Çocuklarda Akut İshaller

Sevgili aileler, ishal tüm dünyada yaygın önemli bir sağlık sorunudur. Çocukta sıvı kaybı (dehidratasyon) ve elektrolit dengesizliğine yol açarak hastaneye yatış gerektirebilir, tedavi edilmezse daha ciddi sonuçlar görülebilir.

Çocuğun yaşına, kilosuna ve beslenmesine göre bağırsak hareketlerinin hacmi, sıklığı ve kıvamı değiştiğinden ishalin tanımı da buna göre farklı olmaktadır. Küçük bebekler günde 3-10 kez kaka yapabilir. Anne sütü alan bebekler mama ile beslenenlere göre daha sık dışkılar. Ayrıca anne sütü ile beslenenler daha yumuşak, sarı, yeşil veya kahverengi, pürtüklü kaka yaparlar. Daha büyük çocuklar normalde günde bir-iki kez dışkılar fakat her çocuğun farklı olabileceği unutulmamalıdır. İshal genellikle bebeklerde dışkı sıklığının günde normal sayının iki katına çıkması olarak tanımlanır. Daha büyük çocuklarda günde üç veya daha fazla gevşek veya sulu dışkılama olarak tanımlanır.

Akut ishaller iki haftadan daha kısa sürelidir ve çoğunlukla enfeksiyonlara bağlıdır. En sık neden virüslerdir. Özellikle rotavirüs ishali 6-24 ay arası çocuklarda sıktır ve çok ciddi tablolara neden olabilir. Virüsler ateş, sulu ishal, kusma, karın krampları, iştahsızlık, baş ağrısı ve kas ağrıları yapabilir. Viral enfeksiyon genellikle maruziyetten 12 saat-5 gün sonra başlar ve 3-7 gün içinde düzelir. Bakteriler, parazitler daha az sıklıkla ishale neden olur. Yüksek ateş (>40 C), miktarı az kanlı dışkılama, karın ağrısı, merkezi sinir sistemi bulguları bakteriyel etkenleri düşündürür. Antibiyotikler, besin alerjileri, besin zehirlenmeleri, diğer enfeksiyonlar da ishale neden olabilir.

Tedavi: İshalli çocuklarda hafif dehidratasyon (sıvı kaybı) yaygındır. Hafif dehidratasyonda ağız kuruluğu, artan susuzluk ve idrar çıkışında hafif azalma görülür. İshalde öncelikle kaybedilen sıvı ve elektrolitler verilmelidir. Bunun için Oral Rehidrasyon Sıvısı (ORS) kullanılmaktadır. ORS, kusma ve ishal olan çocuklarda kaybedilen su ve elektrolitlerin en iyi şekilde yerine konması için glukoz ve elektrolitler (sodyum, potasyum, klorür) içerir. ORS yerine çay, pirinç suyu, meyve suyu, soda, enerji içecekleri ve diğer içeceklerin kullanılması önerilmemektedir. Formüllerin oranlarının tam uygun olması gerektiğinden evde hazırlanan ORS’ler değil hazır ORS’ler önerilmektedir. ORS, hafif-orta derecede sıvı kaybı olan, normal bir diyet yemeyi reddeden veya kusma ve/veya ishali olan bir çocuğa evde verilebilir. ORS genellikle hafif-orta dehidratasyonda yaklaşık 50 ml/kg 4-6 saatte, kaşık veya bardakla sık ve az miktarlarda verilmelidir. Ayrıca her ishal için 10 ml/kg, her kusma için 2 ml/kg verilir. ORS içtikten hemen sonra kusan, içmeyi reddeden bir çocuk, dehidratasyonun kötüleşmesi açısından yakından izlenmelidir.

İshal ve kusmayı önleyici ilaçlar genellikle gerekli değildir ve ishalli çocuklar için zararlı olabilir. Bakteriyel enfeksiyonlarda özel durum ve patojenler dışında antibiyotik tedavisi gereksizdir. Uygun içerikli (L. Rhamnosus GG ve S. Boulardii) ve güvenilir markaların probiyotikleri ishal süresini ve yoğunluğunu azaltır. Çinko, çinko eksikliğinde ve gelişmekte olan ülkelerde ishalde kullanılabilir. İlaçlar doktorun gerekli gördüğü durumlarda ve önerdiği şekilde kullanılmalıdır.

Doktor tarafından değerlendirilip evde izlenen bir çocukta aşağıda belirtilen durumlarda mutlaka doktora tekrar başvurulmalıdır:

●Kanlı ishal

●Bebeklerde birkaç saatten, çocuklarda sekiz saatten fazla herhangi bir şey yemeyi veya içmeyi reddetmek

●Şiddetli, devam eden, tekrarlayan, rahatsız edici karın ağrısı

●Belirgin sinirlilik, uyuşukluk, davranış değişiklikleri

●Yoğun, tekrarlanan kusma

●Dehidratasyon bulguları (Kilo kaybı, halsizlik, ağız kuruluğu, göz yaşı yokluğu, bebeklerde ve küçük çocuklarda 4-6 saat, daha büyük çocuklarda ise 6-8 saat boyunca idrar yapmamak)

Beslenme: İshalli çocuklar bir an önce yaşına uygun beslenmelidir. Bu barsak hücrelerinin yenilenmesini arttırır, iyileşmeye katkıda bulunur. Anne sütü alan bebeklerde anne sütü ile beslenmeye devam edilmelidir. Mama ile beslenen çocuklarda mamayı sulandırma, sadece berrak sıvılarla beslenme (ishal süresini uzatabilir) yapılmamalıdır. Bu uygulamalar çocuğun az kalori almasına neden olur. Besinlerin temiz su ile hazırlandığından emin olunmalıdır. Yoğurt, pirinç, patates, ekmek, yağsız tavuk ve et, meyve ve sebzeler, süt ürünleri (çocuğun sütü sindirme sorunu olmadığı sürece) verilebilir. Laktozsuz formül süt, ishal mamaları rutin olarak önerilmemektedir. Yağ oranı yüksek gıdalardan, bol şekerli içeceklerden, hazır paketli gıdalardan, asitli içeceklerden, spor içeceklerinden kaçınılmalıdır. Kusma riskini azaltmak için yiyecekler daha küçük miktarlarda, daha sık verilmelidir.

Korunma: Çocuklarda ishal olduğu sürece bulaşıcı kabul edilir. Bazı durumlarda bulaşıcılık ishal öncesi başlayıp sonrasında da devam edebilir. Uygun el yıkama, enfeksiyonun yayılmasını önlemenin en etkili yoludur. Eller su ve sabunla ıslatılmalı, en az 20 saniye boyunca avuç içi ve sırtı, tırnaklar, parmak araları ve bilekler ovulmalıdır. Eller iyice durulanmalı ve tek kullanımlık havluyla kurulanmalıdır. Uygun el hijyeni açısından çocuklarımıza örnek olmalıyız. Hasta çocukları ishal geçinceye kadar okuldan veya kreşten uzak tutmak, enfeksiyonun yayılmasını önler. Alkol bazlı el antiseptikleri, lavabonun bulunmadığı durumlarda elleri dezenfekte etmek için iyi bir alternatiftir. Lavabo mevcut olduğunda gözle görülür şekilde kirli eller sabun ve suyla yıkanmalıdır. Bebek bezini değiştirdikten veya kirli bir eşyaya dokunduktan sonra, yiyecek hazırlamadan önce, yemek yemeden önce ve sonra, tuvalete gittikten sonra, hayvanlara dokunduktan sonra, burnu sildikten veya hapşırdıktan sonra eller yıkanmalıdır.

Ayrıca Rota virüs bebeklerde ciddi bir ishal nedeni olduğundan Rotavirüs aşısı yapılmasını ishalden korunmak için önermekteyiz. 

Sevgili aileler, çocuğunuzun tanı ve tedavisi için mutlaka doktorunuza danışınız.