BENİGN PROSTAT HİPERPLAZİSİ (BPH= İYİ HUYLU PROSTAT BÜYÜMESİ)

Prostat bezini kanser dışı iyi huylu büyümesidir.Sağlıklı yaşam tarzı ve tıptaki ilerlemeler sonucu yaşam süresi artmakta ve sonuçta BPH nedeniyle tedaviye ihtiyaç duyanlarında sayısı artmaktadır.

40 yaş öncesi BPH semptomları çok nadir görülmekte buna karşılık 60 lı yaşlarda %50 sinde 70 ve 80 li yaşların %90 ında BPH semptomları görülmektedir.

Prostat bezi nedir fonksiyonları nelerdir: Prostat bezi genç erkeklerde kestane büyüklüğünde küçük bir organ olup erkek üreme sisteminin bir parçasıdır. Rektum denilen kalın bağırsak son parçasının önünde mesanenin (idrar torbası) hemen altında karın boşluğunun en alt kısmında yer alır.

Mesaneden sonra idrarın içinden geçerek vücut dışın atıldığı tüp olan üretrayıda çevrelemektedir dolayısıyla büyüdüğünde bu tüpü sıkarak idrar akımını zorlaştırmaktadır. Tüm fonksiyonları net bilinmemekle beraber erkek üreme sistemindeki seks bezlerinden birisidir. Oluşturduğu prostat sıvısı meni hacminin büyük bir kısmını oluşturur ,spermleri besleyici enerji verici maddeler içerir, meninin sıvılaşmasına katkıda bulunan enzimler içerir ve vajinal kanalın daha az asidik olmasını sağlar.

BPH Semptomları: Semptomlar iki gurupta incelenebilir.

1- Obtrüktif (Tıkanma) semptomları: Büyüme sonucu idrar yolunu kapatmasına bağlı oluşan semptomlardır.

- İdrarı başlatmada zorluk, ıkınarak idrar yapma.

- Zayıf akım ve kesik kesik idrar yapma

- İdrarın sonunda damlama.

2- İrritatif semptomlar: Tıkanma sonucu zorlanan mesanede oluşan değişikliklere bağlı semptomlar.

-Aniden oluşan idrar yapma hissi (urgency) ve bazen tuvalete yetişemyip kaçırma

( urge enkontinans)

- Sık idrara çıkma.

- İdrar bittikten sonrada mesaneyi boşaltamamış hissi.

- Gece idrara çıkma( noktüri)

Ayrıca mesanede rezidü idrar kalması sonucu oluşan enfeksiyon ve taş oluşumu durumunda hastada ağrı ve idrar yaparken yanma (disüri) oluşabilir . Daha az olmakla beraber idrarda kan (hematüri) görülebilir.

Bu semptomların şiddeti ile prostat büyüklüğü arasında direkt bir ilişki yoktur. Oldukça büyük prostatı olduğu halde tıkanma ve semptomlar daha az olurken çok daha küçük bir prostat daha fazla tıkanma ile daha ciddi semptomlara yol açabilir.

TANI:

1- Tıbbi hikaye : ayırıcı tanıda önemlidir , üretra darlığı, mesane kanseri veya taşları, nörojenik mesaneye bağlı anormal mesane fonksiyonu gibi BPH ile karışabilecek durumları ayırtetmede yardımcı olur.

2- Fizik muayene: Batın muayenesi ile boşaltılamayan dolu bir mesane varlığı anlaşılabilir, en önemli muayene parmakla rektal muayenedir burada prostatın büyüklüğü yanısıra nodül oluşumu ve sert alanlar gibi prostat kanseri bulguları elde edilebilir.

3- Laboratuvar testleri: İdrar tahlili ve burada enfeksiyon şüphesinde idrar kültürü yapılır. Böbrek fonksiyonları açısından üre ve kreatinin değerleri önemlidir. PSA ( prostat spesifik antijen) prostat kanserlerinin ortaya çıkarılmasında parmakla rektal muayene ile birlikte önemli bilgiler verir.

4- İdrar akım hızı ölçülmesi (üroflowmetri) ve mesanede rezidü idrar tayini.

5-Uluslar Arası Semptom Skorlaması: 7 sorudan oluşan ve hastanın obstrüktif ve irritatif şikayetlerini subjektif olarak değerlendiren bir testtir.

6-Gerekli durumlarda Ultrasonografi ve sistoskopi yapılabilir.

TEDAVİ:

Mutlaka cerrahi tedavi gerektiren durumlar vardırki bunlar :

1- Mesanenin yetersiz boşaltılması sonucu böbrek hasarı oluşması.

2- Akut olarak oluşan bir idrar tıkanıklığı sonrası tedaviye rağmen idrar yapılamaması.

3- Enfekte rezidü idrar sonucu tekrarlayan üriner enfeksiyonlar.

4- Mesane taşları.

5- Tekrarlayan ciddi hematüri ( idrarda kan olması)

6- Mesane hissiyatının azalması ve taşma tipi idrar kaçırma olması.

Bu mutlak cerrahi gerektiren durumlar dışında BPH de tedavi kararını vermede semptomların ağırlığı ( gece sık idrara kalkma, gündüzleride sık idrar ve ani sıkışma hissi ve bu hisle beraber tuvalete yetişememe, kaçırma , idrarı başlatırken zorlanma ve ıkınma vb...) ve hayat kalitesinde oluşturduğu olumsuzlukların derecesi önemlidir. Hastanın şikayetlerine ve beklentilerine göre tedavi şekillendirilir.

Tedavi seçenekleri:

1- Takip

2-Tıbbi tedavi( İlaç tedavisi)

3-Cerrahi tedavi.

Takip: Minimal şikayetleri olanlarda yılda bir defa şikayetlerde artış olup olmadığı değerlendirilerek, fizik muayene ve bazı laboratuar testleri yapılır.

Tıbbi Tedavi: Orta derecede semptomları olanlarda uygulanabilen bu tedavide iki ilaç gurubu kullanılabilir.

1- 5-Alfa-Redüktaz inhibitörleri: Bu gurupta yer alan ilaçlar testosteronun prostat içindeki etkin formu olan dihidrotestosterona dönüşümünü engelleyerek etki ederler. Hastaların 2/3 ünde prostat hacminde %20-30 küçülme sağlarlar, 1/3 ünde idrar akım hızında artış ve 2/3 ünde prostat semptomlarında kısmi bir rahatlama sağlarlar. Etkilerinin tam olarak ortaya çıkması 6-12 ayı bulabilir. Bu ilaçlara başlamadan mutlaka bazal PSA değeri ölçülmelidir zira PSA değerinde % 50 düşmeye yol açarlar. Yan etki olarak %3-4 hastada cinsel isteksizlik, sertleşme problemleri ejakulatta (meni) azalmaya yol açabilirler.

2- Alfa-adrenerjik resptör blokörleri: Prostattaki ve mesane boynundaki düz adaleleri gevşeterek etkilerini gösterirler. 5-alfa redüktaz inhibitörlerinin aksine daha hızlı etki göstererek birkaç haftada rahatlama sağlarlar. İdrar akım hızında artış, gece ve gündüz idrar çıkma sayılarında azalma , sıkışma tipi idrar kaçırmada azalma gibi etkileri yanısıra hastaların ani olarak gelişen idrar tutukluğuna girme olasılığınıda azaltırlar.En önemli yan etkileri hipotansiyon, yorgunluk ve başağrısı olmakla beraber genellikle iyi tolere edilirler.

Cerrahi Tedavi: Prostatektomi denilen operasyonla prostatın iç kısmı boşaltılarak idrar yolu rahatlatılır. TUR-P(kapalı operasyon) ve açık prostatektomi olmak üzere iki şekilde yapılabilir.

TUR-P : Bugün hala prostat cerrahisinde altın standart olarak kabul edilmektedir ve BPH nedeniyle yapılan operasyonların % 90 a yakınını oluşturmaktadır. Herhangi bir kesi olmaksızın üretra denilen penis içindeki idrar yolundan rezektoskop denilen özel bir aletle girilerek prostatın iç kısmı ( kor kısmı) boşaltılmaktadır.Prostat dokuları elektrik akımı kullanılarak kesilmektedir. Sonda kalış süresi ve hastanede kalma süresi ortalama 2-3 gündür.

Komplikasyonları: Erken dönemde; kanama , üriner enfeksiyon ve işeyememe. Geç dönemde; üretra darlığı (%4), mesane boynu darlığı (%4), idrar enkontinansı sıklıkla stress tip (%2.5), sertleşme problemleri (% 5-10), retrograt ejakülasyon (kuru orgazm)(%70), yeniden operasyon ihtiyacı (%10)

Açık Prostatektomi: Büyük prostatlarda (80-90 gr üzeri ) tercih edilen bir yöntemdir. TUR-P den farklı olarak göbek altı bir kesi vardır, sonda süresi ve hastane kalış süresi daha uzundur, ortalama 4-5 gün, operasyon sırası ve sonrası kanama biraz daha fazla olabilir.

Komplikasyonları: Erken dönemde kanama, enfeksiyon. Geç dönemde idrar kaçırma, mesane boynu darlığı,retrograt ejakülasyon.

Minimal invaziv yöntemler: Bunların sonuçları TUR-P ve açık prostatektomi kadar iyi olmamakla beraber özellikle Lazer prostatektomi son yıllarda cerrahi ve anestezi riski yüksek kişilerde uygulanmaktadırlar.

Bunların belli başlıları:

1- Termal etkili tedaviler: bunların çoğu geliştirilme aşamasında olan yöntemlerdir ,yaygın kullanımları yoktur.

• Transüretral ve transrektal hipertermi

• HIFU(yüksek şiddette odaklanmış ultrason)

• TUNA (Transüretral iğne ablasyonu)

• TUMT (transüretral mikro dalga tedavisi)

2- Lazer Tedavileri.: Minimal invaziv tedaviler içinde ensık kullanılan ve en etkili olanlarıdır. Dokuda koagulasyon nekrozu oluşturarak veya dokuyu buharlaştırarak etki gösterirler. BPH de kullanılan lazer tipleri

• Neodmium Yag Lazer

• Diod lazer

• KTP Lazer ( green light)

• Holmium lazer

• Tulyum lazer