Çocuğa Mükemmeliyetçi Yaklaşım

İnsan doğası nedeniyle toplumsal bir varlıktır, ebeveyn-çocuk, arkadaş, öğretmen-öğrenci gibi ilişkiler ağı içinde doğar, yaşar ve ölür. Hayatın her alanında olumlu yada olumsuz yansımaları olan kişilik, çocukluk ve gençlik döneminde çevredeki insanlar tarafindan şekillendirilmektedir. Özellikle ailenin ve öğretmenlerin çocuğa karşı olan tutumlarının, çocuğun kişilik gelişimi üzerinde oldukça önemli rol oynadığı hemen herkes tarafından bilinmektedir. Çoçuklara karşı olan tutumları; otoriter, serbest, ilgisiz-kayıtsız, dengesiz-kararsız, aşırı koruyucu, mükemmeliyetçi,güven verici-destekleyici gibi sınıflandırabiliriz. Bu yazıda, çocuğa karşı takınılan mükemmeliyetçi tutumun etkilerini tartışacağız.

Mükemmeliyetçi Kişiliğin İpuçları

• Başkalarına karşı eleştirici, yargılayıcı ve suçlayıcı tutum takınırlar.  Bu nedenle, çocukları, arkadaşları ve eşi ile ilişkileri zedelenebilir ve sonlanabilir.

• Hata yapmayı başarısızlıkla eş tutarlar, kendilerini ve çevresindekileri haksızca başarısız olarak etiketleyebilirler.

• Çocukların, bir yetişkin gibi düşünmesini, hissetmesini ve davranmasını beklerler.

• Çocukları ile igili ön kabulleri ve istekleri (yapılmalılar ve yapılmamalılar) vardır, çocuğun eksiksiz olarak bunları karşılamasını beklerler. (Bir müzik aleti çalMALI, doktor olMALI, hata yapmaMALI vb. )

• Ev, eşya, elbise temizliği ve düzeni konusunda aile üyelerine sık müdehale eder, tepkilere rağmen ısrarcı davranırlar. Hem kendilerinin hem de çevresindekilerin yaşamını zorlaştırırlar.

• Kendi işlerini tamamlaması ayrıntıcı olduğu için uzun sürer, çevresinden de bunu beklerler. Hem kendini hem de çevresindekileri yorarlar.

Çocuğa karşı takınılan mükemmeliyetçi tutumlara örnekler:

• Başarmak yapılması gerekendir, takdir edilmez.

• Başarısızlık kabul edilemez, eleştirilir.

• Çocuklara sözel olarak "mükemmel olmak zorunda değilsin" derken, farklı tutumlarla "Mükemmel olmanı istiyorum, olmalısın" mesajı verilir.

• Çocukları motive etmek, hırslandırmak amacıyla başka çocuklarla karşılaştırma yapılır.

• Başarı için arkadaşlardan, sosyal yaşamdan vazgeçilmesi beklenir.

• Toplumsal, dini ve ahlaki kurallara aşırı düzeyde sadık kalmalarını beklerler. Çocuklara, çocukça davranışlar ve oyunlar yasaklanır.

• Katı kurallara uymakta zorlanan çocuklara, orantısız ceza-eleştiri-suçlamada bulunulur, hatta şiddet uygulanır.

• Her alanda (ders, spor, müzik, resim vb. ) mükemmel yetişmiş olmasını istediği için aşırı çaba (özel ders, kurs) gösterir. Çocuk kapasitesinin çok üstünde olan eğitimlere tabi tutulur.

• Her türlü imkan sağlanmasına rağmen başarı elde edilmediğinde, o ana kadar harcamalar ve özveri çocukların başlarına kakılır.

• Çocukların arkadaş seçimine müdehale edilir. Kendilerine göre doğru olan, ideal arkadaşı (çalışkan, kuralcı, temiz, ahlaklı, hatasız) dayatılır.

• Çocuğun yemek tercihleri sürekli yönlendirilmeye çalışılır. Çocuğun mükemmel olması için yenmesi ve yenmemesi gerekenler listesi vardır, çocuğun tercihleri dikkate alınmaksızın, esnemeksizin uygulanmaya çalışılır.

• Evde, mükemmeliyeti yakalamak için askeri disiplin uygulanır. Çocukların, yatışı, kalkışı, yemek yemesi, ödevleri ve oyunları konusunda katı kurallar konur, aşırı takip edilir.

• Mükemmeliyetçi anne-babalar, kuralları takip etme, kuralları hatırlatma, kurallara uymaya zorlama ve ceza uygulamaları sırasında yorulup, tükenmiş hissedebilir. Bu sonuçlardan çocukları yada diğer ebeveyni sorumlu tutup, suçlayabilir.

Mükemmeliyetçi Tutumun Çocuğa Yansımaları;

• Yaptıkları şeylerin tam yada iyi olduğundan emin olamazlar. Olumlu tepkiler alsa bile kendi iç sesi aksini söylediği için hoşnutsuzluk ve doyumsuzluk yaşarlar.

• Her alanda her zaman mükemmeli yakalamak mümkün olmadığı için, ne yaparsam yapayım sonuç nasılsa değişmeyecek, düşüncesiyle çaba göstermemeye başlayabilir.ler

• Arkadaşlarını çok eleştirirler, onlardan çok fazla şey beklerler ve istedikleri gibi davranmadıkları zaman arkadaşlarından uzaklaşırlar.dBunun sonucunda arkadaş bulmakta, arkadaş edinmekte ve bu arkadaşlıkları sürdürmekte de güçlük yaşarlar.

• Ailesinin beklentilerini tam olarak karşılayamayan çocuk kendini değersiz, sevilmeyen ve başarısız biri gibi hisseder. Anne-babasına sürekli kendini ispat etme, kendini beğendirme çabasına girer.

• Ailenin beklentilerinin yüksek olması, çocuğun aşırı baskı-sorumluluk hissetmesine ve yoğun endişeye sebeb olabilir. Endişe düzeyinin artması sonucunda çocuğun başarısını azaltan, sınav kaygısı, sosyal fobi, depresyon, yaygın anksiyete bozukluğu gibi rahatsızlıklar ortaya çıkabilir.

• Katı, esnek olmayan, aşırı kuralcı yetişkinler olurlar.

Mükemmeliyetçi Anne-Babaya Öneriler:

• Çocuğunuzun kapasitesini, isteklerini, yeteneklerini göz önüne alarak, hedef belirleyin.

• Yeterince iyi ve becerikli yapamadıklarında onları engellemeyin, utandırmayın, tersine yeniden denemeleri ve becerilerini geliştirmeleri konusunda teşvik edin.

• Çocuklardan her zaman her alanda doğruyu ve mükemmeli beklemeyin. Çocukla beraber durum tesipi yaparak hata ve eksikleri saptayıp, konuyla ilgili size ve çocuğa düşen görevleri istişare edin.

• Sonuca değil çabaya önem verin ve çabalarını ödüllendirin.

Mükemmeliyetçi Yaklaşıma Maruz Kalan Genç ve Çocuklara Öneriler;

• Aile ve öğretmeninizin davranışları ile bağlantılı olarak hissettiğiniz olumlu/olumsuz duygu ve düşüncelerinizi uygun bir dille ilgili kişiye ifade edin. Mükemmeliyetçi kişi, siz söylemeden ne hissettiğinizi öngöremeyebilir.

• Birisi sizi beceriksizlik, başarısızlıkla etiketlediği zaman, "ben beceriksizim, başarısızım" diyerek etiketi alıp üzerinize yapıştırmayın.

• Hep hatalarınızın, eksiklerinizin ön plana çıkarıldığı durumlarda, hem kendinize hem de çevrenizdeki kişilere başarı ve becerilerinizi hatırlatın.

• Olumsuz mükemmeliyetçi tutumlar nedeniyle kaygı ve endişe yaşıyor, arkadaş- aile ilişkileriniz ve ders başarınız olumsuz etkileniyorsa profesyonel bir ruh sağlığı çalışanından yardım alabilirsiniz.

•