Bitki Çayları

“Çay” denildiğinde ilk akla gelen, işlenmiş (yarı fermente: oolong, tam fermente: siyah çay)ya da işlenmemiş (yeşil çay) çay bitkisinin (Camellia sinensis L.) sıcak suyla demleme metoduyla hazır hale getirilmiş aromalı sıcak içeceğidir. Bunun haricinde kalan bitkilerden hazırlananlar için genellikle “bitki çayı” ifadesini kullanmaktayız.

Çayın bulunmasına dair en çok anlatıla gelmiş hikayesi, MÖ 2700lerde hüküm sürmüş Çin İmparatoru Shen-Nung’un sarayın bahçesinde içinde su kaynayan bir kazanın içerisine çevredeki bitkilerden rüzgarla uçarak gelen yaprakların düşüp suyun rengini değiştirmesiyle dikkatini çekmesi ve tadına bakması ile hoşuna gitmesi şeklindedir.

    Bitkiler tarih boyu tedavi amaçlı kullanılmışlardır ve çay, bilinen en eski ve en basit ilaç uygulama şekillerinden biridir. Avantajı, sıcak suda çabuk çözünen faydalı kimyasalların ağızdan başlayarak sindirim sisteminde kolay emilimidir. Bitki çaylarının etkilerini ise yine de mucizevi olarak değerlendirmek yanlış olur. Faydaları, içerisinde bulunan fitokimyasal bileşenler, vitamin ve minerallerden gelmektedir. Bu fayda kullanım miktarı ve sıklıkları ile de ilgilidir. Ayrıca bir bitki yalnızca tek bir fitokimyasal içermediğinden tek yönlü bir faydadan söz etmek yanlış olacağı gibi farklı karışımların toksik, zararlı etki göstermeyeceğini söylemek de yanlış olacaktır. Her bitkinin yapısındaki faydalı bileşenler suda çözünmeyebileceğinden her bitkinin çayı da yapılamaz. 

    Burada, kış mevsiminde sağlığın korunmasında ve ayrıca kilo kontrolünde fizyolojik ve psikolojik destek gördüğümüz bitki türlerinden yalnızca bir kısmına, kullanım amaçları ve faydalarıyla birlikte yer vermeyi düşündüm. Çünkü bitki çayları çok geniş kapsamlı bir konu olmakla birlikte tamamıyla bütün bir derginin içeriği dahi olabilirdi.
 

Yeşil çay
    

Yüksek antioksidan içeriği yönüyle kalp-damar hastalıkları ve kansere karşı koruyucu etki gösterdiği bildirilmektedir. Ayrıca yapısında bulunan EGCG (epigallokateşin galat) nin yağ metabolizmasını hızlandırdığı ve dolayısıyla şişmanlamayı önleyici etki gösterdiği bildirilmiştir. 

Sinameki Yaprağı     

Kabızlığa karşı etkilidir. Bu etkiyi kalın bağırsakta su ve elektrolit emilimini azaltarak bağırsak içeriğinin hacmini ve dolayısıyla basıncı artırmak suretiyle stimülan müshil etki göstererek sağlar. Fakat sık kullanımda bağırsakta tahrişe ve tembelliğe neden olabilmektedir.  

Ekinezya

Üst solunum yolu enfeksiyonlarında koruyucu ve tedavide yardımcı olarak kullanılır. Ayrıca uçuk virüsü gibi virüsleri de öldürdüğü bildirilmiştir.  

Adaçayı

Hazımsızlık şikayetlerinde ve iştah kaybında yararlanılmaktadır. Ağız ve boğaz enfeksiyonlarında ve yangılarında etkilidir.

Ihlamur çiçeği

Soğuk algınlığında şikayetleri hafifletici, terletici ve balgam söktürücü, yangı ve ağrı giderici olarak kullanılmaktadır. Öksürük şikayetlerini de hafifletir.

Mate

Zihinsel ve fiziksel yorgunluklarda, yapısındaki kafein ve klorojenik asit sayesinde uyarıcı etki gösterir. 

Sarı Kantaron

Hafif ve orta dereceli depresyonlarda kullanılır. 

Zencefil

Taşıt tutması, hamilelikte yaşanan sabah bulantıları ve kemoterapi gören hastalarda ilaçların yol açtığı bulantılarda önleyici etkileri bulunmaktadır. Safra arttırıcı etkisiyle yağlı öğünlerden sonra tüketimi sindirime yardımcı olur. Limon ve ballı çayı soğuk algınlıkları ve boğaz ağrılarında etkilidir.

    Tekrar hatırlatmak gerekir ki bitki çaylarını kesin tedavi edici olarak görmemeli, uzman tavsiye ve tedavisi yanında yardımcı olarak değerlendirmelidir. Dozu aşmak ilacı zehire çevirir. Afiyetle.