Çocukların Eleştirel Düşünme Becerisini Geliştirmesine Nasıl Yardımcı Olabiliriz?

1.İşlerin nasıl yürüdüğü hakkında çocuğunuz teoriler oluştururken onu izleyin. Çocukları özellikle oyun oynarken izleyin. Oyunlar esnasında neyi anlamaya çalıştıklarını gözlemleyin. Örneğin yeni hareketlenmeye başlayan çocuklarda sık görülen mutfak dolabı veya benzeri şeylerin kapısını açıp kapatma davranışı. Bu davranışı gözlemlediğinizde şahit olacağınız şey çocuğunuzun kapıların açılıp kapanmasına dair yeni bir teori geliştirmiş olduğu ve birçok şeyi benzeri şekilde açılıp kapanıyor mu diye kontrol ettiği olacaktır. Çocuğunuz nesnelerin ve gittikçe daha da soyutlaşacak olan düşüncelerin işleyişine dair keşifler ve mantık zincirleri kurmakla meşgul.

2.Çocuğunuzun merakını destekleyin. 

Çocuklar dünyaya bilme ve anlama dürtüsü ile gelirler. Deneyimledikleri, şahit oldukları şeylere bakarken kocaman açılmış gözlerindeki ilgi ve merakı görmemek imkansız. Bu dürtü çevrenin ketlemesine veya yönlendirmesine bağlı olarak körelebilir veya teşvik edilebilir. Doğrusu ilgi ve merakını gözlemlemek ve onu desteklemenizdir. 

Uğraş verdikleri konu ve işlerde hemen müdahale etmektense ihtiyaç duyduklarında sizden destek talep edebilecekleri bir uzaklıkta durarak, kendi kendilerine uğraş vermelerine izin verin. Böylece nesne ve düşüncelere dair özgür ve özgün düşünebilme ve eleştirel yaklaşabilme kapasitelerini desteklemiş olursunuz. 

3.Çocuklarınız için doğru ve geçerli bilgiyi sağlamaya çalışın. 

Çocukları soru sormaya teşvik edin, sordukları soruların doğru yanıtını bulmaya çalışın. Eğer bilmiyorsanız bu konuda dürüst olun ve beraberce bu sorunun cevabını arayabileceğinizi ifade edin. Çocuklar model alarak da öğrenirler. Dolayısıyla ebeveyninin cevabını bilmediği bir soru karşısındaki içten ve kendinden emin arayışı çocuk için bilgiye nasıl ulaşılabileceğiyle ilgili oldukça öğretici bir model sunacaktır. 

4.Çocuklarınızın öğrenebilecekleri diğer kişilere ulaşmalarını yardımcı olun. Hemen hemen herkesin iyi bildiği konular vardır. Çocuklar bunu çok iyi gözlemlerler. Örneğin babaannesinin eşyaların tamirine dair merakını bilen bir çocuk eşyaları bozuldukça genellikle babaannesine yönelebilir. Babasının başkalarının duyguları hakkında sık sık tespitler yaptığını ve yorumlar yaptığını gözlemleyen bir çocuk duygu uzmanı olarak babasını görebilir. Bir arkadaşının yaşadığı duygusal deneyim karşısında meraklanan ve anlama çabasına girişen çocuk muhtemelen babasından bu duruma dair bilgi edinmeye çalışacaktır. Sorularla, oyunlarla veya başka bir şekilde. Her çocuğun kendini ifade etme şekli farklıdır. Dolayısıyla ilk maddedeki öneriyi hatırlamanız önemli. Böylece meraklı olduğu bir konuda uzmanı olduğunu düşündüğü kişiden nasıl bilgi toplamaya çalıştığını daha iyi gözlemleyebilirsiniz. 

5.Çocukların diğerlerinden gelen bilgileri değerlendirmelerine yardımcı olun. "Bunun doğru olduğunu nasıl anlayabilirsin?" 

Bu soru çocuğunuzun bilginin kaynağı ve geçerliliği konusunda eleştirel bir yaklaşıma sahip olması açısından oldukça teşvik edicidir. İnsanların bir sorunun cevabını bilmediği gibi onların bilerek veya bilmeyerek aldatıcı olabileceğini kavramak bir gelişimsel aşamadır. Çocuklar bunu deneyimlerine ve düşünme becerilerinin gelişimine paralel olarak zamanla öğrenebilirler. Burada "başkasının bakış açısını alabilme" becerisini hatırlamakta fayda var.

Başkasının bize sunduğu bilginin doğru olup olmadığını sorgulamak ve eğer doğru değilse neden bize doğru bilgiyi sunmadığını anlamaya çalışmak bir başkasının bakış açısıyla durumu değerlendirebilme becerisini gerektirir. 

6.Eleştirel görme becerilerini geliştirin. 

Çocuğun soru sormasına imkan vermekle kalmayıp onu soru sormaya teşvik etmek oldukça önemli. Günümüzde en çok maruz kaldığımız ve çocukların da maruz kaldığı şeylerin başında dijital içerikler geliyor. Bu sebeple Eleştirel görme becerisini özellikle dijital içerikler tüketirken teşvik etmek oldukça önemli. İzlediğiniz bir reklamla ilgili: 

-Sence bu reklamda ne satmaya çalışıyor? 

-Reklamı yapanlar neyi satın almamızı istiyor? 

-Reklamı yapanlar bunu satın almamızı neden istiyorlar? 

-Reklamda bahsedilen ürünü sen satın almak istiyor musun? 

-Neden satın almak istiyor olabilirsin? 

-Sence bu reklamın söylediği şeyler doğru mu? 

Yukarıdakilere benzer sorularla zenginleştirilmiş günlük konuşmalarınız çocuğunuzun eleştirel düşünerek kendisine sunulanın ötesinde seçim yapabilme kapasitesini geliştirmesi konusunda onu destekler. 

7.Ebeveynliğinizde karşılaştığınız sorunları çözerken eleştirel düşünme becerisinden yararlandığınız bir problem çözme süreci kullanın. 

Problemler ve ikilemleriniz karşısında sizin de uyguladığınız bir problem çözme rutininiz olsun. Bu rutinde probleme mesafe almak, olası nedenleri üzerine düşünmek, bir hedef belirlemek ve alternatif çözümler üreterek bu çözümleri test etmek gibi adımlar bulunmalı. Blogdaki, örnek bir problem çözme sürecine ve adımlarına dair yazıyı okumanızı okuyabilirsiniz. Unutmayalım ki çocuklar en iyi deneyimleyerek ve model alarak öğrenirler. Dolayısıyla sizinle olan deneyimlerinde sizin problemlere eleştirel yaklaşımınızı ve problem çözme şeklinizi zamanla içselleştirebilir ve kendisi de iyi bir eleştirel düşünür ve problem çözücü olabilir.