Çocuklarda ve Ergenlerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Yazar Damla Kankaya • 29 Temmuz 2024 • Yorumlar:
Travma; ani gelişen, hayati tehdit oluşturan, beklenmedik sonuçları olan ve beklenmedik, alışa gelmedik olaylardır. Bu tip olaylara doğal afetler, trafik kazaları, cinsel istismar vakaları örnek verilebilir. Travma sonrası stres bozukluğu ise travmatik bir olaya şahit olmak ya da olayın içinde bulunma, aşırı çaresizlik ve korku hissetme sonrasında yaşanan psikolojik zorlanma sürecidir.
Çocukların bir travmaya maruz kalmaları sonucunda alışageldik düzenleri bozulabilir ve inanç sistemleri sarsılabilir; geleceğe dair kaygıları oluşabilir; egosantrik düşünce sisteminde oldukları için yeterlilik seviyelerinde gerçeğe bağlı olmayan bir düşme ve üstünden gelemeyecekleri bir suçluluk duygusuna kapılabilirler; yoğun üzüntü ve kontrol kaybı yaşayabilirler.
Her travma yaşayan çocuk TSSB geliştirir mi? Elbette hayır. TSSB’den koruyucu etmenler; travmatik olay öncesinde ya da sonrasında profesyonel yardım aramış/almış olmak, olaydan sonra grup yardımı almak, olay sırasında başardığı bireysel davranışlardan memnun olmak, kötü olaylara karşı koyabilme becerisi kazanmış olmak olarak sıralanabilir.
Koruyucu etmenlere yeterince ulaşamayan okul çağı öncesi çocuklarda neler gözlemleyebiliriz diyerek bakacak olursak;
Afetle ilgili abartılı öyküler anlatma ve afetle ilgili sürekli sorular sorabilir
Saldırganlık ya da içe kapanma gözlemlenebilir
Kabuslar ve gece korkmaları yaşayabilir
Konuşma bozuklukları görülebilir
Daha önceki gelişim seviyesine geri dönme gözlemlenebilir
Uyum güçlüğü yaşayabilir
Güvensizlik ve suçluluk yaşayabilir
Gerçekçi olmayan korkular geliştirme gözlemlenebilir
Yatağını ıslatabilir
Tik oluşturabilir
Aynı şekilde okul çağı çocuklarına da bakacak olursak gözlemleyebileceğimiz durumlar;
Davranışlarında önceki gelişim dönemine gerileyebilir
Okulu reddedebilir
Afetle ilişkili şiddet eğilimli oyunlara ilgi duyabilir
Bedensel ağrılar çekebilir
Kabus, uyku bozuklukları yaşayabilir
Konuşma bozuklukları gözlemlenebilir
Saldırganlık ya da içe kapanma gözlemlenebilir
Uyum güçlüğü yaşayabilir
Ergenlik döneminde ise büyük bir savaş olan ergenlik dönemine böyle bir darbenin inmesi ergenleri çok daha fazla sorgulamaya, güvensizliğe, kendini korumaya almaya çalışmaya ve saldırganlığa itebilir. Geniş bir pencereden bakmak istersek görülebilir etmenler;
Gelecek kaygısı yaşayabilir
Suçluluk ve çaresizlik hissinin üstesinden gelmede zorlanabilir
Daha fazla riskli eyleme geçebilir
Okul başarısında düşüş yaşayabilir
Erken yetişkinliğe girebilir
Ebeveyn ile çatışmalarda artış yaşanabilir
İştah ve uyku düzensizlikleri görülebilir
Sürekli değişen ruh hali gözlemlenebilir
İntihar girişimleri görülebilir
Yukarıda bahsettiğimiz çocuklarda ve ergenlerde TSSB için tedavinin ana bileşenlerinden biri, yapılan araştırmalara göre, bireysel terapidir. Bireysel terapide çocuğunuz yalnız olmamalı, her zaman aile ve çevresi tarafından sosyal destek hissettirilmelidir.
Uzman Klinik Psikolog Damla Kankaya SÜNTEROĞLU