Böbreklerinizi Taşlardan Arındırın

Böbrekler insan vücudunu dengede tutan önemli organlardan biridir. Vücudumuzdaki atık ürünlerin atılmasını sağlar, sıvı, asit-baz dengesini düzenler, kan basıncını ayarlar ve alyuvar yapımını uyarır. Böbreklerde en sık görülen hastalık ise taş oluşumudur. Böbreklerde oluşan taşlar, idrar yoluyla dışarıya atılabilir. Fakat bu taşlar idrar yolunda tıkanmaya da yol açabilir. Bu durumda şiddetli böbrek ağrısı hissedilebilir.

• Böbrek taşının oluşumunu engellemek mümkün müdür?
• Böbrek taşı tabısı nasıl konulur ve nasıl tedavi edilir?

Yaşam alışkanlıklarımızı değiştirerek ya da düzenleyerek böbreklerimizi taşlardan koruyabilir, taş oluşumu gerçekleşmişse de farklı tedavi yöntemleri ile de böbreklerimizi taşlardan arındırabiliriz.

• Böbrek Taşı Nedir, Neden Olur?

Böbrek taşı; böbrek kanalları içerisinde oluşan mineral içerikli taş kütleleridir. Bu taşların hangi etkenlerden dolayı oluştuğu ve oluşum mekanizması tam olarak bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık, doğuştan idrar yolları anomalileri, bazı sistemik hastalıklar (Gut, Sistinüri vb) neden olabilir.

• Nerede ve nasıl oluşur?

Böbreğin idrar kanallarında özellikle böbreğin havuz (pelvis) kısmında oluşabilir. İdrarda koruyucu olan bazı maddelerin vücut tarafından eksik üretilmesi ve taş oluşumuna neden olan bazı maddelerinde idrardan fazla miktarda atılması taş oluşumunu hızlandır, sürekli tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları da taş oluşumunu arttırmaktadır.

• Toplumda görülme sıklığı nedir?

Oldukça sık görülür. Erkeklerde kadınlara oranla 3 kat daha fazla görülmektedir.

• Hangi sağlık sorunları kişide böbrek taşı oluşumunu hızlandırır?

Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları böbrek taşları (struvit taşı)açısından risk doğurur. Böbrekteki yapısal bozukluklar da taş oluşumunu arttırmaktadır. Bunun dışında hiperkalsiüri, sistinüri, hiperokzalüri, hiperürikozüri gibi böbrek hastalıkları, tiroid hastalıkları benzeri metabolizma hastalıkları veya kronik pankreas hastalığı böbrek taşı oluşumuna zemin hazırlayabilir. Bir tür romatizmal hastalık olan gut, vücutta ürik asit oranını arttırır ve ürik asit taşlarının sıklıkla oluşmasına neden olur. Ürik asit taşları, kadınlara oranla erkeklerde daha çok görülür. Kronik bağırsak iltihabı da, sık sık böbrek taşı oluşmasına neden olan hastalıklardan biridir.

• Taş oluşum riskini artıran faktörler nelerdir?

Gün içerisinde yeterince sıvı almamak, genetik faktörler, aile öyküsü ve kişisel öykü, yaş cinsiyet ve ırksal faktörler, az hareket veya hareketsizlik ve diyet taş oluşumu açısından risk oluşturmaktadır.

• Böbrek taşı belirtileri nelerdir?

Değişik şiddette ağrı, bulantı, kusma, idrardan kan gelmesi en sık görülen bulgulardır.

• Böbrek taşı tanısı nasıl konulur?

Böbrek taşının tanısında görüntüleme yöntemleri ve laboratuvar tetkikleri kullanılır. Röntgen filminde böbrek taşı varsa genellikle görülür. Bu film çekilirken hasta yatırılır. Fakat bütün taşlar direkt röntgen filminde görülmeyebilir. Bütün taşların görüldüğü sistem bilgisayarlı tomografidir.

• Böbrek taşı nasıl tedavi edilir?

Medikal Tedavi: 5 mm’ye kadar olan taşların büyük çoğunluğu verilen ağrı kesici, antispazmodik ilaç tedavisi ve bol sıvı alımı ile düşürülebilir. Taşın boyutu büyüdükçe müdahalesiz düşürme olasılığı azalır.
ESWL: Vücut dışından şok dalgaları ile taş kırma tedavisi.
Perkutan Nefrolitotomi (PNL): Böbrek içindeki taş 2 cm’den büyük olduğunda veya ESWL ile kırılamadığında uygulanan bir yöntemdir. Genel anestezi altında bel bölgesinde yan taraftan 1 cm’lik kesiden oluşturulan bir yoldan böbreğin içerisine özel bir kamera ile girilerek taşlar bir bütün halinde veya kırılarak aynı yoldan dışarı çıkartılır. Endoskopik yani kapalı bir ameliyat yöntemi olan perkütan nefrolitotomi ameliyatında görüntüler endokamera ile bir televizyon ekranına büyütülmüş olarak taşınır. Taşlar genelde pnömatik, ultrasonik veya lazer enerjisi ile parçalanırlar.
Üretoroskopi (URS): Üreter kanalı içerisindeki taşlar düşmezse veya ESWL ile kırılamazsa idrar yolundan üreteroskop denilen aletler yardımıyla girilerek tedavi edilebilirler. Üreteroskoplar 2,5-3 mm çapında, uzunlukları boyunca bir çalışma kanalı ve görüntüyü sağlayan bir mercek bulunan cihazlardır. Rijid yani sert üreteroskoplar ile dış idrar yolu ve mesane geçilip üreter içine girilerek taşlar Holmium lazer veya pnömatik taş kırıcı ile kırılarak tedavi edilir. Bu üreteroskoplar ile alt ve orta üreterdeki taşlar tedavi edilebilirler. Fleksibl yani kıvrılabilen üreteroskoplar ise uçları çeşitli yönlerde ve açılarda döndürülebildiğinden hem üst üreterdeki, hem de böbrek içinde havuzcuk ve kalis adı verilen ceplerdeki taşların tedavisinde kullanılırlar. Üretereroskopik taş tedavisi sonrası hastalar aynı gün veya bir gün sonra evlerine taburcu edilirler.

• Böbrek Taşı Müdahalelerinde Olası Riskler Nelerdir?

Her ameliyat ve tedavi protokolü şekline göre belirli oranlarda risk içermektedir. Açık ve kapalı böbrek taşı ameliyatlarının riskleri birbiri ile aynıdır. Kanama en sık rastlanan komplikasyondur. Yapılan çalışmalarda kan vermeyi gerektirecek kadar kanama olma ihtimali %1 ile %10 arasında bulunmuştur. Her ameliyatta olduğu gibi bu ameliyatta da enfeksiyon riski vardır. Bu riski en aza indirmek için ameliyat öncesinde idrarda enfeksiyon varlığını araştırmak ve ameliyat sırasında önleyici (profilaktik) antibiyotik başlamak gerekir.

Hangi durumlarda ameliyat hangi durumlarda ameliyat dışı yöntemler uygulanmalıdır
Günümüzde en az girişimsel olan tedavi metotları kullanılmaktadır. Taşın yapısı, sayısı, büyüklüğü, bulunduğu yer tedavi metodu seçiminde rol oynayan en önemli unsurlardır.

• Böbrek taşı tedavisi olan hastalarda taş hastalığının tekrarlama riski nedir?

Engelleyici önlemler alınmaması ve bir takım hayat tarzı değişikliklerine gidilmemesi halinde, böbrek taşlarının çevresel ve genetik faktörler sebebi ile tekrar etme riski oldukça yüksektir.

• Taş oluşumunu önleyici tedaviler nelerdir?

Taş oluşumunu önlemek için hayat tarzı değişiklikleri son derece önemli bir rol oynar. Hızlı beslenmekten uzak durmak, bol sıvı tüketmek ve egzersize ağırlık vermek gibi bir takım önlemler sayılabilir. Bunların yanında doktor kontrolünde gerçekleştirilecek bazı ilaç tedavileri de söz konusudur. Belirli aralıklarla düzenli sağlık kontrolü ile erken tanı önem taşır.

• Böbrek taşı olan kişiler ne yapmalıdır?

1. Bol su tüketmeli, özellikle yaz aylarında bu daha da önemlidir.
2. Çay, kahve ve kola gibi içeceklere mümkün olduğunca kısıtlama getirmeli
3. Tuz tüketimini kısıtlamalı,
4. Düzenli egzersiz veya yürüyüş yapmalı,
5. Ani kilo kayıplarından kaçınmalı,

• Böbrek taşının oluşumu engellenebilir mi?

Yaşam ve beslenme tarzında birkaç değişiklik yaparak yeni taş oluşma riski azaltılabilir. Lif içeren besinler ve faydalı etkileri nedeniyle sebze, meyve tüketmek gerekir. Ancak okzalat bakımından zengin olan sebze ve meyvelerden (ıspanak, kakao, çay yaprakları, ceviz, buğday kepeği) sakınmak gerekir. Alınan kalsiyum miktarı, bu yönde önerilerde bulunmak için güçlü bir neden olmadıkça sınırlanmalıdır. Bol sıvı tüketimi yapılmalıdır.

• Hangi boyutta hangi uygulama yapılmalıdır?

6 mm üstündeki taşlar müdahale ile düşürülür. 4-6 mm arasındaki taşların bazılar kendiliğinden bazıları da müdahale ile düşer. 4 mm altındaki taşlar ise kendiliğinden düşer.

• Limon tüketmenin böbrek taşı düşürülmesine faydası var mıdır?

Araştırmalarda limon suyunun bazı taşların meydana gelmesini engellediği tespit edilmiştir. Limonatadaki sitrat böbrek taşına karşı etkili olmaktadır. Bu nedenle sıvı gereksiniminin bir bölümü limonata şeklinde alınabilir.