Çocuklarda Benlik Saygısı

Anne babalar olarak, toplum olarak benlik saygısı olan çocuklar yetiştirmek istiyoruz. Çünkü deneyimlerimiz bizlere gösteriyor ki kişinin benlik saygısı ruh sağlığının kritik bir parçasıdır. Kişinin benlik saygısının az ve yetersiz olması hayatta sorunlar yaşama olasılığını arttırır. Daha yüksek benlik saygısına sahip olan çocuklar daha mutlu bir yaşama hazırlanır ve doyum alacakları ilişkiler yaşama eğiliminde olurlar. Benlik saygısı düşük bireylere göre kaygı ve depresyon yaşama olasılıkları daha düşüktür.

Psikoloji literatürü bize, çocukların benlik saygısının iki temel bileşene dayandığını söyler: Onay görme ve yeterlilik hissi… Çocuk, birincil bağ kurduğu yetişkinler tarafından sevilip desteklendiğinde ve ilgilenildiğinde “kabul / onaylanma” öğrenir ve içselleştirir. Öte yandan gelişim düzeyine göre bir şeyler başardıkça, cesaretlendirildikçe ve yeni becerilerde ustalaştıkça kendilerini “yeterli” hissederler.

Peki; öyleyse anne babalar ve yetişkinler olarak çocuklarda onaylanma ve yeterlilik hislerinin temellerini atmak için neler yapabiliriz? 

“Kabul / Onaylanma” 

Anne babalar çocuklarıyla sıcak, destekleyici ilişkiler kurarak benlik saygısının gerekli bu parçasını destekleyebilirler. Sıcak ve destekleyici ilişkilerde anne babalar çocuklarının faaliyetlerine ilgi gösterir, onun duygularını paylaşır ve çocuğa karşı hissettiği ilgiyi çocuğa yansıtır ve fark ettirir. Çocuklarıyla zaman geçirmek için fırsatlar oluştururlar. Çocuklarına onların varlığından mutlu olduklarını ve keyif aldıklarını gösterirler. Çocuğun gelişim özelliklerine uygun olarak duygular üstüne konuşur ve olumlu veya olumsuz hislerini paylaşmaları için teşvik edebilirler. Örneğin; çocuğun erişemediği ekstradan park saati için ağladığını ve öfkelendiğini gören bir anne baba şöyle bir cevap verebilir: “Parkta biraz daha zaman geçirmeyi gerçekten çok istediğini görebiliyorum. Şu anda parkta olmayı gerçekten çok isterdin.” Bu tarz cümleler sınır koymanıza engel değildir. Eğer park saati kati bir şekilde bitmiş ve evde bulunmanız gerekiyorsa bunu yaparsınız. Ancak çocuğa yine de onu anladığınızı göstermeye devam edebilirsiniz. Engellenme anlarında genellikle yalnızca anaşılmak zaman içinde büyük bir rahatlama sağlar ve güven duygusu geliştirir. Çocuk için olumsuz duygusuyla beraber anlaşılmak ve kabul görmek benlik saygısının temellerini oluşturur. 

Bu süper anne-babalar olmanız gerektiği ve sonsuz sabra sahip olmanız gerektiği anlamına gelmez. Bu yalnızca en yoğun olumsuz zorlu duygulanım anlarında dahi çocuğa “hissettiğini anlayabiliyorum ve böyle hissetmeni son derece doğal buluyorum” demektir. “Yapmak istediğin şeyi onaylamasam da böyle hissetmeni anlayabiliyorum” demektir bu! Düşünsenize bir ayna gibi karşısında duruyor ve ona “şu an hissettiğin şeyin adı bu, ahh bu da bir insan duygusu” diyorsunuz aslında! İşte bu, tam da bahsi geçen “onaylanma” duygusu… Ve işin güzel tarafı şudur; bu şekilde sağlam benlik saygısı temelleri atılan çocuklar, başkalarını olduğu gibi kabul etmeye, derin ve içten ilişkiler kurmaya daha yatkın oluyorlar. Bu da özgüvenlerini daha da güçlendirir.

Yeterlilik Hissi: 

Çocuklar dünyaya meraklı bakan gözlerle gelirler. Zaten meraklı doğarlar. Uyaranlara, etkileşimlere maruz kaldıkça yeni beceriler geliştirirler. Ve bir aşamada ustalaştıkça kendiliğinden daha zoru ve daha karmaşık şeyle başarmaya çalışırlar. Bunu son derece kendiliğinden bir merak ve başarma arzusuyla yaparlar. Ne kadar çok ustalaşırlarsa o kadar özgüvenleri artar ve benlik saygıları gelişir. 

Anne babaya ve diğer yetişkinlere düşen bu merakı besleyecek koşulları oluşturmaktır. Çocuğu arayışları için cesaretlendirip; başarabildikleri için duyduğu gururu çocuğa gösteren yetişkinler çocuğun merak ve yeterlilik hissini desteklemiş ve geliştirmelerine yardımcı olmuş olurlar. Ancak bunu yaparken aşırı talepkar olunmamalı ve aşırı beklenti yaratılmamalı.Çocuğun hızında olmakta fayda var. Geliştiğini ve ustalaştığını, başardığını gören çocuğun yüzündeki gururu bir çok yetişkin bilir. İşte bu çocuklar, gurur duygusunu yeniden yaşamak ve daha çok şeyde ustalaşmak için daha çok motive olur ve gelişim fırsatlarını daha bir hevesle değerlendirirler.