Çölyak Hastalığı Nedir?

Çölyak hastalığı günümüzde oldukça yaygınlaştı. Peki çölyak hastalığı nedir?

Çölyak hastalığı vücudun arpa buğday çavdar yulafta bulunan gluten isimli bir proteine intolarans yani hassasiyet gerçekleştirmesiyle oluşan bir bağırsak emilim bozukluğudur. Vücudumuz nasıl ki bir bakteri virüse karşı bağışıklık geliştirirek antikor üretiyorsa aynı şekilde çölyak hastalarında da gluteni  yabancı bir besinmiş gibi davranarak antikor üretmekte.Yaşa bağlı olmayarak özellikle ailesinde çölyak hastalığı olan bireylerde daha fazla görülmektedir yani  genetik faktörler de çölyak hastalığında etkilidir.

Çölyak hastalığının çeşitleri nelerdir?

Çölyak hastalığı, kişilerde farklı semptomlarla karşımıza çıkabilmektedir. Bazı kişilerde klinik belirtiler daha net olurken bazı kişiler de ise hafif bir şekilde semptom göstermektedir. Bu sebeple çölyak hastalığı, tipik (klasik), atipik ,potansiyel ve sessiz olarak çeşitleniyor.

Klasik(tipik) Çölyak

Klasik çölyak daha çok   6-24. Aylardaki bebeklerde ve küçük  çocuklarda gluten alımı başlaması ile  görülmektedir.

Bebeklerde ve küçük  çocuklarda büyüme geriliği,  kronik ishal, karında şişlik, halsizlik, iştahsızlık, kusma, kas zayıflığı gibi semptomlar görülmektedir. Emilim ve sindirim bozukluğu görülmektedir. Demir, folik asit ve D vitamini eksikliği (kemik gelişme bozuklukları) ile kanamaya eğilim (pıhtılaşma bozuklukları) çok fazla görülmektedir

Ayırıcı tanıda laktoz intoleransı (süt tüketimiyle karında şişlik,ishal ve karın ağrısı) ve bazı paraziter hastalıklar araştırılmalıdır.

Atipik Çölyak

Atipik çölyak  ise genellikle 5-6 yaş üstü büyük çocuklarda ve yetişkinlerde görülmektedir. Çölyak belirtileri çok hafif görülüyor ve sindirim sistemi dışı bulguları ön planda oluyor. Hastalarda tek bir belirti ya da bulguya görülebiliyor.

Boy kısalığı, diş minesi defektleri ve demir eksikliği, karın ağrısı, bulantı, kusma, karaciğer enzimlerinde yükselme ile kabızlık gibi tipik olmayan bulgular görülebiliyor.

Bu hastalara tanı koymak oldukça zor oluyor. Bu  şikayetleri olan kişilerde çölyak hastalığının olabileceği düşünülmesi gerekiyor.

Sessiz Çölyak

Çölyak hastalığına dair  herhangi bir şikayeti ve bulgusu bulunmayan bireylerin yakılanlarında çölyak hastalığı teşhisi konmasının sonucunda yapılan aile taramalarında veya herhangi bir başka sebepten dolayı yapılan tetkiklerde tesadüfen tipik çölyak hastalığına rastlanılmasıdır.

Potansiyel  Çölyak Hastalığı

Çölyak testlerinde pozitif sonuç çıkan, ancak ince bağırsak biyopsisinde anormal bir durum olmadığında görülmektedir . ileriki zamanlarda glütene karşı hassasiyet belirtileri çıkacağından düzenli doktor kontrolünde ilerlenmelidir.

Non-çölyak Glüten Hassasiyeti

Glütene karşı vücudun intolerans göstermesi, ancak kanında çölyak hastalığınaait  antikorlar bulunmayan ve ince bağırsakta hasar görülmeyen bir durumu olarak tanımlanmaktadır. 

Belirtiler glüten alımından saatler, hatta günler sonra ortaya çıkabiliyor.

Bu durumun tanısı için kesin bir test bulunmuyor. Çölyak hastalığı ve diğer hastalıklar dışlandıktan sonra teşhis konabiliyor.

Hastaların, bir beslenme uzmanı eşliğinde glütensiz diyet uygulaması gerekiyor. 

Çölyak hastalığı  belirtileri nelerdir?

2 Yaş Altı Çocuklarda çölyak hastalığı belirtileri

• Kusma

• Kronik ishal

• Karında şişlik

• Gelişme geriliği

• İştahsızlık

2 Yaş Üstü Çocuklarda çölyak hastalığı belirtileri

• Birkaç hafta geçmeyen ishal

• yaşıtlarından daha kısa ve zayıf olma

• Gelişimin yavaşlaması

• Kronik kabızlık ve kusma

• Kilo kaybı

• Sinirlilik

• Ergenlikte gecikme

• Dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu (DEHB), öğrenme güçlükleri, baş ağrıları, kas koordinasyonu ve nöbetlerinin olmaması gibi nörolojik semptomlar.

Yetişkinlerde çölyak hastalığı belirtileri

• Karın şişliği

• Kansızlık

• İshal

• Kusma

• Kabızlık

• Açık renkli ya da kötü kokulu dışkı, tuvalet ihtiyacının artması

• Karın ağrısı ve kramp

• İştahsızlık ve gaz şikayetleri

• Kilo kaybı

• Yorgunluk 

• Kemik, kemik erimesi ve  eklem ağrısı

• Demir eksikliği

• Baş ağrısı

• Adet düzensizliği

• Nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları

•  sinirlilik ve depresyon

• Kısırlık

• ödem

• ciltte ksşıntılı Deri döküntüleri

• Diş minesi sorunları

Çölyak hastalığı nedenleri

Çölayak hastalığında bireylerin vücudunda glutene karşı intolaransın gerçekleşmesinin nedeni hala tam olarak bilmemektedir. Çölyak hastalığın görülmesi genetik olarak yatkın bireylerde görülmektedir. Hastaların yakın akrabalarında da çölyak ya da Dermatitis herpetiformis (Gluten intolerasından kaynaklanan deri hastalığı) hastalığının görülme olasılığı çok  daha yüksek.

Gluten, buğday, çavdar, yulaf, arpa gibi tahıllarda bulunur ve hastalar  bunlardan yapılmış her türlü yiyeceği tüketmesiyle çölyak hastalığı tetiklenir .pirinç, mısır, soya ya da patates gibi besinlerde gluten bulunmadığından hastlar tarafından rahatlıkla tüketilebilmekte.

Çölyak hastalığı neden olur

Çölyak hastalığı tanısı

Çocuklarda çölyak tanısı koymak çok daha kolay. Sebebi bilinmeyen karın ağrısı, alerji,ı kusma, kaşıntılı deri döküntüs gibi belirtiler Çölyak hastalığına işaret ediyor olabilir.

Ancak erişkinlerde çocuklara göre tanının koyulmasıo kadar kolay değil. Yetişlinlerde bu belirtileri sade bir tanesi görülebiliyor

Tanı koyulması için hastanenin gastroenteroloji veya endokrinoloji bölümlerine başvurularak  serolojik testler ve ince bağırsak biyopsisi yapılmaktadır.

Serolojik testler için kanda Antigliadin ve antiendomisyum antikor testleri yapılıyor. Duyarlılık ve özgünlüğü en yüksek olan ise doku transglutaminaz antikor Ig A ve G testleri oluyor.

Kesin tanı için endoskopi ile ince bağırsak yapısına bakılmaktadır

İnce bağırsağın başlangıç kısımlarında hastalığa daha sık rastlandığından, bu bölge biyopsileri doğru sonuç veriyor. 

Çölyak hastalığının tedavi yöntemleri nedir?

Çölyak hastalığında herhangi bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Çölyak hastalarının yaşam boyu glütensiz diyet uygulanması gerekiyor. Beslenme Tedavisi sürecinde glütensiz bir diyet uygulanarak bağırsak yapısında hızla düzelme sağlanıyor. bağırsakta emilim normale dönüyor.

Çölyak hastalarının beslenmesi bir uzman eşliğinde glutensiz diyet programı uygulanması gerekmektedir. Kliniğimizde uyguladığımız glutensiz diyet programları ile hastaları hem normal yaşamdan uzaklaştırmadan hem de hastalığı tedavi ederek sürece olan adaptasyonlarını kolaylaştırmaktayız.

Peki gluten içeren besinler nelerdir?

• Hamur ürünlerinde; ekmek, simit, lavaş ve pide gibi,

• Tam buğday tam tahıllı besinlerde

• Kek ve pasta ürünlerinde,

• İrmik,kjepek,makarna

• Malt içeren yiyecek ve içeceklerde,

• İşlenmiş et, cips ve patates kızartmasında,

• Bulgur, kuskus ve makarnalarda,

• Paketli ürünlerin çoğunda

• Salata soslarında gluten bulunur.

Gluten içermeyen besinler nelerdir?

• Tüm sebzeler,

• Tüm meyveler,

• Tüm bakliyatlar,

• Paketlenmemiş kuru yemişler

• Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar,

• Yumurta,

• Paketlenmemiş bal, reçel,

• Zeytin, et, balık, tavuk, (bu ürünler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartılıp işleme tabi tutulmamalıdır)

• Una batırılmamış konserve çeşitleri,

• Mısır, pirinç, patates gibi besinler ile birlikte unları,

• Kestane unu, nohut unu, soya unu, üzüm çekirdeği unu,

• Evde çekilmiş güvenli baharatlar. 

Çölyak hastalarının tüketmemesi gereken besinler nelerdir?

• Buğday, arpa, çavdar ve yulaf gibi hububat ve işlenmiş bazı ürünler,

• Galeta unu ile kızartılmış tavuk, balık gibi et ürünleri, 

• Malt kullanılan içecekler,

• Paketli ürünlerin birçoğu

• Gluten içeren hazır çorbalar, köfte, pane harçları gibi hazır çeşniler

• Sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez, dondurma gibi gıdaların gluten içerenleri,

• Tuzlu, soslu kuruyemişler, glutenle yapıştırıldığı için yasaktır.