Çocuklarda Psikoterapinin Önemi

Bu yazımızda hem psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisi için hem de sorunlara neden olan durumları ortadan kaldırarak, sorunların nüks etmemesini amaçlayan psikoterapiden ve bir toplumu toplum yapan çocuklar için psikoterapinin öneminden bahsedeceğiz.

PSİKOTERAPİ NEDİR?

Psikoterapi, bireydeki uyumsuz düşünce, duygu ve davranışların psikolog unvanına sahip ve  klinik psikoloji alanında “profesyonel” onayı bulunan bir terapist tarafından bilimsel psikolojik teknik  ve yaklaşımlar kullanılarak uyumlu düşünce, duygu ve davranışlara dönüştürülmesi sürecidir (Öztürk,  Ayhan, 2021). 

Bu sürece aktif bir şekilde katılan bireyler, uyumsuz ve psikopatolojik yönlerinin tedavi  edilmesi kadar kişisel potansiyellerini daha iyi kullanabilmek, yaşamlarını daha iyi kontrol edebilmek,  kendilerini daha iyi tanıyabilmek ve geliştirebilmek amaçlarıyla da psikoterapilere  başvurabilmektedirler. Buradan yola çıkarsak psikoterapi, bir danışan için en iyi olanı ona buldurup,  yaşamını yeniden düzenlemek ve hem kendine ve çevresine hoşgörülü olma hem de kendi ve çevresi ile  barışık olma yolunda desteklemek demektir. 

Psikoterapi, patolojik ve uyumsuz davranışların bırakılarak, ruhsal açıdan sağlıklı ve uyumlu  davranışların edinilmesi açısından bir eğitim sürecidir. Hatta bireyin en iyi kendisi olabilmesi ve bunu  değişen çevre şartlarında, en iyi kendisi olabilme durumunu koruyabilmesi adına gelişim odaklı bir  eğitimdir. 

YETİŞKİN TERAPİLERİYLE ÇOCUK TERAPİLERİ ARASINDA FARK VAR  MIDIR? 

Çocuklara yönelik gerçekleştirilen psikolojik danışma uygulamaları yetişkinlere yönelik  gerçekleştirilen uygulamalardan daha farklı şekilde ele alınmaktadır. Bu farklılığın oluşmasını sağlayan  en temel gereklilik çocukların gelişim dönemleri itibariyle farklı özelliklere sahip olması olarak ifade  edilebilir (Kiye, Yalçın, 2021). 

Halk arasında uzun yıllar çocukların sorunları olabileceği düşünülmemiştir. ‘Daha küçük, o ne  anlar; büyüyünce geçer’ gibi söylemlerle hareket edilerek çocukların sorunları göz ardı edilebilmiştir.  Dr. Seuss’ un da dediği gibi: “Ne kadar küçük olursa olsun, bir insan bir insandır.” Es  geçilmemesi gereken bir noktadır. 

Yetişkinlere göre çok boyutlu düşünme ve problem çözme konusunda deneyimleri az olan  çocukların zaman içerisinde sorunları artabilir ve çocuklarda görülen problemler ve bunların nedenleri  birbirinden farklı olabilmektedir. Çocuklarda görülen psikolojik problemler arasında dikkat eksikliği ve  hiperaktivite, kardeş kıskançlığı, tırnak yeme, TV veya internet bağımlılığı, özel öğrenme güçlüğü,  okulda- akranlarıyla- ailesi ile yaşadığı davranış problemleri, tikler vb. birçok problem sayabiliriz. 

Çocuk psikoterapilerinde yetişkinlerinkinden farklı olarak, aile ve okulun danışmanlığı ve eğitimi de ön  plandadır ve destekleyici olmalıdır. Bu iş birliği olumlu olarak sağlanamazsa, terapi sürecinde sınırlı  verim alınır.

ÇOCUKLARLA TERAPİ NASIL YAPILIR? 

Günümüzde çocuklara psikolojik danışma uygulamada en yaygın olarak kullanılan  yöntemlerden biri oyun terapisidir. Bunun nedeni on iki yaş altındaki çocukların kendi duygu ve  düşüncelerini sözel olarak sınırlı düzeyde ifade edebilmeleri olarak değerlendirilebilir. Bu grupta yer  alan çocuklarda danışma oturumuna gelmek, oturmak ve yaşadıklarını, hissettiklerini sözcüklerle bir  terapiste anlatmaya çalışmak çoğunlukla güç görünmektedir. Bu gruptaki çocukların gelişimsel  özelliklerinden kaynaklı olarak konuşmaya dayalı terapi sürecinden faydalanabilecek becerilere  yeterince sahip olmadıkları söylenebilir (Kiye, Yalçın, 2021). 

Çocuklarla psikolojik danışma yapılması gerektiğinde ve oyun çocukların yaşantılarında  kendilerini ifade etmenin doğal bir aracı olarak kullanıldığında çocuklar bunu içlerinde biriken  gerginlik, hayal kırıklığı, güvensizlik, öfke, korku, karmaşıklık ve şaşkınlık duygularını dışarı çıkarmak  amacıyla kullanma fırsatı yakalar. Çocuklar bu duygularını oynayarak dışarı çıkardıklarında onlarla  yüzleşebilmekte, onları kontrol edebilmekte veya onlardan vazgeçebileceklerini fark edebilmektedir.  Böylelikle duygusal olarak rahatlama yaşayan çocuklar, bir birey olarak içlerinde taşıdıkları gücü  görebilmekte, kendi başlarına düşünebilmekte ve kararlar alabilmektedirler. Çocuklar duygularını ifade  edebilmelerinin sonucunda psikolojik olarak olgunlaşmakta ve böylece kişiliğe yönelik özelliklerini fark  edebilmektedir (Kiye, Yalçın, 2021). 

Oyun terapisi, yönlendirmeyen metodta çocuğa, uygun şartlarda büyüme ve gelişme imkânı  verir. Oyun, doğal olarak çocuğun kendini göstermesidir, kendini oynamasıdır. Terapist, çocuğa ve onun  yeteneklerine dikkat eder, çocuğun kendi kendine karar vermesine yardımcı olur (Özdoğan, …).  Olgunlaşması, bağımsız olması için ve çocuğun kendini tanıması için olanak sağlar. Terapist, çocuğa  kendi haklarını koruması için cesaret verir. 

‘Oyun terapisinde oyuncaklar çocuğun kelimeleri ve oyunda çocuğun dilidir.’ -GARY LANDRETH 

Günümüzde hem çocuk hem de yetişkin psikopatolojilerinin tedavisinde yaygın bir şekilde  kullanılan yöntemlerden bir diğeriyse bilişsel-davranışçı terapilerdir (BDT). Çocuk ve ergenlerde  depresyon, anksiyete bozuklukları, dürtü-kontrol bozuklukları, öfke kontrolü, madde kullanımı, dikkat  eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, yeme bozukluğu gibi birçok bozukluğun tedavisinde BDT  kullanılmaktadır. BDT’nde temel amaç, değişimi sağlamaktır. Ancak bu değişimi gerçekleştirirken  bilişler ve davranışlar üzerine odaklanarak, günlük hayatın içerisinden uygulamalara da odaklanır. Ev  ödevleri gibi uygulamalarla yeni edinilen becerilerin tekrarlanmasını ve kalıcı hale gelmesini hedefler  BDT’nin çocuklarda kullanılmasının yaygınlaşmasında, BDT’nin baş etme, kendi kontrolünü kurma ve  benlik değerini artırma gibi bilişsel beceriler üzerinde odaklanması ve bu becerileri kişiye öğretmesidir.  Ayrıca, çocuğun düşüncelerini ve inançlarını terapistle paylaşması, BDT’nin, davranışçı ve  psikodinamik bakış açısından farklılaşan anahtar özelliğidir (Varlık Özsoy, 2017).  

Postmodern akıma bağlı olan öyküsel terapi de çocuk terapilerinde uygulanan yöntemler  arasındadır. Temelinde insanların yaşam tecrübelerini hikayeler yoluyla kavradıkları inancı vardır.  Terapötik soruları bir müdahale aracı olarak kullanan öyküsel terapide, danışanın davranışları,  düşünceleri, duyguları, tutumları ve algıları ile ilgili sorulan açık uçlu sorular ile, danışanların mevcut 

sorun içerikli öykülerini ve bu öykülerin olumsuz etkilerini fark etmelerine, yaşamlarını tercih ettikleri  yönde yeniden yapılandırmalarına yardımcı olunur. Öyküsel terapi, olumsuz yaşam öykülerinin  bırakabileceği zararları ortadan kaldırarak çocuğun sağlıklı bir şekilde gelişmelerine katkıda bulunur.  Çocuk, terapistle birlikte hikayeler oluştururken, daha mutlu ve umutlu bir şekilde ilerleyeceği yolda  hikayeler oluşturur. 

Dışsallaştırma, öyküsel terapide sık kullanılan tekniklerden biridir. Danışanlar terapiye  geldiklerinde problemlerini içselleştirmiş yani kendilerinde bir şeylerin düzgün gitmediğini, problemli  olduklarını düşünmeye başlamış oluyorlar. İşte öyküsel terapi sürecinde de bu içselleştirme  sorgulanıyor. Ve sadece önemli olan nokta problemi ve kaynağını dışsallaştırmak değil;  dışsallaştırmanın etrafında alternatif hikayeler geliştirebilmektedir. 

Sonuç olarak, yöntem ne olursa olsun terapi çocuk için çok şey ifade eder. Terapi saati çocuğa  içindeki büyüme ve gelişme dürtüsünü yapıcı ve olumlu yönde kullanması için fırsat verir. Kendi  sorumluluğunu yüklenir. Terapi esnasında çocuk kendi yolunu kendi bulur, bunu kendi dener.  Kişiliğinin gelişmesine fırsat bulur, yaptığı şeylerin sorumluluğunu yüklenir. Her terapi saatinde çocuk  daha iyi, olgun ve bağımsız bir kişilik geliştirmesi için cesaretlendirilir (Özdoğan, ……). 

“Çocukların yarın neye dönüşeceklerinden korkuyoruz, ama onların bugün de birer birey  olduklarını unutuyoruz.” 

– Stacia Tauscher 

“Çocuklar şekle sokulacak şeyler değil, serpilmeleri sağlanacak bireylerdir.” – Jess Lair 

PSİKOLOG MERVE İZBUL