Çocuklarda Paylaşma Davranışını Desteklemek: Yaş Gruplarına Göre Yaklaşımlar

Paylaşma, çocukların empati, sosyal beceriler ve iş birliği geliştirmelerinde önemli bir adımdır. Ancak bu beceri, çocuğun yaşına ve gelişim düzeyine göre farklı şekillerde desteklenmelidir. İşte yaş gruplarına göre paylaşma davranışını desteklemek için öneriler ve doğru bilinen yanlışlar:

1. 1-2 Yaş Grubu: Bağımsızlık ve Sahiplenme Dönemi

Özellikler: Bu yaş grubundaki çocuklar, “benim” kavramını yeni öğrenir ve genellikle sahip olduklarını paylaşmak istemezler. Bu durum gelişimin doğal bir parçasıdır.

Doğru Yaklaşımlar:

    •    Model Olun: Çocuğunuzun yanında paylaşma davranışı gösterin. Örneğin, “Bak, babanla kurabiyemi paylaşıyorum.”

    •    Zorlamayın: Bu dönemde çocukların paylaşmaya zorlanması ters tepki yaratabilir.

    •    Sıra Alma Oyunları: Sıra alma oyunları, paylaşma becerisinin ilk adımlarından biridir. Top atma ya da oyuncakla sırayla oynama gibi oyunlar etkili olabilir.

Yanlış Bilinenler:

    •    “1 yaşındaki bir çocuk paylaşmayı öğrenmelidir.”

Doğrusu: Bu yaşta paylaşmayı anlamalarını beklemek gerçekçi değildir; bu dönemde odak, gözlem yoluyla öğrenmeye destek olmaktır.

2. 3-4 Yaş Grubu: İlk Paylaşma Deneyimleri

Özellikler: Bu yaş grubundaki çocuklar, paylaşmayı öğrenmeye başlar ancak hala bencil davranışlar gösterebilir. Oyuncaklar konusunda kıskançlık yaygındır.

Doğru Yaklaşımlar:

    •    Paylaşımı Eğlenceli Hale Getirin: Birlikte resim yapmak, oyuncakları değiş tokuş etmek gibi aktivitelerle paylaşmayı oyunlaştırın.

    •    Seçenek Sunun: Çocuğa, “Kardeşinle hangi oyuncağını paylaşmak istersin?” gibi seçenekler sunarak karar verme becerisini destekleyin.

    •    Kitap ve Hikaye Kullanımı: Paylaşmanın önemini anlatan kitaplar okuyun ve hikayeler paylaşın.

Yanlış Bilinenler:

    •    “Paylaşmazsa ceza verilmelidir.”

Doğrusu: Ceza, paylaşma davranışını pekiştirmek yerine çocukta negatif duygular yaratabilir.

3. 5-6 Yaş Grubu: Empati ve Sosyal Beceriler

Özellikler: Çocuklar, bu dönemde empati geliştirmeye başlar ve arkadaş ilişkileri daha önem kazanır. Paylaşma, sosyal kabul görme açısından önemli hale gelir.

Doğru Yaklaşımlar:

    •    Empatiyi Destekleyin: Çocuğunuzun başkalarının duygularını anlamasına yardımcı olun. “Arkadaşın üzülmüş gibi görünüyor, onunla oyuncağını paylaşmak ister misin?” gibi sorular yöneltin.

    •    Gruplarla Oyunlar: Paylaşmayı teşvik eden grup oyunları düzenleyin (örneğin, Lego ile ortak bir kule yapma).

    •    Pozitif Geri Bildirim Verin: Paylaşma davranışını hemen fark edin ve takdir edin. “Oyuncağını kardeşinle paylaşman harikaydı!”

Yanlış Bilinenler:

    •    “Bu yaşta paylaşmayı tam öğrenmiş olmalıdır.”

Doğrusu: Paylaşma bir süreçtir ve bu yaşlarda dahi çocuklar zaman zaman bencil davranabilir. Süreklilik ve destek önemlidir.

4. 7 Yaş ve Üzeri: Gelişmiş Sosyal Farkındalık

Özellikler: Çocuklar artık paylaşmanın karşılıklı olduğunu ve sosyal bağları güçlendirdiğini anlayabilir. Daha karmaşık sosyal durumları çözmeye başlarlar.

Doğru Yaklaşımlar:

    •    Problem Çözme Becerilerini Destekleyin: Çocuklara paylaşım konusunda nasıl anlaşabileceklerini öğretin. Örneğin, “Bu oyuncağı sırayla kullanabilirsiniz.”

    •    Sorumluluk Verin: Ortak bir hedefe yönelik çalışmaları teşvik edin. Grup projeleri, yardım etkinlikleri gibi faaliyetler paylaşma becerisini güçlendirebilir.

Yanlış Bilinenler:

    •    “Çocuklar paylaşmayı sadece ebeveynlerinden öğrenir.”

Doğrusu: Çocuklar, akranlarından da paylaşma konusunda çok şey öğrenir. Bu nedenle, sosyal çevrelerini genişletmek faydalıdır.

Genel Öneriler

    1.    Hikaye ve Metaforlar Kullanın: Paylaşma ile ilgili hikayeler ve masallar çocukların kavrayışını artırır.

    2.    Sakinlik ve Sabır: Çocukların paylaşma becerisi geliştirmesi zaman alır. Sabırlı olun ve tekrarlarla destekleyin.

    3.    Ebeveynlerin Tavrı: Çocuğa zorla paylaşmayı öğretmek yerine, doğal yollarla paylaşmayı anlamalarına yardımcı olun.

Sonuç

Çocuklarda paylaşma davranışı yaşa bağlı gelişen bir beceridir ve destekleyici yaklaşımlarla güçlendirilir. Ebeveynlerin en önemli rolü, çocuklarının gelişim seviyesine uygun yöntemlerle model olmak ve onları teşvik etmektir. Unutulmamalıdır ki, paylaşma bir süreçtir ve her çocuk bu süreci kendi hızında tamamlar.

Alternatif Paylaşma Örnekleri

Çocuklarda paylaşmayı öğretmek ve bu davranışı desteklemek için yaratıcı ve alternatif yöntemler kullanabilirsiniz. İşte günlük hayatta ve oyun ortamında paylaşmayı teşvik edebilecek farklı örnekler:

1. Ortak Hedef Belirleme

Bir grup içinde çocukların birlikte çalışarak bir hedefe ulaşmalarını sağlayın. Bu, paylaşmayı doğal bir şekilde teşvik eder.

    •    Örnek: Lego parçalarıyla ortak bir kule inşa etmek, bir yapbozu tamamlamak veya kumdan bir kale yapmak.

2. Değiş-Tokuş Oyunu

Çocuklara sahip oldukları bir şeyi kısa bir süreliğine değiş tokuş etmeyi öğretin. Bu, paylaşmanın bir çeşit iş birliği olduğunu anlamalarını sağlar.

    •    Örnek: “Oyuncağını arkadaşınla değiştir ve onun oyuncağıyla bir süre oyna.”

3. Sıra Alma Oyunları

Paylaşmayı öğrenmenin temelinde sıra alma vardır. Çocuklara sırayla bir etkinliğe katılmayı öğretin.

    •    Örnek: Top atma oyunları, kaydıraktan sırayla kayma, salıncakta bekleme ya da dijital bir oyunu sırayla oynama.

4. Yiyecek Paylaşımı

Yemekleri paylaşmak, çocuklara somut bir paylaşım örneği sunar.

    •    Örnek: Çocuğun sevdiği bir atıştırmalığı ikiye bölerek bir kısmını sizinle veya arkadaşlarıyla paylaşmasını isteyin.

5. Ortak Kutu veya Sepet Kullanımı

Çocukların oyuncaklarını veya araç gereçlerini tek bir kutu ya da sepette toplamasını sağlayın ve paylaşım için kullanmalarını teşvik edin.

    •    Örnek: “Bu oyuncak sepetinden istediğiniz oyuncakları sırayla seçebilirsiniz.”

6. Hikaye ve Masal Anlatımı

Paylaşmayı konu alan hikayeler ve masallar, çocuklara paylaşmanın önemini dolaylı yoldan öğretir.

    •    Örnek: “Paylaşmayı çok seven bir tavşan” gibi bir hikaye oluşturup anlatabilirsiniz.

7. Grup Sanat Çalışmaları

Sanatsal aktivitelerde paylaşmayı öğretmek için malzemeleri ortak kullanmaya teşvik edin.

    •    Örnek: Boyama yaparken, boyaları ya da fırçaları sırayla paylaşmalarını sağlayın.

8. Evcilik ve Rol Oyunları

Paylaşmanın önemini anlamaları için evcilik veya diğer rol oyunları harika bir fırsattır.

    •    Örnek: “Herkes bir tabak seçsin ve yemekleri sırayla paylaşalım.”

9. Yardımlaşmayı Öğretmek

Çocuklara paylaşmanın sadece maddi şeylerle sınırlı olmadığını öğretmek için yardımlaşma aktiviteleri düzenleyin.

    •    Örnek: Bahçedeki çiçekleri birlikte sulamak veya odasını toplarken kardeşiyle iş bölümü yapmak.

10. Hikaye Yazma veya Çizim Etkinliği

Çocuğunuzdan paylaşma ile ilgili bir hikaye oluşturmasını ya da bir resim çizmesini isteyin.

    •    Örnek: “Bir parkta çocukların oyuncaklarını nasıl paylaştığını çiz.”

11. “Bir İyilik Yap” Oyunu

Çocuğunuzun paylaşmayı teşvik eden küçük iyilikler yapmasını sağlayın.

    •    Örnek: “Bugün kardeşin için en sevdiğin oyuncağını vererek ona sürpriz yapabilir misin?”

12. Paylaşım Kutusu

Evde bir “paylaşım kutusu” oluşturun ve çocuklarınızın ihtiyaç sahibi başka çocuklar için oyuncaklarını ya da kitaplarını seçmesini isteyin.

    •    Örnek: “Artık oynamadığın bir oyuncağı bu kutuya koyup başka bir çocuğu mutlu edebilirsin.”

13. Bahçe Oyunları

Dış mekân oyunlarında paylaşmayı teşvik edin.

    •    Örnek: Bir top ya da uçurtmayı sırayla kullanmak, bahçe araç gereçlerini paylaşarak çiçek ekmek.

14. Film Gecesi

Çocukların sırayla en sevdikleri filmi seçmelerine izin vererek paylaşmayı destekleyebilirsiniz.

    •    Örnek: “Bugün senin seçtiğin filmi izleyelim, yarın kardeşinin seçtiğini izleriz.”

15. Zaman Paylaşımı

Çocuklara zamanın da paylaşılabileceğini öğretin.

    •    Örnek: “Bu oyuncağı 5 dakika boyunca sen kullan, sonra arkadaşınla değiştir.”

16. Paylaşma Yarışı

Oyun oynarken paylaşma davranışını eğlenceli bir yarışa dönüştürün.

    •    Örnek: “Kim oyuncaklarını daha hızlı paylaşırsa bir yıldız kazanacak!”

17. Kutlama ve Ödüllendirme

Paylaşma davranışını takdir eden bir sistem oluşturun.

    •    Örnek: “Bugün paylaşmayı çok güzel yaptığın için bir yıldız kazandın!”

Sonuç

Paylaşmayı teşvik etmek, çocukların sadece materyal değil, duygularını, zamanlarını ve ilgilerini de paylaşmayı öğrenmelerini sağlar. Bu yöntemler, çocukların paylaşma davranışını doğal ve eğlenceli bir şekilde öğrenmelerine yardımcı olur.

Uzman Ceyda Doğan Ülker