Çocuk Nefrolojisi

İlgilenilen alanlar

Çocuk nefrolojisi, böbrek ve üriner sistemin hastalıkları ile ilgili bilim dalıdır. Böbreğin tübüler, glomerüler hastalıkları, idrar yolu enfeksiyonları, gece ve veya gündüz idrar kaçırma, böbrek taşları, böbrek yetmezliği, nefrit gibi hastalıklar başlıca konularıdıdır.

İdrar yolu enfeksiyonu

Gece ve veya gündüz idrar kaçırma

Antenatal hidronefroz (Anne karnında saptanan böbrek genişlemeleri)

Yenidoğan böbrek sorunları

Böbrek ve idrar yollarında taş hastalıkları

Vezikoüreteral reflü

Üreteropelvik darlık

Böbrek kistleri

Böbrek yetmezliği

Ailevi Akdeniz ateşi

Henoch Schonlein vasküliti

Diğer Vaskülitler

Hematüri (idrarda kan bulunması)

Proteinüri (İdrarda protein bulunması)

Nefrotik sendrom

Nefrit

ÇOCUK NEFROLOJİSİ NEDİR?

Çocuk sağlığı ve hastalıkları anabilim dalına ait yan dallardan bir tanesidir. Çocuk nefroloji bilim dalınca 0-18 yaş arası çocukların böbrek ve üriner sistem hastalıklarının tanı ve tedavisi yapılır. Böbrekler vücudun toksinlerden arınmasını sağlayan en önemli organların başında gelmektedir, vücudumuzdaki su, tuz, asit ve baz dengesi, zararlı maddelerin idrarla atılması, vücudun bir bütün olarak sağlıklı işlevini sürdürmesine yönelik görevlerini sürdürür. Üriner sistem böbreklerin devamında üreterler, mesane ve üretra ile devam eder. Çocuk nefroloji hekimlerince böbrek ve üriner sistem hastalıklarından korunma, hastalıkların tedavisi, tekrarlamaması için gerekli önlemlerin alınması sağlanır.

 

ÇOCUK NEFROLOĞU KİMDİR? 

Çocuk sağlığı ve hastalıkları eğitimi sonrasında çocuk nefrolojisi yan dal eğitimini almış hekimdir. Çocuk nefroloğu doğuştan veya sonradan kazanılmış böbrek ve üriner sistem hastalıklarını tespit eder, tekrarlamasını engeller, böbrek yetmezliği gibi geri döndürülemez hasarlanmaların önüne geçer.

 

İDRAR YOLU ENFEKSİYONU NEDİR? 

ÇOCUĞUMUN İDRAR YOLU ENFEKSİYONU OLDUĞUNU NASIL ANLARIM?

İdrar yolu enfeksiyonu normalde temiz olması gereken böbrek ve idrar yollarında mikroorganizmaların bulunmasıdır. 

İdrar yolu enfeksiyonu, çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonlarından sonra ikinci sıklıkta karşılaşan enfeksiyon türüdür.

Sık idrara çıkma, idrar yaparken yanma, ateş, karın ve yan ağrısı, bulantı kusma, fena kokulu idrar ile anlayabilirsiniz. Süt çocukluğu döneminde ateş tek belirti olabilir. 

Devamlı tekrarlayan enfeksiyon böbrekler için risk oluşturabileceği gibi altında yatan tıkanıklık, taş varlığı, idrar kaçağı (vezikoüreteral reflü) gibi durumların araştırılması gerekir. 

İdrar yolu enfeksiyonlu hastalarda uygun tedavinin erken zamanda başlanması böbreklerde kalıcı hasar gelişmemesi için çok önemlidir.

 

PROTEİNÜRİ NEDİR?

Protein kas yapısına, doku tamirine ve enfeksiyonla savaşmaya yardımcı önemli bir besin maddesidir. Fakat protein kanda bulunabilir idrarda değil… İdrarda bulunduğunda buna proteinüri denir. Ateş gibi basit bir sebeple olabileceği gibi ağır bir böbrek hastalığının da habercisi olabilir.

Çoğunlukla diyet ve ilaçla tedavi edilir. Ancak bazı vakalarda böbrek biyopsisi gerekir. 

NEFROTİK SENDROM NEDİR? 

Böbreklerin görevi gereği yaptığı süzme işlemi esnasında vücut için gerekli olan proteinlerin idrar ile birlikte atılması, bir diğer deyişle böbreklerin işlevini yerine getirememesi ile ortaya çıkar. Bacaklarda ve göz kapaklarında şişlik, su tutulumuna bağlı kilo artışı, hipertansiyon gibi belirtiler ile kendini gösterir. Böbrek dokusunda oluşan inflamasyondan kaynaklanan nefrotik sendromun pek çok sebebi olabilir. Teşhisi için kan ve idrar tahlilinin yanı sıra böbrek biyopsisi yapılır. Altta yatan sebepler ortaya çıktıktan sonra uygun tedavi düzenlenir.

 

GECE YATAK ISLATMA

Çocukluk çağında çok sık rastladığımız bir durumdur. Genetik faktörler, uyanma bozuklukları, hormonal faktörler sebep olabilir. İyi haber %98 kötü huylu değildir. Tedaviye ilaçların eklenmesi genellikle beş yaş civarıdır.

 

GECE VE GÜNDÜZ İDRAR KAÇIRMA

En sık düşük idrar kesesi kapasitesine bağlıdır ve gündüz damlatma, sık idrara çıkma, tuvalete yetişememe şeklinde görülebilir. Nadir olarak nörojenik veya anatomik kaynaklı da olabilir. Tembel mesane olarak tabir edilen durumda ise aşırı genişlemiş mesane dolmaya karşı duyarsızlaşmıştır. Bazı hastalarda idrar kaçırmaya eşlik eden dışkı kaçırma da gözlenebilir. Bu durum mesane ve bağırsakların nörolojik nedenli fonksiyon bozukluğuna bağlıdır. 

Tanıyı öykü, idrar tahlili, ultrasonografi, işeme hacim çizelgesi ile koyar çocuğu başarılı bir şekilde kolayca tedavi ederiz. 

 

ÇOCUKLARDA BÖBREK TAŞI BELİRTİLERİ NELERDİR?

Büyük çocuklarda yan ağrısı, karnın tek veya iki tarafında ağrı, kasık ağrısı, idrarda kan görülmesi, mide bulantısı, kusma fakat küçük çocuklarda ve bebeklerde huzursuzluk ağlama bezinde pembe kırmızı renk değişikliği görebiliriz. İdrar yolu enfeksiyonu taşlı hastalarda sık olarak eşlik eder. 

Böbrek ve üriner sistem taşlarında neden taş geliştiğine dair metabolik testlerin yapılması ve uygun tedavi ile taşın küçültülmesi ve tekrarlaması engellenir. Bazı durumlarda taşın büyüklüğü ve yerleşimine bağlı olarak taşın kırılması işlemi gerekebilir. 

 

HEMATÜRİ NE DEMEKTİR?

İdrarda kan görülmesidir. Bazen gözle görülebilirken bazen sadece mikroskop incelemesinde saptanır. İdrar yolu enfeksiyonu, kum dökme ve taş hastalığından böbrek dokusunda meydana gelen inflamasyon yani nefrite kadar değişen pek çok sebebi vardır. Bazı durumlarda böbrek biopsisi yapmak gerekebilir. Araştırılarak tanı konur, tanıya göre uygun tedavi planlanır. 

 

VEZİKOÜRETRAL REFLÜ NEDİR, TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?

VUR yani vezikoüretral reflü, idrar kanalının idrar kesesine açılan noktada var olan yapısal bozukluktan dolayı idrarın böbreğe hatalı olarak geri kaçmasıdır. İlaç ile veya endoskopik cerrahi ile tedavi edilir.  

HAMİLELİKTE BEBEKTE RASTLANAN BÖBREK SORUNLARI NELERDİR?

Anne karnındaki fetüsün böbrek fonksiyonları anne tarafından karşılanır. Bebeğin ürettiği idrar ise, amniyon sıvısı denen, bebeğin anne karnında yüzdüğü sıvıyı oluşturur. Bu sıvı bebeğin akciğerlerini ve sindirim sistemini doldurarak bu bölgelerin gelişiminde kilit rol oynar. Bebeğin böbreklerinin çalışmaması durumunda amniyon sıvısı akciğerleri doldurmaz ve bebek dünyaya geldikten kısa bir süre içinde hayatını kaybeder. Bazı durumlarda ise yine anne karnında idrar kanalı darlıkları, vezikoüreteral reflü ve böbrek kisti gibi hastalıklar görülebilir. 

Kadın doğum uzmanı bu sorunları tanımladıktan sonra çocuk nefroloji hekimince izlenmelidir ve böbrek fonksiyonları bozulmadan tedavi edilmelidir.

 

ÇOCUKLARDA TANSİYON YÜKSEKLİĞİ OLUR MU?

Evet…Özellikle obez çocuklarda üç kat fazla gözükür. Sağlam çocuk kontrollerinde tansiyon muhakkak ölçülmelidir. Hipertansiyonun nedenleri primer ve sekonder olmak üzere ikiye ayrılır. Primer hipertansiyon sebebi belli olmayan hipertansiyon iken, sekonder hipertansiyon böbrek ve kalp hastalıkları, hormonal, nörolojik hastalıklar, ilaç kullanımı gibi çok farklı etkenlere bağlı gelişebilir. Hipertansiyonun sebebi tam olarak saptandıktan sonra uygun tedavi planlanır. 

ÜRETEROPELVİK DARLIK NEDİR?

İdrar yollarında oluşan darlık olarak tanımlanan üreteropelvik darlık, böbrekten idrarın atılımını zorlaştırarak böbreğin yapısını bozar. Anne karnındaki bebeklerde de rutin kontroller sırasında üreteropelvik darlık tespit edilebilir. Bu durum kendiliğinden düzelme olasılığı göz önünde bulundurularak bebek takip edilir. Tedavinin amacı böbrek hasarlanmasının önüne geçmektir. Endoskopik cerrahi ile tedavi edilmesi gereken durumlar olabilir. 

İDRAR İNCELEMESİ

Çocuklarda böbrek ve idrar yolları hastalıklarının araştırılması ve tanısında idrar incelemesi gerekir. İdrar incelemesi ve kültürü için uygun koşulda idrar elde edilmelidir. Özellikle bebeklerde uygun idrar örneği alma kolay bir iş değildir. 

Çocuklarda dört yöntemle idrar elde edilir:

1. İdrar torbası takarak

2. Orta akım idrarını alma

3. Sonda (kateter ile)

4. Enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme 

 

1. İdrar torbası yöntemi:

İdrar kontrolü henüz olmayan bebeklerde, özellikle de ayaktan takip edilen hastalarda başvurulan bir yöntemdir. İlk idrar incelemesi için (tam idrar tetkiki) için torba ile idrar alınabilir, ancak idrar kültürü almak almak için güvenilir bir yöntem değildir. Çünkü, dışarıdan bulaşan mikroplar (kontaminasyon) nedeniyle, gerçek enfeksiyon olmadığı halde %85 oranında yalancı mikrop üremesi olur. Bu nedenle, hastanın şikayet ve bulguları ile tam idrar tetkikinde idrar yolu enfeksiyonu olma ihtimali çok yüksek olan bebeklerde idrar kültürü için sonda veya enjektör yöntemi ile idrar kültürü alınması daha doğrudur. Sonda ve enjektör yöntemi ile idrar kültürü alınma koşullarının olmadığı ve idrar torbası yöntemine başvurulmasının zorunlu olduğu hallerde bazı kurallara uyulması kültür doğruluğu olasılığını artırır.

Bunlar;

Öncelikle idrar torbası takacak kişi ellerini sabunla uygun şekilde yıkar. Havada kendiliğinden ellerin kuruması beklenir.

 

Bebek uygun bir yerde sırt üstü yatırılır. Steril gazlı bezler (petler) ile sabun ve su ile önce genital bölgeler, deri kıvrımları ve makat ve çevresi yıkanır ve silinir. Kendiliğinden havada kurumaya bırakılır.

İdrar torbası koruyucu kılıfından çıkartılır. Yapışkan kısmının üstündeki parça, yapışkan kısmından kaldırılır. Kız çocuklarında deri kıvrımları gerilerek vajen görünür hale getirilir. İdrar torbasının yapışkan kısmı ilk olarak vajen-makat arasından başlanarak, idrar torbasının dar parçasının vajen ve makat arasına yapıştırılmasına dikkat edilerek, önce burası yapıştırılır ve daha sonra da torbanın diğer kısımları aşağıdan yukarıya doğru yapıştırılır. Erkek çocukta ise tam tersi yukarıdan aşağıya doğru, çocuğun penisi torbanın içinde kalacak şekilde yapıştırılır.

Bebekler, idrar torbası takıldıktan sonra dik pozisyonda tutulmalıdır.

İdrar torbası takıldıktan sonra 30 dakikada idrar elde edilmez ise torba daha fazla bekletilmemeli ve değiştirilmelidir. Bu sırada bebeğin kuyruk sokumu-bel bölgesinin sıvazlanması idrar alımını kolaylaştırabilir. Bu sırada bebeğe fazla sıvı verilmesi yerine susuz kalması engellenmelidir. 

 

2. Orta akım idrarını alma:

İdrar kontrolü olan çocuklarda tercih edilen yöntemdir. Doğru uygulandığında güvenilirliği yüksektir. Sabun ve su ile kız ve erkek çocukların genital bölgeleri iyice temizlenir. Alınacak idrarın genital bölgede deriye veya herhangi bir yere değmemesi gereklidir. Bunun için kız çocuklarında vajen yaprakları aralanarak ve gerilerek; erkek çocukta sünnet derisi geri çekilerek; çocuklar işemeye başlar ve kesintisiz işerken, ilk idrar değil, işemenin ortasında örnek direkt olarak toplama kabına alınır.

 

3. Sonda (kateter) ile idrar elde etme:

Bebeklerde ve idrar kontrolü başlamamış küçük çocuklarda kullanılan bir yöntemdir.  Dışarıdan mikrop bulaşma oranı çok düşüktür. Deneyimli kişilerce uygulanır. Seçilmiş hastalarda tanının doğrulanması için de kullanılır. Torba kültüründe şüpheli üreme olanlarda veya enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme tercih edilmeyen veya bu yöntemin uygulanma koşulu olmadığı durumlarda uygulanan bir yöntemdir.

 

4. Enjektör (suprapubik aspirasyon) ile idrar elde etme:

Doğruluk oranı en yüksek yöntemdir. Yenidoğanlar ve küçük bebeklerde, özelliklede hastanede yatanlarda kullanılan; uygulaması basit ve nispeten ağrısız bir yöntemdir. Damar girişiminden daha ağrılı değildir. Mümkünse ultrosonografi ile idrar torbası içinde idrar olup olmadığı değerlendirilir.