Çocuklarda safra kesesi hastalığı nedir?

Safra kesesi karaciğerin altında bulunan kese gibi bir organdır. Karaciğerde üretilen safranın depolanması ve yoğunlaştırılmasını sağlar, safra sindirime yardımcı olur ve özellikle yağların bağırsak sisteminden emilimini sağlar. Safra kesesinde depolanan safra yemek yendikten sonra safra kesesinden bağırsağın ilk kısmına doğru salgılanır.

Çocukta safra kesesi hastalıklarıiltihap ve enfeksiyon (kolesistit), safra taşları (kolelityazis) veya safra yollarının tıkanmasıdır (obstrüksiyon), safra kesesinde safra atımın sağlayan gerekli hareketlerin olmaması (bilier diskinezi), safra kesesi içine doğru büyüyen dokular (safra kesesi polipleri) vardır.

Safra kesesi hastalıklarının nedenleri nelerdir?

Safra taşları erişkinlerdeki kadar sık olmasa da çocuklarda da görülür. Genellikle çocuklarda safra taşlarının çok belirgin bir nedeni yoktur. Bazı kalıtsal kan hastalıklarında (sferositoz ve orak hücre hastalığı gibi) görülebilir. Diğer risk faktörleri arasında obesite, aile öyküsü, alınan bazı ilaçlar sayılabilir.

1. Kolesistit: Taşa bağlı veya taşsız olarak safra kesesinin enfekte olmasıdır. Taşsız kolesistit (akalkülöz kolesistit); genellikle sistemik bir hastalık sonrası ortaya çıkar (Pnömoni, Salmonella, Shigella, Giardia, Ascaris, Sepsis, Travma, Yanık, TPN, Safra yolları anomalileri) ve daha çok küçük yaştaki çocuklarda görülür. Safra kesesi içerisinde yeşil renkte safra vardır. Öncelikli tedavi şikayetlerin damardan sıvı ve antibiyotikler verilmesi ile giderilmesi, tedaviye yanıt alınamazsa ameliyatla safra kesesi alınır (kolesistektomi). Taşlı kolesistitte ise semptomlar giderildikten sonra en kısa sürede operasyon yapılır.
2. Kolelithiasis (Safra kesesinde taş): Üç nedeni vardır.
   1. İdiyopatik (nedeni bilinmeyen): %30-40
   2. Hemolitik Nedenler: %20-30
      1. Herediter sferositoz
      2. Orak hücreli anemi
      3. β-Talasemi
   3. Non-hemolitik Nedenler: %40-50
      1. Yaşla beraber artış gösterirler
      2. Kızlarda 4 kez daha sıktır

Risk Faktörleri:

• Şişmanlık
• Hamilelik
• Sepsis
• Dehidratasyon
• Kronik safra asiti malabsorbsiyonu
  • İleal rezeksiyon
  • TPN (safra kompozisyonunun değişmesi, safra tuzlarının enterohepatik dolaşımının bozulması, kolesistokinin uyarı yetersizliğine bağlı safra stazı)
  • Seftriakson
  • CH
  • Kr diare
  • Oral kontraseptifler
• Koledok kistleri
• Furasemid kullanımı (Konjenital kalp ve akciğer hastalıkları tedavisinde)
• Vagotomi+Gastrektomi
• Kalp kapağı replasmanı

Safra Kesesi Taşlarının Tipleri:

1.Kolesterol Taşları: Yumuşaktırlar ve çok büyük değildirler

1. Saf kolesterol
   • Yuvarlak, pürüzsüz yüzeylidirler
   • Sarı-beyaz renktedirler
   • Genellikle tek haldedirler

b.Miks kolesterol (Kolesterol+Bilirubin+Protein+Ca Tuzları+Yağ asitleri)

• Kahverenklidirler
• Çok sayıdadırlar

2.Pigment taşları (Unkonjuge bilirubin+Ca)

• Bebeklerde ve küçük yaşlarda daha sıktır
• Sivri hatlı, pürüzlü yüzeyli ve serttir
• Kahverenkli ve yumuşaktırlar
• Bakteriyel kolonizasyonla ilgileri vardır

3.Kalsiyum karbonat taşları

Klinik:

Safra taşları her zaman bulgu vermez (asemptomatik). Bulgu verdiklerinde bulgular ani başlar. Karın ağrısı başlar, zamanla karın ağrısı karnın sağ üst kısmına lokalize olur. Sırta vurur ve sağ kürek kemiğinde ağrı hissedilebilir. Küçük çocuklar ağrının bulunduğu noktayı çok iyi tarif edemezler. Büyük çocuklar ise kanın sağ üst kısmı veya orta kısmını gösterirler. Sırtta veya kürek kemiğinin seviyesinde ağrı tanımlarlar. Ağrı kramp tarzında keskin veya daha belirsiz olabilir. Ara ara kaybolur tekrar başlar. Yağlı yemeklerde sonra daha şiddetli olabilir. Safra taşı bir kanalı tıkarsa bazı bulgular birlikte veya tek başına görülebilir: bulantı, kusma, ateş ve sarılık (gözlerde ve ciltte sarı parlak görünüm).

Tanı:

Safra kesesi hastalığında veya taşlarında en sık kullanılan görüntüleme yöntemi ultrasonografidir. Safra taşlarını ve safra yollarında taşların neden olduğu tıkanıklığı gösteren başka tetkikler de yapılabilir. Karın röntgeni, magnetik resonans kolanjiopankreatografi veya endoskopik retrograd pankreatografi gibi farklı tetkikler tanı ve tedavide değerlidir. Kan testleri çocuğunuzun enfeksiyonu olup olmadığını, tıkanıklığa bağlı sarılık gelişip gelişmediğini gösterir.

Ayırıcı Tanı: Akılda tutulması gereken diğer hastalıklar;

• Akut apandisit
• Hepatit
• Pankreatit
• Piyelonefrit
• Orak hücreli anemi krizi’dir.

Çocuklarda safra kesesi hastalıklarında tedavi

Safra kesesindeki taş bulgu vermiyorsa izlenebilir. Bulgu veren taşlarda ameliyatla safra kesesinin alınmasıdır, bu ameliyata kolesistektomi denir. Kolesistektomi çok sık yapılan bir cerrahi işlemdir ve kolesistektomi yapılan hastaların yemekle ilgili herhangi bir sorunu olmaz. Çocuk normal beslenebilir. Karaciğerde üretilen safra depolanmadan doğrudan doğruya bağırsaklara geçer. Bir süre özellikle yağlı yiyeceklerden sonra yumuşak dışkılama görülebilir.

Cerrahi Tedavi:

Çoğunlukla kapalı (laparoskopik) cerrahi yapılır. Büyük bir ameliyat kesisi yerine küçük kesilerden karın içine yerleştirilen kamera ve aletlerle ameliyat tamamlanır. Bazı durumlarda açık cerrahi yapmak veya kapalı cerrahiden açığa geçmek gereklidir. Özellikle daha önce karın içi ameliyat geçirmişse cerrahi açık olarak yapılabilir.

Safra kesesinden safra yollarına taş düşme şüphesi varsa ameliyat sırasında safra yollarının röntgeninin çekilmesi gerekebilir. Safra yollarında taş varsa çeşitli işlemlerle bu taşın çıkarılması gerekir. Çocuğun yaşı küçük değilse endoskopik retrograd-kolanjio-pankreatografi ile taş endoskopik yol ile çıkarılabilir veya düşürülebilir.

Resim 1: Laparoskopik kolesistektomi için trokar giriş yerleri

Ameliyat sonrası:

Laparoskopik ameliyattan sonra çocuğunuz ertesi gün açık ameliyattan sonra 2 ila 5 gün içinde taburcu olabilir. Ağrı kesici ilaçlar ve aktivite kısıtlaması gereklidir. Ameliyat yarası temiz ve kuru tutulmalıdır. Çocuğunuz 1 hafta sonra banyo yapabilir ve okula başlayabilir.

380C üzerinde ateş, yara yerinde kızarıklık, hassasiyet, akıntı olması, kusma, iştahsızlık, sarılık gelişmesi durumunda doktora başvurmanız gereklidir.

Resim 2: Laparoskopik kolesistektomi sonrası çıkartılmış safra kesesinin bütün olarak ve içi açıldıktan sonra taşlarla birlikte görünümü.