Çocuklarda Kayıp ve Yas

Hayatın başlangıcını temsil eden çocuğa hayatın sonlanmasını anlatmak karmaşık bir konudur. Yas tutma, herhangi bir kayba ya da değişikliğe verdiğimiz psikolojik tepkidir. Çocuk için okul değişimi, boşanma, şehir değişikliği, arkadaşlığın sona ermesi, evcil hayvan kaybı, sevdiği oyuncağın kaybolması da yasa dahildir. Çocukların ölüm kavramıyla evcil hayvanlarla ya da bitkiler sayesinde tanışması daha sağlıklıdır. Ölüm konusu çocuğun hayal gücüne bırakılmamalı, gelişimine uygun bilgi aktarımı yapılmalıdır. İnsanların doğduğu, yaşadığı ve zamanı geldiğinde öldüğü anlatılmalıdır. Ölüm aniden gelişen bir olay olduğu için ebeveynler kendini suçlamamalıdır, açıklama hazırlığı için çoğu zaman imkan olmamıştır ve yetişkinler için de zorlu bir süreçtir. Doğruyu çocuğa gelişimine uygun bir dille aktarmak gerekir. Ölüm haberi çocuğun güven duyduğu, sıcak hissettiği kişi tarafından sakin bir şekilde, çocuğun soruları cevaplandırılarak yapılmalıdır. Ailenin inanç yapısına göre açıklamalarda değişiklikler yapılabilmektedir. İnançlı bir aile için toprak altındaki gizli geçitlerden meleklerin alıp cennete götürdüğü söylenebilir veya toprağa gömüldükten sonra hava olup doğaya karıştığı aktarılabilir. Cennetle ilgili abartılı güzelleme yapılmamalıdır, çocuk da gitmek isteyebilir. Açıklama öncesinde çocuğun ölümle ilgili bilgi düzeyine uygun açıklama yapabilmek adına “ölünce ne oluyor, şimdi ne olacak?” gibi sorular yöneltilebilir. Ölümü mekan değişikliği mantığında çocuğa aktarmak anlayabilmesini kolaylaştıracaktır. Açıklama yapan ebeveyne “sen de ölecek misin?” sorusu geldiğindeyse “ bunun zamanını kendimiz seçemiyoruz ama şimdilik böyle bir niyetim yok seninle daha şunu şunu yapacağız.” gibi kendinize uygun açıklamalar yapabilirsiniz. Hazır olamadığınız bir soru geldiğindeyse bunu biraz araştırıp birkaç gün sonra tekrar konuşabileceğinizi söyleyip, sözleştiğiniz günde konuşabilirsiniz. Çocuk için kendisini bekleyen sürecin somutlaştırılıp aktarılması güvenli ortamı oluşturur. Ergenlerde ise kendisine ihanet edildiği algısı, inkar etme, riskli davranışlara yönelme beklenen davranışlardandır. Çocuk ve ergenlerde korku ve kaygıların ele alınması, ölümün veya yaşanan kaybın kendisinden kaynaklanmadığını ve suçlu olmadığının güvencesinin verilmesi, çocuğu dikkatlice dinleyip duygularının alınması önemlidir.