Benliğimizin Gölgesin de Kalanlar

Özgüven, genel anlamı ile kişilerin kendini yapabildikleri, yapamadıkları ve sınırlı olduğu alanları gerçekçi bir biçimde algılayabilme ve bunlara bağlı olarak kişinin yaşama karşı ‘yapabilme’ gücünü temsil etmektedir. Yaşamdaki her şeyde olduğu gibi kişinin kendine yönelik algılama ve tutumlarında da doğduğu günden bugüne kadar hayattan öğrendikleri etkilidir. Yaşamın erken döneminde ve sonraki dönemlerinde olumlu yaşam deneyimlerine sahip bir kişi yaşama ve kendine karşı daha olumlu tutumlar geliştirmeye meyilli olurken genel anlamda olumsuz deneyimlere sahip kişi ise yaşama ve kendine karşı olan tutumlarında daha olumsuz olma meyilindedir. Yaşamın erken dönemlerinden itibaren edinilen ve kişilerin yapabilme gücüne ket vuran algılama biçimlerine kısaca kişilerin oluşturduğu yıkıcı şemalar veya temel inanç sistemleri denilir.

Özgüven sorununu belirli bir şema grubu veya şema ile tetiklenmekteyse daha çok kişilerin her ne kadar farklı yaşantılarından kaynaklansa da sorunun kişinin hayatına yansıyan sorunu, özgüven sorunudur. Örneğin, duygusal yoksunluk şemasına sahip kişi, kendine güven duyma konusunda zorluğunu kendini sevilecek kadar değerli olmama yaşantıları veya düşüncelerinde temellendirebilir. Başarısızlık şemasına sahip kişi, kendine güven duyma konusunda zorluğunu yaptığı işlerde başarılı olamayacak kadar yetersiz olma yaşantıları veya düşüncelerinde temellendirebilir. Güvensizlik şemasına sahip kişi, kendine güven duyma konusunda zorluğunu insanların kendine olan yaklaşımlarındaki samimiyeti hissetmekte ve kendini samimi olmaya değer bulmadığı yaşantıları veya düşüncelerinde temellendirebilir. Bağımlılık şemasına sahip kişi, kendine güven duyma konusunda zorluğunu tek başına hayatının sorumluluğunu alabilme konusunda kendine güvenememe yaşantıları veya düşüncelerinde temellendirebilir. Haklılık şemasına sahip kişi, kendine güven duyma konusunda zorluğunu kendini sıradan hissetme ve isteklerini istediği şekilde yapamadığı yaşantıları veya düşüncelerinde temellendirebilir. Kendini feda şemasına sahip kişi, kendine güven duyma konusunda zorluğunu kendini diğer insanlar kadar dikkate değer ve özen duyulmayı hak ettiğini hissetmediği yaşantıları veya düşüncelerinde temellendirebilir. Cezalandırılma şemasına sahip kişi, kendine güven duyma konusunda zorluğunu yaptığı her davranışta yargılanacağını ve tetikte olması gerektiğini hissettiren yaşantıları veya düşüncelerinde temellendirebilir. Tehditler karşısında dayanıksızlık şemasına sahip kişi, kendine güven duyma konusunda zorluğunu karşılaşabileceği zorlu yaşantılar karşısında güçsüz kalacağını ve baş edemeyeceğini hissettiren yaşantıları veya düşüncelerinde temellendirebilir. Yüksek standartlar şemasına sahip kişi, kendine güven duyma konusunda zorluğunu yaptığı işler ve yaşantısındaki gelişmeleri tatmin edici hissedemediği yaşantıları veya düşüncelerinde temellendirebilir.

Kişinin yaşadığı olumsuz deneyimlere atfettiği anlam büyük ölçüde kendi mizacına uygun bir biçimde ortaya çıkacaktır. Aynı duruma maruz kalan fakat farklı tepkiler veren kişiler bu konuya çok güzel bir örnek olacaktır. Özgüveni sorun haline getiren, kişinin kendisini ve yaşamı gerçekçi olarak güçlü ve zayıf yönlerini değerlendirme konusunda zorlayan noktalar nelerdir? Düşük özgüven, kişinin kendi hakkında sahip olduğu genel olumsuz düşünce ve değerlendirmeleri sonucu oluşturur, kişinin yaşam karşısında kendine biçtiği elbisenin güzelliğidir. Düşük özgüvenin özünü kişinin kendi ile ilgili temel inançları oluşturmaktadır. Tanımlanan şemalar her ne kadar ortak bir isimle adlandırılıyor olsa da herkesin şemasını oluşturan hikayesi biriciktir.

Özgüven sorununu oluşturan kimi inancın temeli aile yaşantıları olabilirken kimi inançların temeli arkadaş, akran ilişkileri olabilir. Şemaların kaynaklık ettiği bu yaşantılara nasıl cevap verildiği ise kişilere bağlıdır. Kimi insanlar özgüven sorununu yani yapabilme gücünü kaybettiğine dair kuvvetli inancına kendini teslim ederek yaşam ile mücadelesinde daha çok mücadele etmemeyi seçebilirken kimi insanlar kendine güveni sorun haline getiren yaşantılardan, ortamlardan veya kişilerden uzaklaşarak aynı sorunlu duyguları, yaşantıları tekrar etmemek için çabalayabilir kimi insanlar ise en büyük düşmanı olarak belirlediği özgüven sorununu her seferinde yenmek için üstün çabalar göstermeye çalışabilir. 

Düşük özgüvene karşı yapabilme gücünü edinmenin en gerçekçi yolu, özgüveni sorun haline getiren yaşantıları ve şu anki işe yaramadığı hissedilen tepkileri anlamlandırabilmekten geçiyor. 

- Düşük özgüvenle ilgili ne zamandan beri yaşadığınızı düşündüğünüzde aldığınız cevap size özgüvenden daha farklı yaşantıların kapılarını açtığını düşünüyor musunuz?

- Şu anki yaşanan problemlerinizi düşündüğünüzde anlam vermekte zorlanıyor musunuz? 

- Bazı durumlar veya belirli kişilerle, kişilik tipleri haricinde bir özgüven sorunu yaşamadığınızı ve yaşadığınız zorlantıyı anlamlandırmakta güçlük çektiğinizi düşünüyor musunuz?

- Düşük özgüven hayatınızda hangi şekilde etki gösteriyor?

Yaşadığınız durumu fark etmek atılacak ilk adımdır.

Kaynakça

Hayatı Yeniden Keşfedin Jeffery E. Young Psikonet Yayınlar

Özgüveni Keşfedin - Melanie Fennell - Psikonet Yayınları

Psikolojik Danışman: Simge ÇOLAKOĞLU YILMAZ