Çocuklarda Yas

Çocuklar da büyükler gibi çeşitli türden kayıplar yaşayabilirler. Anneleri, babaları,kardeşleri ölebilir ya da boşanma, bakım evine yerleştirilme, evlat edinme gibi nedenler ile sevdikleri kişilerle ilişkilerini yitirebilirler. Çocuklar bu tür kayıpları bir arkadaşları hastalandığında ya da öldüğünde veya sevdikleri kişiler uzak bir yere taşındıklarında da yaşarlar. Bütün bu kayıplar, çocuklarda yas tepkisinin ortaya çıkmasıyla sonuçlanabilir. Çocuğun ölüm olayını anlayabilmesi için öncelikle biri öldüğünde neler olduğunu belirtmekte kullanılan kavramları anlaması gerekmektedir.İki iki buçuk yaşındaki çocukların ölümle ilgili fikirleri çok belirsizdir. Buna karşılık, iki yaşından küçük bebekler ise ölümle ilgili herhangi bir kavramı anlayamazlar, anlayabilmek için çok küçüktürler. Çocuklar için ölüm büyüklerden daha farklı bir anlama sahiptir.Okul çağı çocukları ise birinin ölümü durumunda, ölüme, yetişkinler ile benzer biçimlerde anlamlar vermeye başlarlar.Küçük çocuklar, ölümün evrensel olduğunu anlamakta güçlük çekerler. Bu çocukların kendileri de dahil olmak üzere, bütün canlıların bir gün öleceğini anlamaları gerekmektedir.Ölümün yaşamın sonu olduğu ve ölen birinin hiçbir şekilde geri dönmeyeceği çocuğa uygun bir dille anlatılmalıdır. Çocuklar, ölen birinin bütün vücut fonksiyonlarının durduğunu, yani ölen birinin nefes alamayacağını, yemek yiyemeyeceğini, herhangi bir şey içemeyeceğini,oyun oynayamayacağını, düşünüp hissedemeyeceğini ve rüya göremeyeceğini anlamalıdırlar. Çocuk aynı zamanda ölümün gerçek nedenini de öğrenmelidir. Örneğin; birinin ölümünü istemiş olmanın, o kişiyi öldürmeyeceğinin anlaşılması çok önemlidir.Bunun yerine gerçek ölüm nedeninin çocuğa açıklanması, olaydaki gerçek dışı havanın ortadan kaldırılmasında faydalı olacaktır. Bu ölümün çocuğun kendi isteğiyle ortaya çıktığı gibi bir gerçek dışılığı ortadan kaldıracaktır.

Çocuğa ölümün sadece dışsal nedenlerle oluşmadığı, aynı zamanda hastalık ya da yaşlılık gibi nedenlerle de oluşabileceği anlatılmalıdır. Küçük çocuklar için dışsal nedenlerle meydana gelen ölümlerin anlaşılması daha kolaydır. Birçok çocuğun ölümü anlayamadığı sordukları sorulardan anlaşılabilir. Örneğin; ölen birinin ardından çocuk şöyle sanabilir;’’Babam yaz tatilinden sonra geri gelecek, değil mi?” ya da “Annem gittiği yerde çok uzun kaldı. Ne zaman geri gelecek?”.Çocukların ölümü anlayamayacak kadar küçük olduklarını düşünmek, büyükler için genellikle daha kolaydır. Ancak, çocuğun ölümü anlayamamasının nedeni kapasitesinin yetersiz olmasından değil, bununla ilgili deneyimlere sahip olamayacak kadar kısa bir yaşantısı olmasından kaynaklanmaktadır.Çocukları yas yaşayan anne ve babalara yönelik önerilerin her çocuğa özgü duruma uyarlanması gerektiği unutulmamalıdır.Yastaki çocuklara destek olmak için şunlar önerilebilir: Çocuklara, duygularını gösterebileceklerini söyleyin. Çocuklar, duygularını gösterdikleri koşulda anne ve babalarının gösterecekleri tepkilerden korkarlarsa, duygularını gizleyebilirler. Bunu önleyebilmek için çocuklara kötü bir şey olduğunda, insanların ne zaman üzüldüklerinin ya da öfkelendiklerinin bir önemi olmadığını ve hissettiklerini başkaları alay eder ya da üzülür diye göstermekten kaçınmamaları gerektiğini söylemek iyi bir yol olabilir. Çocuklara, gösterdikleri tepkileri fark etmeleri ve olup bitenleri anlamaları için yardım edin. Bu, kaybı zaman içinde yaşama ihtiyacında olan çocuğu durumla birden bire yüzleştirmek anlamına gelmemelidir, buna karşın olanların tamamen inkar edilmesi de doğru değildir. Çocuğa gelecekte de onun yanında olacağınızı söyleyin.Çocuğa böyle bir güvence vermek,şimdi ona bakan kişinin de onu terk edeceğinden korktuğu için önemlidir.Çocukların duygularını fark etmelerine, isimlendirmelerine ve ayırt etmelerine yardımcı olun. Trajik olaylar çocuğa öyle güçlü ve kontrol edemedikleri tepkiler yaşatır ki, bu tepkilere sebep olan duygularını fark etme fırsatı bulamayabilirler. Bu nedenle, yetişkinlerin çocuğun duygularını ayırt etmesinde, isimlendirmesinde ve ayrıştırmasında ona yardımcı olmaları gerekebilir.