Çocukluk Çağı Korkuları

Çocukluk çağı korkuları nedir?

Korku aniden ortaya çıkan tehdit ya da tehlikeli bir nesne veya durum ile gelişen tepkisel bir duygudur. Çocuklarda gelişim süreci içinde döneme özgü gelişimsel korkular görülebilir. Müdahale etmeden önce bu korkuların normal ya da aşırı düzeyde olup olmadığının ayırt edilmesi gereklidir. Burada korkuların şiddeti, süresi, niteliğini değerlendirilir. En önemlisi çocuğun günlük hayattaki işlevselliğini ne kadar etkilediğidir. Normal korkudan farklı olarak patolojik korkuda çocuğun işlevselliğini ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyen, daha yoğun, yaygın ve uzun süreli bir korkudan söz edilmektedir. Burada patolojik korkuyu belirlerken çocuğun gelişimsel dönemi, zihinsel kapasitesi ve yaşadığı çevre de değerlendirilir.

Özellikle okul öncesi dönemde çocuklar için birçok bilinmeyen ve yeni şey vardır ve bunlar çocuklara korku verir. Kendini güçsüz hisseden çocuk olayları abartarak, çarpıtarak korkusunu artırabilir. Gelişimsel süreçte çocuklar becerileri geliştikçe, kendilerini daha güçlü hissettikçe yavaş yavaş korkularının üstesinden gelmeye başlarlar. Bu dönemdeki korkuların birçoğu gelişimsel olup çocuğun yaşamını belirgin olarak etkilemez ve uzun süre devam etmez.

Çocukluk çağının gelişimsel korkuları

2-3 yaş döneminde çocuklar yüksek, aniden çıkan ve değişik seslerden korkarlar. 3-4 yaşlarında çocuğu korku dağarcığına karanlık, hayvan, hırsız ve hayali nesneler (canavar, hayalet, peri, film karakterleri vb..) korkuları eklenir. Bu dönemde çocuk yalnız kalmakta ve uykuya geçişte sıkıntı yaşayabilir. Anne babanın olmadığı yerlerde kendisini tehlikede hissederler

Çocuklar için karanlık görsel bir belirsizliktir. Karanlıkta göremediği şeyleri hayal gücünde abartılı biçimde canlandırabilir. Bu da çocukta tehdit ve tehlike algısı oluşturur. Özellikle yatma zamanlarında dolaptan canavarların çıkacağı, yatağının altından böceklerin olabileceği gibi korkuları olabilir. 

Korkulardan kaynaklı gece uyumaya ve yatağa gitmeye direnç görülebilir. 3-6 yaş aralığındaki çocukların kendini güvende hissetmek için gece kapıyı açık bırakmak, odanın ışığını yakmak gibi davranışları normaldir. Gece korkuları rahatsız edici rüya şeklinde kendini gösterebilir. Gün içinde endişelendiği şeyler kabus olarak ortaya çıkar.

5-6 yaşlarında çocuklar daha somut şeylerden korkmaya başlar. Anne babanın yaşlanacağı, hastalanacağı, öleceğini düşünebilir. Bu dönemde korkularda artış olabilir. Özellikle izlediği filmlerden duyduğu hikayelerden etkilenebilirler. Bu yaşlardan sonra genelde korkularda yatışma olur ancak zaman zaman eski korkular alevlenir.

Çocukluk çağı korkuları nedenleri nelerdir?

Korkuların gelişiminde ebeveynlerin tutumları da çok önemlidir. Araştırmalar çocukların ebeveynlerinin korkularını içselleştirdiklerini göstermektedir. Bazen aşırı kontrolcü ebeveyn tutumu da korkuları desteklemektedir. Sürekli tehlikelere karşı uyarılan çocuk etrafta çok fazla tehdit olduğuna ve korkması gerektiğine inanır. 

Anne babanın disiplin sırasında kullandığı yöntemler de korkuları etkileyebilir. Yaramazlık yaparsa iğne yapılacağı, terk edileceği, polise götürüleceği gibi tehditler çocuğun korkularını artırır. Bazen de çocuğun yaşadığı olumsuz, travmatik olaylar korkuları artırabilir. Burada da yine ebeveynin olaya karşı tutumu etkilidir. Anne baba tutumları bu olaylara bağlı korkuların üstesinden gelinmesinde de yardımcı olacaktır.

Genetik ve mizaç özellikleri korkuların gelişiminde rol oynayan bir diğer faktördür. Ürkek mizaçlı çocuklar hem ebeveyn tutumlarına karşı hem de korku oluşturabilecek uyaranlara karşı daha hassastırlar.

Çocukluk çağı korkularında tedavi

Gelişim dönemlerinde görülen bu korkular süre ve şiddet yönünden artış olmadığı sürece normal kabul edilir. Gelişimsel korkular çabuk gelir geçer ve çocuğun günlük yaşamında etkilenmeye yol açmaz.

Normalden fazla olan ve günlük hayatta sıkıntıya yol açan korkularla ilgili ebeveynin tutumu önemlidir. Çocuğun günlük hayatı, uykusu, okul ve arkadaşlık ilişkileri etkileniyor ve uzun sürüyorsa bir uzmana başvurmak gerekir.

Korkuları olan çocuğa nasıl yaklaşmalıyız?

• Ebeveyn olarak korkuların gelişimsel dönemin bir parçası olduğunu kabul etmeliyiz

• Çocuğun korkularına karşı kabullenici olun ve dinleyin. Bundan korkulacak ne var, ne kadar da korkak bir çocuksun gibi reddedici, rencide edici davranışlar çocuğun korkularını artırır ve içine kapanmasına sebep olur.

• Korkularını ifade etmesini sağlayın. Neden korktuğunu, korkusuyla ilgili neler olabileceğini ayrıntılı konuşun. Resim çizmek, yazı yazmak da işe yarayan yöntemlerdendir. Bunu konuşurken dalga geçme, küçümseme gibi davranışlar göstermeyin. Bu şekilde kendisini daha rahatlamış ve güvende hissedecektir.

• Çocuğun korkusunu artırabilecek şeylere karşı dikkatli olun. İzlediği videolar, filmler, oyunlar, dinlediği hikayeler korkunun kaynağı olabilir. Bunlara erişimi engelleyin

• Çocuğu disiplin etmede kullandığınız yöntemlere dikkat edin. Yalnız bırakmakla, fiziksel zarar vermekle ilgili tehditler çocuğu görünüşte engelleyebilir ama disipline etmez. Aksine korku ve kaygılarını artırır.

• Çocuğunuza karşı aşırı koruyucu olmayın. Başarabilecekleri işlerde teşvik edin ve özgüvenini artırın.

• Uykuyla ilgili sorunlar varsa uyku öncesi gerginliği azaltacak, rahatlatacak bir uyku rutini oluşturun. Bu sırada onu dinlemeye açık olun. Burada nefes egzersizleri ve güzel bir yer hayal etme gibi rahatlatıcı teknikleri uygulayabilirsiniz.

• Korktuğu şeye birden maruz bırakmayın. Aşamalı olarak kolaydan başlayıp zora doğru bir yol izleyin.

• Ebeveyn çocuk iletişiminizi geliştirin, oyun oynayın.

Korkular çocuğun ve ailenin günlük hayatını etkilemeye başladıysa, artarak devam ediyorsa mutlaka bir uzmana başvurun.