C Vitamini

Başlığı görünce sanırım herkesin aklına turunçgiller ve kış aylarında kullanımı geldi. Ancak C vitamini vücutta çok fazla işlevi bulunan ve her mevsimde çeşitli besinsel kaynakları olan çok önemli bir vitamindir.

C vitamini vücutta sentezlenemediği için dışarıdan alınması gereken, suda eriyen bir vitamindir. Aynı zamanda oksijen, ışık, ısı, metal ile temas ile kayba uğraması nedeniyle de en dayanıksız vitamindir. C vitamini vücutta gerçekleşen pek çok metabolizmada görev alır. Vücuda alınan fazla miktarı ise vücutta depolanmayıp idrarla atılmaktadır. Bu nedenle vücudun normal işlevine sağlıklı şekilde devam edebilmesi için günlük olarak yeterli miktarda alınmalıdır.

C vitamininin faydaları nelerdir?

Tabiri caizse C vitamininin saymakla bitmeyecek kadar çok faydası vardır:

• Vücudu enfeksiyonlara ve bakteri toksinlerine karşı koruyucu etkisi olduğu düşünülmektedir.

• Bazı bağışıklık öğelerinin miktarını arttırdığı bildirilmiştir. Bu sayede bağışıklık sistemini güçlendirmektedir.

• C vitamini vücutta bazı besin öğelerinin kullanımı için de yardımcıdır. C vitamini demirin emilimini arttırmaktadır. Bu etkiyi oluşturması için demir ve C vitamini kaynağı besinin aynı anda alınması gerekmektedir. C vitamininin ayrıca kalsiyum, A vitamini, E vitamini ve bazı B grubu vitaminlerinin vücutta daha iyi kullanımı için de gerekli olduğu rapor edilmiştir.

• C vitamini antikanserojendir. Yani bazı toksik öğelerin etkisini azaltarak kanser yapıcı etkilerini engellemeye yardımcı olur.

• Gözde bulunan C vitamini gözü güneş ışınının zararlı etkisinden korur.

• Kolesterol metabolizmasında da etkisi bulunmaktadır. HDL kolesterolü arttırdığı, LDL kolesterol oksidasyonunu engellediği bildirilmiştir.

• Gut hastalığında atakları engeller.

• Dokuları bir arada tutan protein olan kollejenin sentezinde görev alır.

• Kılcal damarların kuvvetli olmasında etkisi bulunmaktadır. Yetersizliğinde kan damarlarının zayıflamasına bağlı hafif darbelerde kanamalar olabilmektedir.

• Steroid hormonlarının sentezinde görev almaktadır. Steroidler ise yara ve iltihaplanmaya karşı etki gösterirler.

Bağışıklığı güçlendirmede C vitamininin önemi nedir?

Aslında C vitamininin vücudu enfeksiyonlardan nasıl koruduğu tam olarak açıklanamamıştır. Ancak enfeksiyon sırasında vücuttaki C vitamini miktarının azalması ve bu azalmanın mikroorganizma yıkımı, bakterileri öldüren bağışıklık sistemi hücrelerini korumak için C vitamininin kullanılmasından dolayı olması C vitamininin vücudu enfeksiyonlardan koruduğunu desteklemektedir. Ayrıca C vitamininin bağışıklık sistemi öğelerinden İmmunoglobulin A ve İmmunoglobulin M düzeyini arttırdığı ve virüslerin aktivitelerini azalttığı bildirilmiştir.

C vitamini çok önemli bir antioksidan vitamindir ve bu özelliğiyle bağışıklık sistemini geliştirir. Antioksidanlar vücut hücrelerine zarar veren serbest oksijen radikallerinin etkisini engeller. 

C vitamininin zararları var mıdır? 

Aşırı alımı durumunda böyle bir durum söz konusudur.  Aşırı C vitamini alımının B12 vitamini emilimini azalttığı ve mide rahatsızlıklarına neden olduğu bildirilmiştir. Ayrıca yüksek doz C vitamini alındığında emilim azaldığından yararı da istenen düzeyde olamamaktadır.

Aşırı C vitamini alımı, vücuttan atamadıkları için prematüre bebeklerde riskli olduğu bildirilmiştir.

Bazı bireylerde de aşırı C vitamini alımının toksik etki yapabileceği rapor edilmiştir. Örneğin glikoz 6 fosfat dehidrogenaz enzimi yetersiz olan bireyler…

C vitamini eksikliğinde görülen hastalıklar nelerdir?

C vitamini vücuttaki birçok mekanizmanın düzenli çalışması için gerekli olduğundan günlük gereksinim mutlaka karşılanmalıdır. Gereksinim karşılanmadığında vücutta çeşitli sağlık problemleri oluşmaya başlamaktadır. Bu problemler hafif olarak başlayıp yetersizlik arttıkça belirtiler ağırlaşmaktadır. 

C vitamini eksikliğini gösteren belirtiler şu şekildedir:

• Yorgunluk

• Yara iyileşmesinde gecikme 

• Enfeksiyonlara direncin azalması

• İsteksizlik

• İştah kaybı

• Anemi

• Diş etlerinde şişme ve kanama

• Diş çürümesi

• Diş kaybı

• Büyümede duraklama

• Kuru cilt

• Sağlıksız saçlar (Kuru, kırılgan saç)

• Eklemlerde şişme ve ağrı

• Skorbüt: C vitamini yetersizliğinin kronikleşmesi sonucu görülebilen en ağır tablodur. Skorbüt yorgunluk, eklemlerde şişme ve ağrı, diş kanamaları ve kayıpları, ciltte kızarıklık, kemiklerde kırılma gibi belirtilerle karakterize, tedavi edilmemesi durumunda ölümle sonuçlanabilen bir hastalıktır. 

C vitamini içeren meyve ve sebzeler hangileridir?

C vitamini her ne kadar narenciye ile akıllarda yer etmiş olsa da her mevsimde bir kaynağı bulunmaktadır. C vitaminini yoğun içeren meyve ve sebzeler şunlardır: Kapya biber, yeşil biber, dolmalık biber, acı biber, maydanoz, çilek, kivi, ananas, mango, portakal, mandalina, limon, greyfurt, domates, brokoli, karnabahar, lahana, karalahana, Brüksel lahanası, patates, bezelye, papaya, Frenk üzümü, böğürtlen, kavun, üzüm, ıspanak, roka vb.

Gördüğünüz gibi C vitamini geniş bir besinsel kaynağa sahip. Ancak C vitamini çok bir narin bir vitamindir. O yüzden bu narin vitaminden yeterince yararlanmak için saklama koşullarından tutun da hazırlama, pişirme koşullarına kadar her alanda dikkat etmek gerekmektedir. 

C vitamini kaynağı besinlerde mutlaka dikkat edilmesi gereken hususlar:

• C vitamini bulunan besinde kullanılan pişirme yöntemi vitamin kaybına neden olabilir. Örneğin sebzeleri bol suda pişirmek ve bu suyu atmak içerisindeki vitaminin neredeyse tamamının kaybına neden olur. Çünkü C vitamini zaten suda eriyen bir vitamindir ve pişirme suyuna geçer. Doğru olan yöntem ise susuz veya az sulu kaynar suda kısa sürede pişirmektir. Bu sayede oluşacak vitamin kaybı azalır.

• C vitamini bulunan besin kesildikten veya pişirildikten sonra bekletilirse yine vitamin kaybı oluşur. Yani güzelce sıkıp bekleterek içtiğiniz portakal suyundaki veya sabahtan ayıklayıp kestiğiniz sebzeyi akşama pişirdiğinizde yemekteki C vitamininden yeterince yararlanılamamaktadır. Bu vitamin kaybını önlemek için sebzeleri yemeği yapacağınız zaman ayıklayıp keser kesmez pişirmeli ve pişirme suyuyla birlikte bekletmeden tüketmelisiniz. Meyve ve meyve suları için de aynı durum geçerlidir, bekletilmeden tüketilmelidir.

• Yemek pişirme sırasında eklenen soda gibi ürünler vitamin kaybını arttırır. Ayrıca salatalara eklenen bazı soslar da vitamin kaybını arttırabilir bu nedenle tüketilmeden hemen önce soslanmalıdır.

• Yemek pişirilirken kullanılan kabın demir veya bakır olması durumu vitaminin temasıyla kayba neden olan bir diğer faktördür.

• Pratikliğiyle tercih sebebi olan konserveler, uygun pişirme koşulunda ve pişirme suyuyla hazırlanırsa vitamin kaybı yüksek değildir. Ancak bekleme sırasında da kayıp oluşur. Konservelerin serin yerde saklanması kaybın azalmasına yardımcı olur.

• Metal bıçak, soyma, doğrama aletleri kullanmak da vitamin kaybına neden olur.

• Uygun olmayan depolama koşulları da vitamin kaybına neden olur. Soğuk yerde saklamak C vitamini kaybını azaltır. Ayrıca yüzey alanı daha geniş olduğundan yapraklı sebzelerdeki kayıp kök sebzelere göre de daha fazladır.

• Son olarak şundan da bahsetmek istiyorum: Gıdanın C vitamini değerini yetiştirildiği ortam, koşullar ve olgunlaşma durumu da etkiler. Genelde olgunlaşma miktarı arttıkça sebze ve meyvenin C vitamini değeri azalır ve güneşten yararlanma oranı yüksek olan besinin C vitamin değeri de daha yüksek olur.

Bu konunun başında C vitamini için niye narin kelimesini kullandığım daha iyi anlaşılmıştır diye düşünüyorum. İşte bu nedenlerden dolayı C vitamininin en güzel kaynağı taze meyve ve sebzelerdir. Ve ne kadar az işlem uygularsanız o kadar çok faydalanırsınız.