Çocuklarda Merak Duygusu ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

Çocuklar bebeklik dönemden itibaren öğrenmeyi ilk olarak izleyerek gerçekleştirir. İzleyerek öğrenen bir çocuk gözlemlediklerini fiziksel uygunluğuna bakmaksızın denemek ister. İşte bu nokta da gelişen merak duygusuyla beraber ev kazaları beraberinde gelebilir. Çocuğun merak duygusunu dolayısıyla öğrenmeyi engellemeden nasıl kontrol altına alabilir çocuğunuzu ev kazalarından koruyabilirsiniz.

Öğrenmeye ilk adım; MERAK!

“Merak duygusu gelişimin sağlıklı olduğunun göstergesidir.”

Merak duygusu, çocuk gelişiminde önemli bir noktadadır. Merak duygusu keşfederek öğrenmenin temelidir. Sağlıklı gelişimin bir parçası olan merak duygusu bebeklik döneminden itibaren kendini göstermeye başlar. Yaşamın ilk yıllarında bebekler her bulduğu nesneyi ağzına götürür ve çoğu zaman bebeğin acıktığını ve yahut beslendiği halde doymadığını ebeveynler düşünebilir. 

Halbuki bebekler de merak duygusundan dolayı nesneleri ağızlarına götürerek, çevreyi tanıma isteklerinden keşfetmek duygusundan kaynaklanmaktadır. Çünkü bu dönemde ağız, bebekler için çok önemli bir organdır ve dış dünyayı bu organları sayesinde keşfetmeye çalışırlar. 

Okul öncesi dönemde merak duygusu en fazla kendini hissettirdiği bir dönemdir. 3-6 yaş sınırını kapsamaktadır. Çocuğun el, kol ve bacaklarını dengeli bir şekilde kullanabildiği ve kontrol ettiği bu dönemde çocukların ilk yaptıkları keşif boylarının yetiştiği yerlere uzanmak olmaktadır. Önceden eliyle işaret ederek istediği bir nesneyi alamama ihtimali varken bu dönem içerisinde gelişen kaba motor ve ince motor kaslarıyla desteklenen merak duygusu artık eliyle göstermek yerine kendi imkanlarıyla ulaşarak merakını giderebilir. 

Evin içerisinde keşfedilmeyi bekleyen o kadar çok şey vardır ki; çocuk evin içerisinde sürekli oradan oraya koşup; konuşma becerisiyle beraber de ebeveynlerine sorular sorarak keşfetme sürecinde en üst noktaya ulaşır. 

Ne kadar yaramaz ve hareketli bir çocuk etiketlemesi yapmadan önce bu durumun belki de merak ve keşfetme duygusunun giderilmesi olduğunun farkında olunması gerekmektedir. 

Mesela çocuk, oyuncak arabasına zarar vermek için arabasının tekerleğini çıkarmış değil; tekerleklerini çıkardığı zaman ne olduğunu görmek istediği için oyuncağını bozmuş olabilir. Yahut bazen ebeveynlerin çocuklarının çok soru sormasından ettiği şikâyet bir merak ve keşfetme yöntemi olabilir. Çocukların merak duygularını gösterme şekilleri de her çocuk gibi özel ve farklıdır. 

Merak duygusu hayatın her döneminde vardır. Okul döneminde çocuğun ilgi duyduğu derste daha başarılı olmasının nedenlerinden biri de budur; merak ettiği için öğrenmeye hevesli olmasıdır. Çocuğun ilgi ve yeteneklerine merak ve keşfetmeye hevesli olduğu noktalarda daha başarılı sonuçlar elde etmesini sağlamaktadır.

Çocuklarda merak duygusu nasıl gelişir? 

“Merak duygusunun dozunda ve kontrollü olması sağlanmalıdır.” 

Ebeveynlerin çocukların merak duygusunu desteklemesi ya da engellemeleri, çocuğun merak duygusunun artmasında veya azalmasında oldukça etkili bir belirleyicidir. Ebeveynlerin çocuğun merakını söndürmemeleri ve küçümsememesi gerekmektedir. Fakat, desteklemenin yanında merak duygusunda bir denge de gözetmelidirler. 

Merakın söndürülmemesi gerektiği gibi, aşırısına da yol açılmaması gerekir. Çocuğun merak duygusunun dozunda ve kontrollü olması sağlanmalıdır. Ev içerisi çocuğun keşfetme döneminde yaşanacak olası kazalara karşı ona göre ayarlanması merak duygusunun kontrollü olmasına çözüm olarak önerilebilir. Merak duygusunun dozunda ve kontrollü olması sürekli bir şekilde dokunmamaları ve yapmamaları konusunda sürekli uyarılması değildir . 

Ev ortamında merak duygusu nasıl kontrol edilmelidir? 

Öncelikle ev ortamında çocuğun keşfetme döneminde tehlike ve zarar verebilecek nesneler/ eşyalar ortadan kaldırılmalıdır. Ev ortamı çocuğun gelişim dönemi göz önüne alınarak daha güvenli hale getirilmelidir. Çocuk sadece merak ediyor diye bıçağı almasına ya da prizi merak ediyor diye prizle oynamasına izin verilmemelidir. Özellikle yeni yürümeye başlayan çocuklar için tehlikeli eşyalar ulaşamayacağı yerlere koymasında fayda vardır. 

Çocuğun merak duygusunu sürekli tehlikelerden sakınmaya alternatif olarak mesela çocuğun ulaşabileceği yerlere çocuğa uygun eşyalar koyabilirsiniz. Çocuğa zarar vermeyecek keşfetme duygusunu destekleyecek şekilde ev ortamını düzenlemeniz kontrollü keşifte önemli bir husustur.

Peki ama ortadan kaldırma ya da yerini değiştirme imkanı olmayan durumlarda ne yapılmalıdır? 

Ortadan kaldırma ya da yerini değiştirme imkanı olmayan durumlarda ise çocuğun tehlikeli olduğunu anlamasına yardımcı olabilecek ifadeler kullanılmalıdır. Ebeveynler genelde ‘hayırrrrr’ diyerek çocuğa tehlikeleri anlatmaya çalışır. Fakat çocuğun ‘hayır’ kelimesini duyması bir anlık duraksamasına; sürekli duyması ise hem hayır’ın etkililiğini yitirmesine, hem de bu kelimeye tepki geliştirmesine neden olabilmektedir. Hayır’ların çok olması ebeveyn çocuk ilişkisindeki problemleri ortaya çıkarmaktadır. 

Tehlikeli ve zararlı durumlara için ‘hayır’ kelimesini kullanmak yerine çocuğun anlayabileceği kelimelerle anlatılması ve çocuğun dikkatini farklı yöne çevirmek olmalıdır. Özellikle küçük yaştaki çocukların dikkatini farklı yöne çevirmek daha kolaydır. Çocuk tehlikeli bir nesneye yöneldiği zaman ebeveyni farklı bir davranışa ya da nesneye yönlendirerek ilgisini dağıtabilir. 

Çocuğunuza tehlikeleri anlatabilirsiniz. Neden müsaade etmediğinizi çocuğunuzun anlayabileceği kelimelerle ifadelerle çocuğa anlatmak zamanla çocuğun tehlikelere karşı daha dikkatli olmasını sağlayacaktır. Fakat sürekli ‘yapma/hayır/dur’ denilerek engellenen çocuk merak duygusunu bastıracak ve yasaklar daha cazip hale geleceği 

için ebeveyninin gözünün içine baka baka ya da gizlice yapma ihtimali artacaktır. Çünkü neden tehlikeli olduğunu sorusunun cevabını alamamıştır çocuk ve öğrenmenin tek yolu denemektir. 

Çocuklarda merak duygusu nasıl gelişir? 

Çocuğun merak duygusunu nasıl geliştirebiliriz?   

Merak duygusu her yaşta çok önemlidir. Merak çocukların daha hızlı öğrenmesini, çözüm odaklı olmalarını, empati yeteneklerinin gelişmesini ve çevrelerine karşı daha bilinçli bireyler olmasını sağlamaktadır. Soru sormak merak duygusunun bir aracıdır. İlk adım sorular karşısında sabırlı olmak ve bilmediğinizi hissettiğiniz zaman çocuğunuzu geçiştirirerek değil beraber araştıralım mı diye teklif ederek merak duygusunu desteklemelisiniz. 

Merak duygusu okula başlayınca ne de olsa giderilir diyerek düşünmeyin. Çocuğunuzun öğrenmesini keşfetmesini erteleyip bir kalıba sokmayın. Küçük yaşta merak duygusunu beraber keşfetmenin destekleyin. Örneğin, doğa gezisi, akvaryum gezisi, hayvanat bahçesi gezisi ile çocuğunuzun doğaya dair sorularını alternatiflerle beraber keşfedin. 

“Çocuk büyütürken evi temiz tutmak, kar hala yağarken kapının önünü temizlemek gibidir. Phyllis Diller” 

Ev dağılacak ve pislenecek diye çocuğunuzu sürekli engellemeyin. Sadece sınırları çerçevesinde çocuğunuza bir şeyleri yapması için izin verin. İnce motor veyahut kaba motor becerilerinin tam gelişmemiş olmasından kaynaklı sakarlıklarını çocuğunuzu küçümseyecek ve özgüvenini zedeleyecek şekilde tepki vermeyin. 

Çocuklar ebeveynlerinin aynasıdır. Sizlerin de meraklı olması ve merakınızı gidermek için araştırma yapmanız çocuğunuzun gelişimi için önemli bir detaydır. 

Sağlıklı bir iletişim çocuğunuzun her gelişim basamağında çok önemlidir. Anne karnında başlayan iletişim çocuğunuzun her döneminde devam etmelidir; bu çocuğunuzun kendini daha güvende hissettirecektir. 

Çocuğunuzu ertelemeyin; anlayabileceği kelimelerle çocuğunuzla konuşun, çocuğunuzu geçiştirmeyin ve bu ne saçma sorular ne kadar meraklısın gibi kendini kötü hissedeceği ifadeler kullanmayın. Sağlıklı bir iletişim sağlıklı ebeveyn ilişkisinin temelidir.