Besin Alerjisi Nedir?

Bağışıklık sistemi aracılığı ile meydana gelen istenmeyen besin tepkimelerinin hepsine besin alerjisi denmektedir.

Besin alerjisi neden oluşur?

Besin alerjilerinin en önemli nedeni genetik yatkınlıktır. Bunun dışında çevresel faktörler tetikleyici rol oynayabilir. Özellikle bağırsak yapısını bozan, bağırsak florasını etkileyen durumlar besin alerjisi gelişimi için zemin oluşturabilirler. Doğum şekli, beslenme şekli, doğal olmayan besinlerle karşılaşma, kimyasal ürünlerle temas gibi nedenler besin alerjisi gelişiminde kolaylaştırıcı rol oynayabilir.

Hangi besinler alerjiye neden olabilir?

Hemen her besin alerjiye neden olabilir; ancak bazı besinler bu konuda daha risklidir. Özellikle süt, yumurta, buğday, soya, kuruyemişler, fıstık, susam, mercimek, balık bu konuda daha riskli besinlerdir.

Besin alerjisi kendini nasıl gösterir?

Besin alerjileri kendilerini deri, mide ve bağırsak sistemi ve daha az olarak da solunum sistemi bulguları ile gösterebilirler. Besin tüketiminden sonra ciltte döküntü, kaşıntı, kabarıklık, dudakta şişlik gibi bulgular olabildiği gibi bağırsaklarla ilişkili olarak gaitada mukus, gaitada kanama, hazımsızlık, kusma, ishal ve artan gaz şikayetleri de besin ilişkili olabilir. Çok nadiren besin alımı sonrası burun akması, hapşırık, öksürük gibi solunum yolu belirtileri de görülebilmektedir.

Besin alerjileri ile ilgili en korktuğumuz tablo nedir?

Besin alerjileri ile ilgili en sık en korktuğumuz tablo anafilaksi (alerjik şok) oluşmasıdır. Besin tüketimini takiben çok hızla gelişen, hayatı tehdit eden bulgularla kendini gösterir. Tek başına tansiyon düşüklüğüne işaret eden solukluk anafilaksi bulgusu olabilirken, hızla gelişen deri döküntüsüne eşlik eden nefes darlığı da başka bir anafilaksi görüntüsüdür.

Tüm besin alerjileri alerji testi ile tanımlanabilir mi?

Vücutta kızarıklık, kaşıntı, egzama, şişlikle seyreden tepkimelerde alerji deri testleri ya da kandan yapılan alerji testleri tanıda yardımcı olacaktır, ancak bağırsak tepkimesi ile giden, kendini gaitada mukus, gaitada kanama, kusma, ishal ile gösteren durumlarda alerji testinin faydası çok kısıtlıdır. O yüzden bu tür şikayeti olan hastalarda laboratuvar incelemelerden ziyade hastanın hangi besin tükettikten sonra ne tür tepkime verdiğinin bilinmesi daha kıymetlidir.

Besin alerji testleri hangi yaştan itibaren yapılmalıdır?

Gerek deriden gerekse kandan bakılabilen besin alerji testleri her yaşta yapılabilir, bunun için doldurulması gereken bir alt yaş sınırı yoktur.

Besin alerjisi tanısında en değerli yöntem nedir?

Besin alerjisi tanısında en değerli yöntem, o besinin önce diyetten çıkarılması daha sonra diyete eklenmesi ile belirtilerin ortaya çıkmasının gözlenmesini hedefleyen ‘’besin yükleme testleri’’dir.

Kendi başıma besin kısıtlamaları yapsam alerjiyi önleyebilir miyim?

En sık yapılan hatalardan biri emziren annelerin diyetlerinden süt, yumurta, et, tavuk, balık, buğday gibi alerji yapma riski yüksek besinleri hekim fikri almadan kesmeleridir. Bu durum anne sütünün kalitesinin ve besleyiciliğinin azalmasına ve zamanla bebekte kilo alımında azalmaya neden olmaktadır. Çoklu besin alerjileri çok seyrek görülen durumlardır. O yüzden anneyi de çok zor durumda bırakan bu diyetlere hekim bilgisi dışında başlanması kesinlikle önerilmez.

Besin alerjisi düzelir mi?

Erken çocukluk döneminde başlamış olan özellik süt, yumurta alerjilerinin çok büyük bir kısmı bağışıklık sistemi tarafından düzeltilmekte ve iyileşme gelişmektedir. Bu oran kuruyemiş alerjilerinde daha düşük olmaktadır.

Besin alerjisinin iyileşmesi kolaylaştırılabilir mi?

Alerjisi bilinen besinin şikâyet oluşturmayan formlarının saptanması durumunda bunların belli aralıklarda ve belli miktarlarda tüketilmesi ile besin alerjisinin iyileşmesi hızlandırılabilir. Bu konuda alerji uzmanı desteği alınmalıdır.

Bebeğimin besin alerjisi olduğu için yeni besinler denerken korkuyorum, bana öneriniz ne olur?

Besinlerin mutlaka üç gün kuralı ile ve yaşa uygun başlanması önerilir. Yeni başlanan her besine üç gün ayrılmalı, üç günü daha önce dolmuş ve tepkime yapmamış besinler bu dönemde verilmeye devam edilmelidir. 

Besin alerjisi olan bebekte ek besinlere geçiş daha yavaş ve geç mi olmalıdır?

Hayır. Aksine 4-6 ay pencere döneminde tadımlar geciktirilmemelidir. Besin alerjisi olmayan sağlıklı bebeklerde hangi besin hangi ayda veriliyorsa alerjik bebekler için de böyle olduğu bilinmelidir. Hatta son çalışmalarda kuruyemiş ve fıstık tüketimlerinin daha erken aylara çekilmesine ilişkin veriler bulunmaktadır. Dikkat edilmesi gereken alerjik besinin verilmemesidir.  

Alerjisi olduğu bilinen besin ne zaman ve nerede tekrar denenmelidir?

Alerjisi olduğu bilinen besinin ne zaman ve nerede tekrar deneneceği takip eden alerji uzmanının yanıt vermesi gereken bir sorudur. Bazı besin alerjilerinde evde denemeye izin verilirken bazılarında evde deneme kesinlikle yasaktır. Besin denemeleri hekim bilgisidışında kesinlikle yapılmamalıdır. Besinin ne zaman ve ne miktarda deneneceği kişiye özel bir bilgidir.

Besin alerjisi hangi durumlarla beraber olduğunda daha tehlikelidir?

Besin alerjisinin astımla birlikteliği anafilaksi yani alerjik şok için riski artırmaktadır o yüzden bu tür kişilerin bir alerji hekimi tarafından düzenli takip edilmesi ve adrenalin oto-enjektörü gerekliliği için değerlendirilmesi gerekir.

Besin anafilaksisi geçirmiş hastalarda ne gibi tedbirler alınmalıdır?

Daha önce anafilaksi geçirmiş kişilerin mutlaka alerji hekimi tarafından değerlendirilip adrenalin oto-enjektörü taşımaları konusunda bilgilendirilmesi gerekmektedir. 

Bir besinle anafilaksi geçirmiş kişilerin o besine karşı çok hassas davranmaları, kendi başlarına denemeler yapmamaları, eğer besinin diyette açılımı planlanıyorsa mutlaka bunun klinikte hekim kontrolünde yapılması gerektiğini bilmeleri gerekmektedir.

Besin alerjisinde hangi aşılara dikkat etmek gerekir?

Kızamık aşısı (kızamık-kızamıkçık-kabakulak içeriğinde vardır) ve grip aşısı yumurta proteini içerebilmesi nedeniyle yumurta alerji olan kişilerde gerekli tedbirler ve önlemler alınarak, aile onamı alınarak yapılmalıdır.

Besin alerjileri nasıl izlenmelidir?

Besin alerjilerinin takibinde temel prensip sorumlu olan besinin diyetten çıkarılmasıdır. Bu sürenin ne kadar olacağı; hangi besinin, hangi formuna, ne şiddette alerji olduğuna göre değişkenlik gösterir.

Besin alerjilerinde anne sütü alan bir bebekte annenin de o besine karşı diyet yapması gerekir mi?

Bu sorunun yanıtını, anne o besini yediğinde bebeğin verdiği tepki belirler. Bebeklerin bir kısmında annenin yediği alerjen besin bebekte tepkime yaratırken bazı bebeklerde belirti vermez. Tepkime olmayan durumlarda anneye diyet önerilmediği gibi belli aralıklarla o besini düzenli tüketmesinin alerjinin iyileşmesine katkı sağlayacağına yönelik veriler mevcuttur.

Besin alerjilerinde besinin değişik formları daha az ya da daha çok alerjik olabilir mi?

Evet. Özellikle fırınlama alerjik özelliği azaltır. Süt ve/veya yumurta alerjisi olan bebeklerin yarısından fazlası kek içindeki süt veya yumurtaya tepki vermez. Süt alerjisinde mayalanmış süt formları da bebeklerin yarısına yakın kısmında tepkimeye neden olmaz. Bu yüzden besin alerjisi tanısı konduğunda tepki vermeyen formların olup olmadığının belirlenmesi önemlidir. Tepkime yaratmayan form varsa mutlaka bulunmalı ve tüketimine izin verilmelidir. 

Kuruyemişlerin de kavrulmuş formları daha alerjik özelliğe sahip olabilir. 

Besin alerjisinde çapraz benzerlik nedir?

Bazı besinler yapı olarak birbirine benzer ve alerji taklidi yapabilir. Buna çapraz tepkime denir. İnek sütü ile keçi sütü arasında bu benzerlik yüzde doksanın üzerinde olduğundan birbirlerinin yerine kullanılmaları önerilmez. 

Benzer durum kuruyemişler arasında, tavuk-yumurta arasında ya da dana eti-süt arasında görülebilir. Ancak bu olasılıklar çok düşük olduğundan hekim bilgisi olmadan ezbere diyetler ya da ezbere alternatifler aranması önerilmez. 

Besin alerjisi nedeniyle kısıtlanan besinin çocuğumun büyümesinde gerilik yapması mümkün müdür?

Kısıtlanan besinin neden olacağı bir eksiklik düşünülüyorsa bunun mutlaka yerine konması gereklidir. Özellikle süt alerjilerinde büyümekte olan bir bebek için önemli olan kalsiyum desteğinin mutlaka yerine konulması gerekmektedir. Yeterli anne sütü alan bebeklerde kalsiyum desteğinin anneye yapılması yeterlidir.

Çoklu besin alerjisi olan hastalarda mutlaka bir diyetisyen desteği ile yol alınmalı, kalori ve besin öğeleri çeşitliliğinde geriliğe izin verilmemelidir. 

Polen alerjileri ile besin alerjileri arasında ilişki var mıdır?

Polen alerjisi olan kişilerin çok az bir kısmında besinlerle polen arasındaki yapı benzerliği nedeni ile besin alımını takiben alerji görülebilmektedir. Büyük yaşlarda daha sık görülen bu durum daha çok huş ağacı alerjisi olanlarda elma, şeftali, erik, armut, kiraz, kayısı, havuç, kereviz maydanoz, kimyon, rezene, fındık, fıstık tüketimi ile görülebilmektedir. Ot polen alerjisi olanlarda ise kavun, karpuz, portakal, domates ve fıstık tüketimi ile olabilmektedir. Belirtiler sıklıkla ağız içinde karıncalanma, boğazda kaşınma hissi gibi ağız içine sınırlı olsa da çok nadiren daha fazla bulguya neden olabilmektedir. 

Bir bebeğimde besin alerjisi yaşadım, sonraki çocuğumda besin alerjisi gelişmemesi için gebelikte dikkat etmem gereken şeyler var mıdır?

Bugüne kadar yapılmış çalışmalar gebelikte alerjen besin kısıtlamalarının, probiyotik kullanımının alerji gelişiminin önüne geçebildiğine dair net bir bilgiye ulaşmamıştır. Doğal ve sağlıklı beslenmeye dikkat edilmesi önemlidir. 

Bir bebeğimde besin alerjisi yaşadım, yeni doğan bebeğimde gelişmemesi için yapabileceğim bir şey var mı?

Anne sütü verilirken annenin doğal ve sağlıklı beslenmesi önemlidir. Cilt bariyerinin korunması amacıyla bebeğin cildinin nemli tutulması ve kuruluğa izin verilmemesinin faydaları gösterilmiştir. Son çalışmalarda ek besinlere geçiş döneminin tadımlarla 4. Aydan itibaren başlanması alerji gelişim riskini azaltıyor olarak görünmektedir. Bu yüzden ek besinlerin geciktirilmesi önerilmez. 

Besin alerjisi ile takip edilen bebeğimde lokmalar boğazına takılıyor gibi hissediyorum, ne yapmalıyım?

Besin alerjisi olan hastaların bir kısmında zamanla yemek borusunda oluşan değişiklikler takılma hissine neden olabilir. Bu önemli bir belirtidir. Bu durumda size önerilen diyetlere tam uyup uymadığınızı gözden geçirin ve mutlaka hekiminizi bilgilendirin. Kendisi gerekli yönlendirmeleri size yapacaktır.