Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar

Cinsel organ enfeksiyonları, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, cinsel temastan kaynaklanmayan fakat üreme yollarının florasında bulunan mikroorganizmalar arasında dengenin bozulması sonucu oluşan enfeksiyonlar, tıbbi işlemler esnasında sterilizasyonun yetersizliğine bağlı oluşan enfeksiyonları içeren geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.

Cinsel organ enfeksiyonları yerleşim yerlerine göre alt cinsel organ ve üst cinsel organ enfeksiyonları olarak iki gruba ayrılır.

Alt Cinsel Organlarda

Dış Cinsel Organların Enfeksiyonları (Vulva, Penis)

HPV enfeksiyonu, Molluscum kontagiozum enfeksiyonu, Pedikulozis pubis (bit), Scabies (uyuz) enfeksiyonu, genital ülserler seyreden hastalıklar - genital herpes, sifiliz (frengi)

Vajinal Enfeksiyonlar

Bakteriyel vaginosis, Trikomoniyazis, Kandida vajiniti , Servisit (Klamidya, Gonore)

Alt İdrar Yolları Enfeksiyonları

Sistit, Üretrit

Üst Cinsel Organlarda

Üst cinsel organların enfeksiyonlarında rahim iç duvarı (endometrium), fallop tüpleri, yumurtalıklar, rahim kas duvarı (myometrium), rahim zarları (parametrium), pelvis zarları (periton) tutulabilir. Alt cinsel organlardaki enfeksiyonun rahim ağzı aracılığı ile karın içine yukarılara yayılımı ile oluşur. Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ile ilişkili olmasına rağmen diğer mikroplar da olaya eşlik eder.

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar geçmişten günümüze kadar dünyanın hemen her bölgesinde önemli bir halk sağlığı sorunu oluşturmaya devam etmektedir. Asıl bulaş yolunun koruyucu bariyer olmadan  gerçekleşen cinsel ilişki ile olduğu bir grup bulaşıcı hastalık cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar (CYBE) olarak tanımlanır.  Bu enfeksiyonlara sık rastlanır ve bir kısmının bildirimi zorunludur.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre her yıl yaklaşık 333 milyon yeni vaka görülür. CYBE’lara neden olabilen 30’dan fazla mikroorganizma belirlenmiştir. Bu mikroorganizmalar virüs, bakteri, protozoon gibi çeşitli gruplardan olup, neden oldukları hastalıklar cinsel organları, ağzı, anal bölgeyi, boğazı, gözü tutabilir veya vücutta yaygın belirtilere yol açabilir.

Cinsel Organların Enfeksiyonlarının Sınıflandırılması

1. Cinsel Yolla Bulaşan Enfeksiyonlar- Cybe

Bakteriyel Enfeksiyonlar

• Klamidya enfeksiyonu
• Gonore
• Sifiliz
• Şankroid
• Granüloma Venerum

Viral Enfeksiyonlar

• Cinsel organ herpes
• İnsan Papilloma Virüsü (HPV) enfeksiyonu-Cinsel organ siğili
• AIDS
• Hepatit B

Protozoal

• Trichomonas vaginalis enfeksiyonu

2. Üreme Yollarının Doğal Florasında Bulunan Mikroorganizmalar

• Mantar enfeksiyonu (Candida albicans)
• Bakteriyel Vaginozis

3. Tıbbı İşlemler Sonrası

• Doğum, Düşük, Tıbbi Süreçler

Yeni vaka olarak yaklaşık yılda 12 milyon frengi, 62 milyon gonore, 89 milyon klamidya, 170 milyon trikonomiyaz, 30 milyon HPV enfeksiyonu ve 20 milyon genital herpes enfeksiyonu bildirilmektedir.

CYBE’lar sıklıkla belirti vermezler. Bu nedenle bu enfeksiyonların toplumda belirlenmeleri ve hastalık sıklığının ölçümü kolay olmamaktadır. Belirti vermeyen grubun büyük kısmı kadınlarda oluşur. Klamidya enfeksiyonlu erkeklerin % 30’u, kadınların ise % 80-90’ında şikayete yol açmaz. Gonore enfeksiyonlu erkeklerin % 10’u, kadınların % 50-70’inde şikayetsizdir. HPV enfeksiyonu kadın ve erkeklerde klinik olarak belirti vermeyebilir. Bazen bu enfeksiyonlar ancak laboratuar testleri kullanılarak tanınabilir.

Belirti vermeyen enfeksiyonlar kolaylıkla bulaşabilir ve özellikle tedavisiz kadınlarda cinsel organlarda enfeksiyon, kısırlık (% 55-85) ve dış gebelik riski artışı gibi ciddi tıbbı problemlere neden olabilir. Ayrıca gebelik ve doğum sürecinde annenin yanı sıra bebeği de etkiler. Çalışmalarda sifilizli (frengi) gebelerin üçte ikisinden fazlasında amniotik sıvıya etkenin geçişi ile fetusun (bebeğin) enfekte olduğu ve enfekte gebeliklerin % 40’ının düşük, ölü doğum veya gebelik ve doğum sırasında bebek ölümü ile sonuçlandığı gösterilmiştir. Gonore ve klamidya enfeksiyonu olan gebelerde doğum sırasında bebeğin enfekte olması ile yenidoğan göz iltihabı ve klamidya zatürresi oluşabilir.

CYBE erkeklerde de kısırlığa yol açabilir. Gonore ve klamidya enfeksiyonları penisteki idrar kanalından yukarı epididime yayılarak, idrar kanalında enfeksiyon ve epididimite neden olur. Uygun tedavi verilmezse üreme kanallarında darlık ve kısırlığa neden olabilir. Bu sebeple enfeksiyon belirti ve bulgusu olmasa da hızlı ve doğru tanı koymak, hem hastayı hem de cinsel eşini tedavi etmek önemlidir. CYBE tanısında; hikaye, fizik muayene ve laboratuvar testler birlikte değerlendirilmelidir.

CYBE riskini;  yakın zamanda cinsel eş değiştirmek; birden fazla cinsel eşe sahip olmak; cinsel eşin birden fazla cinsel eşinin olması;  son bir yıl içinde geçirilmiş CYBE öyküsü;  kimlerle ilişkisi olduğu bilinmeyen kişilerle cinsel ilişkide bulunmak, CYBE belirtisi olanlarla cinsel ilişkiyi devam ettirmek gibi durumlar artırmaktadır.  Bu grupların cinsel eşleri ve yenidoğan bebekleri de risk altındadır. CYBH’lerden yalnızca hepatit A ve B’nin aşıyla önlenmesi mümkündür.

Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonu olan hastaların etkin tedavisi, yalnızca bulaştırıcılığı azaltma ve iyileştirme amaçlı antibiyotik tedavisi değil,  ek olarak karşılaşılabilecek riskli davranışların azaltılması, cinsel eşlerin uygun biçimde tedavisini de amaçlamaktadır. Bu amaca ulaşmak için ise; erken ve doğru tanı, etkili tedavi, hastanın ve eş/eşlerinin eğitimi, kondom kullanımını öğretme, cinsel eşlerin belirlenmesi ve tedavileridir. Gebeler ve gençler gibi özel önem gerektiren gruplarda bu önlemler mutlaka yerine getirilmelidir.