Çocuğunuzun Yeni Dünyasına Güvenli Bir Geçiş: Okul Oryantasyonu

Okullar açıldı, hep birlikte yeni bir döneme başlıyoruz! Özellikle ilk kez okula başlayacak çocuklar, yoğun bir oryantasyon programından geçecek. Yalnız çocuklar değil, değişen bu sisteme ailelerin de oryante olmaları gerekecek. Çocuklar her deneyimi genelledikleri için okula ilk başlama ve oryantasyon çok önemli. Çünkü bu süreç uygun yürütülmediğinde çocuk bu bilgiyi genelleyebilir ve ileride farklı alanlarda sorunlar yaşayabilir.

Çocuklar için en güvenli yer evleri, en güvenilir kişiler ise ebeveynleridir. Okulla birlikte çocuklar bunların ikisinden de uzaklaşır. Tek başına, yepyeni bir ortamda var olmaya çalışır. Her yenilik gibi bu da kaygı vericidir. Çocuğun okula rahat bir başlangıç yapması için bu yeni ortama, yeni kişilere güven duyması gerekir. Oryantasyon programları bu güveni sağlamak için uygulanır. Yani oryantasyon, güvenle ve doğal olarak bağlanma ile ilgilidir.

Oryantasyon dönemiyle ilgili en büyük yanılgı; bu sürecin okulda başladığının düşünülmesi. Aslında oryantasyon çok daha önce başlıyor. Çünkü bir önceki adımda bağımsızlaşma var. Çocuklar okula başlamadan önce, sizden, kısa sürelerle de olsa, ayrı kalabiliyor olmalı, kendini ifade edebiliyor olmalı, öz bakımını kısmen gerçekleştirebiliyor olmalı. Bağımsızlaşmasına izin verilen çocuk için okul korkutucu, büyük bir değişim olmaktan çıkacak ve daha önceden deneyimlediği bir deneyimin üstüne çıkılan yeni bir basamak olacaktır. Görüyorsunuz ki ebeveynin tutumu çok önemli. Bu süreci detay detay anlatırken asıl söylemek istediğimiz, oryantasyon bir bağımsızlaşma ve güven duyma meselesidir ve bu süreçte çocuk, aile ve okul bir ekiptir. Ekibin her parçası bir arada çalışırsa bu süreç en uygun şekilde ilerleyecektir. Şimdi oryantasyonun her aşamasında neler dikkat etmeniz gerektiğine geçebiliriz.

Okula başlamadan önce;

” Okul dedikleri yer nasıl bir yer? Annem de okula gelecek mi? Oradaki çocuklar neler yapar? “Yalnız mı kalacağım?, Neden okula gidiyorum?, Okulda annem olmadan tuvaletimi nasıl yapacağım?, Ben yokken ailem ne yapacak? Ya onlara bir şey olursa?”

Bir süreci yönetebilmek için ilk adım hep çocuğun gözünden bakmaktır. Yukarıdaki sorular işinizi kolaylaştırmak için çocukların dilinden yazıldı. Sohbetlerinizde ara ara bu sorulara cevap verebilir, hikayeler okuyabilir, bu temaları içeren oyunlar oynayabilirsiniz.

• Çocuklar okul seçiminde yer almamalı. Ebeveynler olarak ona en uygun, güvenilir okulu bulmak sizin yetkinliğinizdedir. birçok okulla görüşüp, en güven duyduğunuzu seçebilirsiniz.

• Okula başlayıp başlamama kararı çocuklara sorulmamalıdır. “Okula gitmek ister misin?” sorusu çocuğa seçim hakkı verir. Bu cümle yerine “Okula başlama yaşın geldi, senin yaşındaki çocuklar okula gider” gibi bir açıklama daha uygun olacaktır.

• Okula başlamadan önce çocuğunuza uyku rutini oluşturarak uykusunu almasını sağlamak önemlidir. Uykusunu yeterli alamayan çocuklarda huzursuzluk ve inatlaşmalar sık görülür.

• Okula başlamadan önce ilk günün pratiğini yapabilirsiniz. Sabah kalkıp hazırlanma, evden çıkış, okula gideceğiniz yolun tanıtılması ve birlikte yapılan okulu ziyareti çocuğunuza aşinalık kazanacaktır. Bu ziyarette, mümkünse, çocuk öğretmeni ile tanışabilir ve sınıfını görebilir.

• Okula başlamadan önce kısa sürelerle çocuğunuzdan ayrılmaya başlayabilirsiniz. Kısa sürelerle başlayarak çocuğunuzu başka yetişkinlerle bir arada bulunmaya alıştırabilirsiniz.

• Çocuklar ebeveynlerinin kaygısını içselleştirirler. Eğer bu süreçte endişeli olan sizseniz öncelikle kendi duygularınızla çalışmalısınız.

Oryantasyon Süreci

• Okulun ilk günü evde panik duygusunun hakim olmaması çok önemlidir. Çocuğa evden çıkmadan önce günü sakince özetleyebilirsiniz. Burada dürüst olmanız ve anlattığınız plana uymanız çok önemlidir.

• İlk günlerde çocuğu okulda uzun süreler bırakmamak ve ebeveynin ulaşılabilir olması gerekir. Unutmayın çocuğunuz orada ilk kez bulunuyor ve endişelendiğinde yatışmak için size ihtiyaç duyacak.

• Okulda ebeveynin bir anda ortadan kaybolması, çocuğa anne-babasına güvenemeyeceğini öğretir ve bu durum çocuktaki ayrılık kaygısını arttırır. Okula vardığınızda çocukla vedalaşma süreniz kısa olmalıdır. Uzun vedalaşmalar uyum sürecini de uzatacaktır.

• Öğretmene güvendiğiniz mesajını verin. “Sizi yeniden görmek çok güzel. Oğlum/Kızım sizi tanıyacağı için heyecanlıyım” gibi pozitif ifadelerde bulunabilirsiniz. 

• Eğer ilk günü bir arada geçirmeyecekseniz, nerede beklediğinizi, sizi nasıl görmeye geleceğini, öğretmeniyle birlikte çocuğunuza anlatmanız gerekir. 

• Çocuğunuz ağlarsa, gitmek istemezse kaygısını anlayın ve güven verin. “Ne var bunda, bak ama çok eğleneceksin, eğer gidersen sana …….. alırım, bak diğer çocuklar ne güzel gidiyor” gibi söylemlerden kaçının. Bu durumda birlikte neler yapabileceğinizi okulla konuşun. 

• Okuldan aldığınızda aşırı tepkiler vermeyin. “ah, sonunda, seni çok özledim, hadi gel şimdi istediğini yapalım, ödül olarak şuraya gidelim, bunu alalım” gibi söylemler çocuğa garip, zorla yapılacak bir şey yaptığını veya sizin onsuz çok zorlandığınızı, yani okulun zorlayıcı bir deneyim olduğu algısını uyandırır. 

Çocuğunuz okuldan eve geldiğinde;

• Okulda yaşadıklarıyla ilgili çocuğunuzla konuşun. Ancak bunu okul çıkışında hemen uygulamayın. Birlikte kaliteli vakit geçirdikten sonra ilk başta anne-baba olarak gününüzün nasıl geçtiğini, neler yaptığınızı anlatarak konuya giriş yapabilirsiniz. Siz gününüzü anlattıktan sonra çocuğunuza sorabilirsiniz. Anlatmak istemeyen çocuklarda “Bugün en sevdiğin etkinlik hangisiydi?” “Bugün en mutlu olduğun şey nedir?” gibi daha belirgin sorular ile anlatmasını sağlayabilirsiniz.

• Çocuğunuz eve geldiğinde “Sıkıldın mı?” “Beni özledin mi?” gibi ifadeleri kullanmaktan kaçının.

• Çocuğunuzun yanında, onun okulda olacağı zamanlarla ilgili plan yapmayın.

• Okul dönüşü anne-baba olarak çocuğunuzla kaliteli ve etkin vakit geçirmeyi sağlayın. 

Diğer Günler

• Okulla ilgili en önemli konu rutinlerin değişmemesidir. Okula her gün gitmek, giriş-çıkış saatlerinin aynı kalması, çocuğu okula bırakan kişinin aynı olması ve bu kişinin çocuğun güvendiği kişilerden biri olması çocuğun alışmasına destek olur.

• Her çocuk gününü anlatmak istemeyebilir ve bu normaldir. Bazen de çocuklar ne yaptıklarını hatırlamayabilir veya siz gününü öğrenmeye çalışırken onun dikkati başka bir yerde olabilir. “Bugün ne yaptınız?” çocuklar için çok genel bir soru. Çocuklarla konuşurken “Bugün resim mi yaptınız yoksa spor mu?” gibi deneyimlere yönelik sorular sorabilirsiniz. Okuldan aldığınız bilgiyle “Bugün bu şarkıyı öğrenmişsiniz diye duydum” diyerek deneyimine ortak olabilirsiniz. 

• Çocuğunuza kaygılarınızı yatıştırması için sorular sormayın. “Öğretmenin nasıl, bağırıyor mu, sana vuran biri var mı, sevmediğin biri varsa ondan uzaklaşabilirsin” gibi sorular çocuğun okula olan güvenini kaybetmesine neden olur. Belirli konularda endişeleriniz varsa bunları okul yönetimiyle paylaşabilirsiniz.

• Okulun ilk zamanlarında yemek, uyku gibi konularda çok baskı yapmayın. Çocuk önce okula, sonra öğretmenine, sınıfına, arkadaşlarına adapte olacak. Daha sonra yemek ve uyku gibi durumlara uyum sağlayacaktır. 

Her şeyi denemenize rağmen çocuğunuzun okula alışma süreci 1 ayda tamamlanmadıysa bir uzmandan destek almalısınız. 1 ayı geçen oryantasyonlarda problem başka bir durumdan kaynaklanıyor olabilir.