Çocuklarda Duygusal Zeka

Duygusal zeka, kendisinin ve diğerlerinin duygularını anlayabilme, problem çözerken bu duygulardan faydalanabilme, empati yapabilme, değişikliğe uyum gösterme, stresi yönetebilme, motive olabilme ve başkaları ile başarılı ilişkiler yürütebilme olarak tanımlanır.

Duygusal zekanın yararları nelerdir?

Duygusal zeka becerileri, çocukların çatışmaları yönetmelerine ve daha derin dostluklar geliştirebilmelerine yardımcı olur. Duygusal zeka düzeyleri gelişmiş olan yetişkinlerin, kişisel ve mesleki yaşamlarında daha iyi ilişkileri olduğunu bildirmektedirler. Araştırmalar, duygusal zeka seviyesi yüksek olan bireylerin gelecekte depresyon ve diğer sorunları yaşama olasılıklarının daha düşük olduğunu göstermektedir. Duygusal zekanın yararları oldukça faydalı ve anlamlıdır. Duygularını sağlıklı bir şekilde ifade edebilen bir çocuğun çevresiyle sağlıklı ilişkiler sürdürebilmesini sağlar.

Çocuklarda duygusal zeka nasıl geliştirilebilir?

Duygusal zeka, deneyimlerle öğrenilir ve zamanla gelişir, doğuştan değildir. Dolayısıyla, gelişimi için ebeveynlerine önemli roller düşmektedir.

1. Çocuğunuzun Duygularını İsimlendirmek

Çocukların yaşıyor oldukları hisleri nasıl tanımlayacaklarını bilmeleri gerekir. Çocuğunuzun hissettiğinden şüphelendiğiniz bir duyguya bir isim vererek ona yardım edebilirsiniz. Örneğin, çocuğunuzun anneannesini ziyarete gitmediğiniz için üzülüyor olduğunu gözlemlediniz. ‘‘Kar yağdığı için anneanneni ziyarete gidemedik. Bunun için üzgün olduğunu görüyorum ve seni anlıyorum’’ diyebilirsiniz. ‘‘Kızgın’’, ‘‘üzgün’’, ‘‘utangaç’’ ve ‘‘acı verici’’ gibi duygusal kelimelerin hepsi çocuğunuzun duygularını ifade edilmesi için bir kelime hazinesi oluşturur. Çocuğunuz ile ‘‘Sevinçli’’, ‘‘Heyecanlı’’ ve ‘‘Umutlu’’ gibi olumlu sözcükleri paylaşıyor olmayı da unutmayın.

2. Empati göstermek

Çocuğunuz üzüldüğünde –hayal kırıklığına uğradığında, üzgün göründüğünde- nasıl hissettiğinizi söylemek işe yarayabilir. Daha iyi bir yaklaşım duygularını doğrulamak ve empati göstermektir. Çocuğunuz ödevini bitirene kadar parka gidemeyeceğinizi söylediğiniz için ağlıyorsa, ‘‘Ben de istediğim şeyi yapamadığım zaman üzgün hissediyorum. İstemediğin zaman çalışmak zor geliyor, seni anlıyorum.’’ gibi empatik cümleler kurarak onu anlıyor olduğunuzu daha iyi gösterebilirsiniz. Nasıl hissettiğini anladığınızı gördüğünde, davranışlarında nasıl hissettiğini göstermek için daha az kendini zorlayacaktır. Unutmayın, duyguları anlaşılamayan çocuklar davranışlarıyla kendilerini gösterirler. 

3. Duyguları ifade etmenin uygun yollarını modellemek

Çocuğunuza duygularını nasıl ifade edebileceğini öğretebilmenin en iyi yolu bu becerileri kendinizin modellemesidir. Günlük sohbetlerinizde duygu içeren ifadeler kullanabilirsiniz. Örneğin, ‘‘Annemleri akşam yemeğine davet ettiğimiz için mutlu hissediyorum’’ veya ‘‘Geciktikleri için üzgün hissediyorum’’ gibi ifadeler kullanabilirsiniz.

4. Sağlıklı başa çıkabilme becerilerini öğretmek

Çocukların duygularını anladıktan sonra, bunlarla nasıl başa çıkabileceklerini de öğrenmeleri gerekir. Neşelenmeyi, korkularını tanımayı, bunlarla yüzleşebilmeyi ve kendini sakinleştirebilmeyi bilmek yaşça küçük çocuklar için karmaşık olabilir. Ancak özel becerileri öğretebilirsiniz. Örneğin, sinirlendiğini gördüğünüzde nefes alış verişini birlikte düzenleyebilirsiniz. 

Ayrıca, çocuğunuzla birlikte onun duygularıyla daha kolay baş edebilmesini sağlayan bir kit oluşturabilirsiniz. Örneğin, sık sık öfkelendiğini görüyorsanız birlikte bir öfke kutusu hazırlayabilirsiniz. Bu kutuya olumlu bir isim verebilir, öfkelendiği durumlarda onu resmetmesini ya da öfkelendiği durumu yazmasını ve kutu içerisine atmasını söyleyebilirsiniz. Ardından, sakin kitini almasını (boya kitabı, dinlendirici müzik, korkularını ya da onu öfkelendiren şeyleri komikleştirdiği bir favori şaka kitabı vb.) ve duygularını yönetmek için bu araçları kullanarak pratik yapmasını hatırlatabilirsiniz. Buna benzer durumlarda çocuğunuzu bağırmaya, çığlık atmaya ve boks eldivenleri ile öfkesini dışarı atmaya yönlendirmek oldukça yanlıştır. Olası durumu arttırmanıza sebebiyet verebilir.

5. Duygusal zeka hakkında konuşmak

Çocuğunuzun duygusal zeka olarak oldukça gelişmiş olması aslında çokta önemli değildir. Unutmayın, gelişim için her zaman yer vardır. Çocukluğu ve ergenliği boyunca iniş çıkışların yaşanıyor olması çok doğaldır. Büyüdükçe engellerle, zorluklarla karşılaşıyor olması muhtemeldir. Bu nedenle, becerilerini geliştirmeyi hedef haline getirebilirsiniz. 

Çocuğunuzla her gün duyguları hakkında konuşun. Eğer çocuğunuzun bir dişçi randevusu olduğunu duyduğunda keyfi kaçıyorsa, ona bu ziyaretin kontrolünün kendisinde olduğunu hissetmesi için yardımcı olun. Neden korktuğunu, orada ne ile karşılaşacağını düşündüğünü, neden gitmesi gerektiğini bilip bilmediğini anlatmasını isteyin. Çocuklarla duyguları hakkında konuşmak, büyüklerdeki kadar etkili olacaktır. Onunla okuyor olduğunuz kitaplarda, izlediğiniz filmlerdeki duygu karakterleri hakkında konuşuyor olabilirsiniz. Duygularımızı tanıyalım kitapları da oldukça faydalı olabilir.

Çocuğunuzun hatalarını daha iyiye gitmek adına bir basamak olarak düşünün. Birinin duygularını incittiğini gördüğünüz zaman, onunla gelecekte nasıl daha iyi olabileceği konusunda konuşmak için vakit ayırın. Devam eden desteğiniz ve rehberliğiniz ile yaşamında başarılı olabilmesi adına ihtiyaç duyacağı duygusal zekayı birlikte geliştirebilirsiniz. Sağlıcakla kalın.