Çikolata Kisti

Endometriozis

Rahim içini döşeyen ve adetle birlikte dökülen tabkaya

endometrium denir. Endometriozis ise endometriuma

benzeyen dokunun rahim dışında bir yerde gelişmesidir. Genel

olarak pelvis denilen ve leğen kemikleri ile sınırlanmış

bölgede olmakla birlikte vücudun her yerinde görülebilir. En

sık görüldüğü yerler yumurtalıklar, periton (karın zarı) ve

rahmi yerinde

tutan sakrouterin bağlardır. Rahmin dış yüzeyi, tüpler, barsaklar ve mesane diğer yerleşim

yerleridir. Genellikle endometriozis birden fazla yerde görülür.

Endometriozisin nedenleri

- Doğumla sonlanmayan gebelikler

- Annede endometriozis olması

- Kanama süresinin 8 günden fazla olduğu fakat 27 günden kısa süren adet periyotları

- Adet kanının akışını engelleyen durumlar (rahim ağzında darlık, rahim içinde septum)

- Beyaz veya sarı ırktan olma

Bunların aksine adet miktarını ve sıklığını azaltan durumlar ( hiç adet görmeme-amenore,

gebelik ve doğum kontrol hapı kullanmak) ise endometriozis riskini azaltırlar.

Endometriozisin oluşum mekanizması bugün tam olarak bilinmemektedir. Bu konuda birçok

teori öne sürülmüşse de en geçerli olanlar şunlardır;

- Adet kanının geriye yani batın içine akması. Bu teoriyi destekleyen en önemli durum rahim

içinde veya ağzında adet kanının dışarı akmasını engelleyen durumlarda endometriozisin sık

görülmesidir.

- Endometrium dokusunun kan veya lenf damarları yoluyla vücudun diğer bölgelerine

taşınması

- Bağışıklık sistemindeki aksamalar nedeniyle rahim dışında gelişen endometrium dokusunun

büyüyüp gelişmesine engel olunamaması

- Çölomik metaplazi denen teoride ise batın içine akan adet kanı veya enfeksiyonlar nedeniyle

karın içini kaplayan periton denen zarın veya yumurtalıklar üzerindeki dokunun endometrium

dokusuna dönüşmesi.

Endometriozisin belirtileri nelerdir?

Tamamamen belirtisiz olabilir ve belirtinin şiddeti hastalığın yaygınlığı ile doğru orantılı

olmayabilir. Örn; hafifi endometriozis olan bir kadında şiddetli kasık ağrıları olabilir. Yine de

birçok kadında şiddetli kasık ağrıları endometriozisin en önemli belirtilerindendir. Ağrı adet

öncesinde veya sırasında olabildiği gibi sex sırasında veya sonrasında olabilir. Ayrıca barsak

üzerinde endometriozis odakları varsa barsak hareketleri ile ağrı olabilir, kanlı gaita

yapılabilir, adet öncesi lekelenme, idrar yaparken ağrı veya kanlı idrar olabilir. Sancılı adet

görme yıllar içinde şiddetlenebilir.

Endometrioma (Çikolata kisti)

Bunlar büyük endometriozis odakları olup içleri çukulata kıvamında kanla doludur. Genellikle

ultrason ile tespit edilirler ve kesin tanı ancak cerrahi olarak çıkarılmasından sonra konur.

Endometriozis menarştan önce (kadın yaşamındaki ilk adet) ve menopozdan sonra çok nadir

görülürler. Eğer kadın ağrılı adet görüyorsa veya yoğun kanamaları varsa endometriozisten

şüphelenilebilir. Bu durum cerrahi ile teyit edilmelidir. Zira kesin tanı için bir kan testi veya

görüntüleme tekniği mevcut değildir.

Günümüzde endometriozisin kesin tanı ve tedavisindeki en sık kullanılan yöntem laparoskopi

veya laparotomidir. Her iki işlem de ancak ameliyathane şartlarında yapılabilir. Ameliyatta

endometriozis odakları siyah, mavi, pembe veya kırmızı olarak görülebilir. Etraflarında

yapışıklıklar veya çekilmeler olabilir. Buralardan yapılacak biyopsi ile tanı kesinleştirilir.

Cearrah endometriozis odağının büyüklüğü, derinliği ve bulunduğu yeri göz önüne alarak bir

evreleme yapar ve tedaviyi de buna göre planlar.

Tedavi

- Gözlem (tedavi verilmez)

- Ağrı kesiciler

- Doğum kontrol hapları

- Hormonal tedavi

- Cerrahi

- Kombine tedavi

Tedavinin planlanmasında kadının isteği ön plana çıkmaktadır. Kadın ağrısının kesilmesini

isteyebilir veya çocuk arzu edebilir.Ya da batında büyük bir kitle vardır ve cerrah direkt

ameliyata karar verebilir.

Minimal hastalığı olan veya menopoza yakın olan hastalarla belirtileri şiddetli olmayan

hastalar gözlem altında tutularak hiç tedavi verilmeyebilir. Menopoza girildiğinde hastalık

kendiliğinden gerileyeceği için tedavi verilmez, henüz evlenmemiş hastalarda veya evli olup

çocuk istemeyen kadınlarda hastalığın ilerlemesini önlemek ve olası bir gebeliğin önüne

geçmek için doğum kontrol hapları kullanılabilir.

Endometriozis yavaş ilerleyen ve menopozla gerileyen bir hastalıktır. Hastaların çoğunda

ağrılar ağrı kesici ilaçlara cevap verir, ancak bazıları sadece cerrahi sonrası rahatlar. Gebelikte

ve menopozdan sonra ağrı olmaz. Çocuk sayısını tamamlamış, ağrı kesicilere cevap vermeyen

kadınlarda yumurtalık ve rahmin alınması bir seçenek olarak düşünülebilir.

Endometriozis çocuk sahibi olmak isteyen fakat olamayan çiftlerin %30-40’ında görülebilir.

Bunlarda cerrahi tedavi veya yardımcı üreme teknikleri (tüp bebek)olumlu sonuçlar verebilir.

Ağrıların kesilmesi için tıbbi tedavi veya cerrahi uygulanabilir. Ağrı kesicilerin sindirim

sisteminde ağrı, kanama yapabileceği, böbrek problemlerine yol açabileceği unutulmamalı ve

yüksek tansiyonu olanlarda dikkatli olunmalıdır.

Doğum kontrol hapları endometriozis odaklarının büzülerek küçülmesine neden olur. Gebelik

arzusu olmayan hafif veya minimal hastalığı olanlarda uygundur. Sigara kullanan ve damar

hastalığı olanlarda tavsiye edilmez.

Progesteron içeren ilaçlar diğer ilaçlarla ağrısı kesilmeyen hastalara, doğum kontrol hapı

kullanamayan (sigara nedeniyle)hastalara verilebilir.

GnRH agonistleri ve danazol isimli ilaçlar yan etkilerinin fazlalığı ve ilaçların kesilmesinden

sonra endometriozisin tekrar alevlenmesi nedeniyle eskisi kadar kullanımda olmadığından

burada ayrıntılı olarak anlatılmayacaktır.

Tıbbi tedavinin yetersiz kaldığı veya şiddetli endometriozis olgularında cerrahiye başvurulur.

Endometrioma ( çukulata kisti) 3 cm den büyük ise, barsak ve mesane tutulumu var ise

cerrahi uygundur. Hastaların yaklaşık %80’i cerrahiden fayda görür ve ilaçların yan etkilerine

maruz kalmaz. Cerrahi ile çocuk sahibi olmak isteyen hastalarda 1 yıl içindeki gebelik

oranları yaklaşık yardımcı üreme tekniklerine eşittir. Cerrahi işlem esnasında endometriozis

odakları yakılır veya alınır, çocuk istemi olmayan dirençli olgularda yumurtalıklar ve rahim

alınabilir.

Endometriozis ve kısırlık

Endometriozis olgularında yumurtalıklar ve tüpler arasında ya da barsaklarla tüpler arasında

oluşan yapışıklıklar nedeniyle gebe kalmada zorluklar yaşanabilir. Bu yapışıklıkların nedeni

endometriozis odaklarından salgılanan yapışkan maddeler olup bunlar yumurtlamayı,

döllenmeyi ve döllenmiş yumurtanın rahim içine yapışmasını önleyebilir.

Sonuç olarak eğer kısırlık sorunu yaşayan bir çiftte endometriozis bir sebep olarak tespit

edilmişse tedavi seçenekleri gözlem, cerrahi, aşılama veya tüp bebek uygulanabilir. Bu gibi

hastalarda tıbbi tedavinin yeri yoktur.