Demans (Bunama)

Demans bir kişinin gündelik yaşamını ve işlevselliğini bozacak şekilde hatırlama, düşünme, mantık yürütme gibi bilişsel yetilerinde; azalma ve bozulma ile kendisini gösteren ir durumdur. Demans hastalarının bir kısmı, duygularını ayarlayamaz ve sanki kişilikleri değişmiş gibi davranırlar. Demans belirtileri, kişileri hastalığın farklı dönemlerinde farklı etkilerler. Başlangıçta, belirtileri fark edilmez, sonra davranış bozukluğu görüntüsü verir. Sonrasında ise kişinin gündelik yaşamını ciddi anlamda etkileyen bir duruma dönüşür.

Demans yaş arttıkça sıklığı artan bir durumdur.   85 yaşındaki insanların üçte birinde farklı düzeylerde demans belirtileri vardır.  Yaşlanma ile de bazı bilişsel değişiklikler olur ancak demans farklı bir durumdur. 

Günümüzde erken tanı ve tedavi gibi tıbbı hizmetlerin artması, uzun yaşam yollarını açmıştır. Ancak bu durum, aynı zamanda da bunama tablosu ile daha sık karşılaşmamız anlamına gelmektedir. 

Demansın erken tanılanması hayati önem arz etmektir.  Bugün için normal yaşlanma deyip geçiştirilmesi, tıbbı açıdan demansın önlenmesi açısından değerli zaman dilimini etkisiz hale getirmektedir.  Bu nedenle demansın belirtilerinin tanınması ve bilinmesi önemlidir. 

Demans (bunamanın belirtileri) nedir?

Sağlıklı bir beyin hücresinin (nöron) diğer hücrelerle bağlantısının kesilmesi, sağlıklı çalışmaması veya ölmesi sonucu demans belirtileri oluşur. Yaşlanma esnasında herkes bir miktar nöron kaybeder, ancak demans  hastalarında  bu kayıp ciddi düzeydedir. 

Belirtileri:

• Unutkanlık, karar verememe, sağlıklı düşünememe , mantık hataları , şaşkınlık

• Konuşmada zorluklar, düşünceleri ifadede zorlanma, okuduğunu anlayamama ve düşüncelerini yazarak ifade etmede zorluklar.

• Bildiği yerlerde yolları şaşırma, kaybolma

• Parayı kullanamama ve faturaları ödemede zorlanma.,

• Sürekli sorular sorma.

• Bilindik nesnelerin bilinen isimlerinden farklı isimlerle ifadesi

• Günlük işlerini yaparken daha fazla zaman harcama ve yapmada zorlanma.

• Günlük etkinliklere karşı ilgisini kaybetme ve ilgisiz davranma.

• Halüsinasyon görme  

• Hezeyan ve paranoya yaşama

• Sinirli ve agresif davranma

• Diğer insanların kalplerini kırabilme onların duygularını anlayamama

• Denge kaybı ve sakarlaşma şeklinde hareket zorlukları yaşama.

Yaygın gelişimsel bozukluk ve zihinsel engelli kişilerde zamanla demans gelişir engellerine göre tablolarında  farklı klinik sunumlar olur. 

Demans tipleri

Yaşlılarda en sık karşılaşılan demans hastalığı Alzheimer hastalığıdır.  Burada beyinde amiloid plaklar birikir ayrıca tau maddesinde karmaşık yapılanmalar oluşturur. Bunların sonucunda beyin işlevleri bozulur. 

Vasküler demanslar

Beyni besleyen kan damarlarında hasar sonucu beyinin beslenmesi ve oksijen alımı aksar bunun sonucunda gelişen demans tipidir. 

Bu iki tip demans, demansların çok büyük çoğunluğunu oluşturur. 

Karışık tip demanslarda ise farklı mekanizmalar oluşa katkıda bulunur örneğin hem damarsal bozukluklar hem de amiloid tau gibi madde birikmesi gibi  nedenler bir arada olabilir.

 Stres kaygılanma (anksiyete depresyon ve deliryum durumlarında) demansa benzeyen belirtiler olabilir  bunların ayrımı profesyonellere bırakılmalıdır. 

Demans tanısı nasıl konulur?

 Mini mental test yapılarak tanısı konulur. Test beyin işlevlerini farklı noktalardan değerlendir. Hafif orta ve ciddi demans düzeyleri belirlenir.

MR vs. 

Psikiyatrik muayene : Demansla karışan tıbbı durumların  ayırt edilmesinde  kullanılır. 

Demansda en önemli konu erken tanıdır. Zira davranış bozukluğu ve ciddi demans belirtilerinin ortaya çıkmasından sonra tedavi hem zor hem de etkisiz kalabilmektedir.   

Demanstan korunma bir başka yazının konusudur.