Eğer annenin çalışması gerekiyorsa ayrılmadan bir süre önce bakıcı ve annenin sürekli ve düzenli birlikteliği gerekir, böylece anne ayrılınca bebek güvendiği- tanıdığı kişilere bırakılmış olur ve bebek annesinin geri geleceğini öğrenir. Bakıcı sık değiştirilmemelidir.

6. aydan itibaren kitap okuyun. Bolca konuşun, göz teması kurun, duygularınızı ona anlatın, öykü anlatın, şarkı söyleyin, onu dinleyin, coşkusunu paylaşın, kitapların resimlerini parmağınızla işaret ederek kişileri ve nesneleri tanıtın.

Yürüteç, hoppala-zıppala önermiyorum!

6-9 ay oyuncak:

• kitaplar, renkli dokun-hisset bebek kitapları
• karton kutular , renkli küpler, iç içe geçen oyuncaklar, kovalar
• Yastıklar 
• sallayınca, dokununca veya bastırınca ses çıkartan oyuncaklar

9-12 ay :

9-12 ay oyuncak: 

• oyuncak bebek, ayıcıklar
• müzik aletlerinin oyuncakları, davul, piyano gibi
• karalama yapabileceği nesneler (gözetim altında ve sivri olmayan kalemler ile) 

7-12 ay oyun önerileri: 

• Tekrarlı karşılıklı şarkı eşliğinde alkış yapma ,ce-ee oyunu, 
• Taklit oyunları: baş baş, tel sarar, baybay, 
• Saklanmış objeyi bulma oyunu
• Doldur boşalt oyunları; tasa cezve yardımı ile su doldurup boşaltma - topları bir kutudan diğerine geçirme, birbirine vur, iç içe sok, aç kapat (yapı inşa oyunları)
• Çalışan veya çalışmaya başlayacak annelerin bebeklerindeki ayrılık kaygısını azaltması için Ce-ee  ve saklanmış objeyi bulma oyunu özellikle tavsiye edilir

1-2 yaş 

Yaşamın ikinci yılında neredeyse ergenlik dönemindeki çatışmalar yaşanabilir. Bağımsızlık ve kendi istediğini yapma duyguları onu bu dönemde inatçı yapabilir. Huzursuzluğunu anlayışla karşılayıp, inatlaşmamak, bebek olmak isteyince bebek, çocuk olmak isteyince çocuk olmasına fırsat tanımak ve onun seviyesine inerek yanında kalmak sakinleştirecektir. 

Bu dönemde öyküler ve kitaplar okunmaya devam edilmeli, şarkılı oyunlar oynanmalı ve vücut bölümleri öğretilmelidir. Kalem tutarak çizmek, küplerle üstüste kule yapmak veya 2-4 parçalı basit yap bozlar ile oynamak, açık havada zaman geçirmek desteklenmelidir. 

Yaptığı işler ve gösterdiği çabalar için ona gülümseyerek ve “aferin” denilerek memnuniyet gösterilmelidir. Olumlu davranış pekiştirilmelidir. 

1-2 yaş oyuncak 

• kitap 
• İtme çekme oynayabileceği oyuncaklar (ipli tekerli)
• Şekilleri sınıflandırabileceği oyuncaklar; üçgen, kare şekillerin sokulduğu kutular 
• Üzerine binebileceği oyuncaklar, at vs 

2-3 yaş 

2 yaşından sonra günlük televizyon izleme süresi 1 saat olmalı, 2 saati geçmemelidir, televizyon bakıcı olarak kullanılmamalıdır. Çocuğun gelişimsel düzeyine uygun programlar seçilmeli, çocukla birlikte izlenmeli ve gerekli durumlarda yorum yapılmalıdır. 

Bu dönemde çocuklar çok sayıda soru sorarlar, onları dinlemek, sorularını uygun şekilde, tutarlı ve sabırlı olarak yanıtlamak gerekir.

Tuvalet eğitimi için hazır olduğunun ipuçlarını veren çocuklarda, baskıcı ve aceleci olmadan çocuğu cesaretlendirerek tuvalet eğitimine başlanmalıdır.

2-3 yaş oyuncak 

• Oyun hamurları 
• arabalar 
• basit yap bozlar, büyük parçalı legolar, bloklar 
• üç yaşta üç tekerlekli bisiklet (denge bisikleti de olabilir)

1-3 yaş oyun önerileri

• Yaşıtlarıyla oynama konusunda teşvik edilmeli (park vs sosyal oyun) 
• Açık hava oyunları desteklenmeli; kova kürek, kum havuzları, su ile oynama
• müzikle dans etme
• senaryolu oyunlar (mış gibi, doktorculuk ) 
• Ev işlerine yardım etmeleri desteklenmeli, temizlik- hamur yoğurma vs.  Mutfakta onlara ait çekmece ayarlanabilir
• nesneleri sınıflandırma; toplar biyere, bebekler biyere vs 

3-5 yaş 

 Bu dönemde onları dinlemek çok önemlidir. Çocukla onun göz düzeyine gelecek şekilde oturarak karşılıklı konuşun. 

Çeşitli kavramları (büyüklük, cinsiyet, ağırlık, renkler, sayılar, dokular) öğretin. Yaşadığı olayları anlatması için yüreklendirin, konuştuğu oyunlara öncelik vermek gelişimini destekler. Oyun hamurları, arabalar, bebekler, ev - mutfak eşyaları ile oyunlar kurmasına yardımcı olun. 

Bu dönemde çocuklar öykü veya kitap okunmasından hoşlanırlar, etrafındaki insanları güldürecek şakalar yapmaktan hoşlanırlar. 

Sorular sormasına ve anlatmasına fırsat verin, sorularını bıkıp usanmadan yanıtlayın

Anlayabileceği şeylerin neden ve sonuçlarını anlatın, çocuğun merak ve araştırıcılığını destekleyin. 

Çocuklara başarabilecekleri basit görevler verin, ev işlerine yardım etmesini  sağlayın, örneğin toz alması veya peçeteleri dağıtması gibi. Diş fırçalama, üstünü giyinme, ellerini yıkama, oyuncaklarını toplama gibi işleri kendisinin yapmasını sağlayın. 

Üç yaş ve sonrasında çocukların kendi yaş grubu içinde kreş/gündüz bakım evine gönderilmeleri gelişimlerini destekler ve okula uyumlarını kolaylaştırır.

2-5 yaş oyuncak önerileri:

-Yazı tahtası ve kalem, mum boyalar, boyamya kitapları

-Kısa öykü kitapları

-Toksik olmayan parmak boyası ve oyun hamuru

-Legolar, yap bozlar

-Çekiç ve onarım gereçleri, ev eşyası oyuncakları

-Üç tekerlekli bisiklet, arabalar

-Çay takımı, giyinip süslenme oyunu, evcilik

-Oyun parkı, salıncak, kaydırak, kum havuzu

Oyuncak alırken ve kullanırken dikkat edilmesi gerekenler: 

-Kalite kontrolünü gösteren “CE” işareti olmalı, 

-Kurşun gibi toksik madde içermediği belirtilmiş olmalı, 

-Kolay kırılan ve parçalara ayrılan oyuncaklar yaralanma ve aspirasyon nedeniyle riskli, -Oyuncakların göz, burun gibi küçük parçaları kopmayacak biçimde dikilmiş ya da yapıştırılmış olmalı