Çocuklarda Duygu Düzenleme (Regülasyon) Beceri Gelişimini Desteklemek

Yazar Merve Nebioğlu • Psikolog • 13 Haziran 2022 • Yorumlar:

Her çocuk dünyaya kendine özgü özelliklerle gelir. Bununla birlikte doğduğu andan itibaren edindiği olumlu ve sağlıklı deneyimler duygusal gelişimine katkı sağlar. Bebeğin anne karnında olduğu dönemden itibaren duygusal kayıtları başlar. Bebek ebeveyni/birincil bakım vereni ile kurduğu bağlanma ilişkisi doğrultusunda duygularını düzenleme becerisi geliştirir. Bu sebeple ebeveyn/birincil bakım veren ile kurulan güçlü, tutarlı ve olumlu bağ duygu düzenleme becerisinin gelişimi için önemli bir faktördür.

Duygu düzenleme (regülasyon) becerisini kısaca zorlanılan bir durumla karşılaşıldığında dürtüsel bir tepki vermek yerine durup düşünce, davranış ve bedeni yöneterek en uygun tepkiyi vermek olarak tanımlayabiliriz. Çocuklar dünyaya bu beceriye sahip olarak gelmezler. Erken dönem olarak tanımladığımız 0-3 yaş döneminde daha dürtüsel davranma ve benmerkezci olma eğilimindedirler. Bahsedildiği üzere çocuğun bağlanma stili ve anne karnından itibaren yaşamda edindiği deneyimler duygu düzenleme becerisinin hangi düzeyde gelişim göstereceği konusunda belirleyici olur.

Çocuğun davranışı ‘sorun’ değildir; yaşadığı soruna karşı gösterdiği tepkidir. Duygularını düzenleme becerisi gelişmemiş ve kendi kendini sakinleştirmeyi öğrenmemiş bir çocuk ‘sorun’ olarak tanımlanan davranışlar sergiler. Burada hatırlanması gereken; bu tarz davranışların stres altındaki beynin dışavurumu olduğudur. Bu noktada çocuğun ebeveyn/birincil bakım vereninin destek ve rehberliğine ihtiyacı vardır.

Duyguları düzenleme becerisinin gelişmesi sınırlara uyma, problem çözme, beklemeye/ertelemeye tahammül etme becerilerinin de gelişmesine katkıda bulunur. Tüm bunlar çocuğun akademik ve sosyal alanlarda daha sağlıklı işlev göstermesine yardımcı olur.

Çocuklara duygularını düzenlemeyi öğretmek için uygulanabilecek bazı yöntemler;

Öncelikle çocuğunuza kendi duygularını tanıma ve ifade etme konusunda destek olun. Bir durum karşısında önce ona ne hissettiğini sorun. Eğer duygusunu tanımakta ya da ifade etmekte zorlanıyorsa siz yardımcı olabilirisiniz. Örn. ‘Bu durum seni üzmüş olabilir diye düşünüyorum’ Duyguların engellenemeyeceği, geldiklerinde bir süre misafir olacakları ve sonra da gidecekleri hakkında çocuğunuzla sohbet edebilirsiniz.
Zorlayıcı bir durumla karşılaştığında çocuğunuzun önce rahatlamasını sağlayın. Hissedilen olumsuz ve zorlayıcı duygular rahatlamadan çözüm üretmek mümkün olmaz. Çocuğunuzun kendisini rahatlatan kaynakları keşfetmesi için destek olun. Örneğin; içine rahatlatıcı şeyler koyabileceği bir kutu hazırlayabilirsiniz. Hoşuna giden atıştırmalıklar, sevdiği bir koku, dokunmayı sevdiği-rahatlata bir malzeme vb. koyabilirsiniz. Ayrıca evinizde sakinleşme/rahatlama köşesi oluşturabilirsiniz. Rahat minderlerin olduğu, sevdiği kitapları yanında bulundurduğunuz, sakin ve keyifli oyuncakların olduğu alanlar yaratabilirsiniz. Minik bir battaniye, pelüş oyuncaklar da sıcak ve gevşemeye yardım eden bir ortama katkı sağlar. Ayrıca çocuğunuz olumsuz duygular yaşarken yanında olmak, desteğinizi hissettirmek önemlidir. ‘Sakinleştiğinde, Tüm bunlar geçtiğinde…’ şeklinde cümleler kurarak duyguların kalıcı olmadığı mesajını verebilirsiniz.
Duyguları düzenleme ve uygun tepkiler verme konusunda çocuğunuza rol model olun. Kendi yaşamınızdan deneyimleri, duygu ve davranışlarınızı kontrol ederek uygun tepkiler vermeyi başardığınız örnekleri paylaşabilirsiniz.

Çocuklarınıza duygularını düzenlemeyi öğrettiğinizde zorluklarla baş etme konusunda da önemli bir şey öğretmiş olacaksınız. Duygu yönetiminin geliştirilebilen bir beceri olduğunu aklınızda tutarak çocuğunuza rehberlik edebilirsiniz.

Çocuklarda duygu farkındalığını geliştirmeye yardımcı kitap önerileri;