Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) Nedir?

Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) yaramaz çocukları tanımlamak için kullanılan bir etiket değil, tanı kriterleri açıkça belirtilmiş klinik bir durumdur. DEHB tanısı aşağıdaki durumlar normalin çok üzerinde görüldüğünde konur.

DEHB Tanısı Nasıl Konulur ?

Dikkat eksikliği ( kısa konsantrasyon süresi, başlanan işi bitirememe, dağınıklık, unutkanlık vb.)

Ve/veya

Hiperaktivite ve dürtüsellik (sürekli kıpırdanma, yerinde oturamama, durmadan konuşma, sıra bekleyememe vb. )

Yukarıdaki bulguların en az 6 ay süregelmesi;

Çocuğun yaşından ve gelişimsel seviyesinden beklenenlere uygun olmaması

7 yaşından önce başlamış olması, ortalama 5 yaş civarında görülüyor olması gereklidir.

DEHB gelişimsel bir rahatsızlıktır, bir anda ortaya çıkmaz.

Bu problemin çocuğun günlük yaşamını olumsuz olarak etkiliyor olması gerekir. Sadece okulda veya sadece evde davranış sorunları olan bir çocuğa DEHB tanısı konamaz.

Son olarak bu problemin birden fazla ortamda görülüyor olması gereklidir ( ev, okul vb.)

DEHB Alt tipleri nelerdir?

DEHB si olan bütün çocuklar hiperaktif değildir. Bazılarının dikkatsizlik ile ilgili sıkıntıları bazılarının sadece hiperaktivite ve dürtüsellik ile ilgili sıkıntıları bazılarının ise her iki grubu içine alan problemleri olabilir.

DEHB ne sıklıkta görülür?

DEHB okul çağı çocuklarının en az % 3-5 inde görülür. Ülkemizde bu çocukların çoğu tanı konmamış durumdadır.

DEHB de cinsiyetler arasında farklılıklar var mıdır?

DEHB erkeklerde kızlara oranla 4:1 oranında daha sık görülür. DEHB li kızların çoğuna tanı konulmamış olduğu için klinik ortamlarda bu oran 9:1 civarındadır.

DEHB nedenleri nelerdir?

DEHB’ in nedeni kesin olarak bilinmemekle birlikte pek çok çalışmada biyolojik etkenlerin önemini gösterilmiştir. DEHB pek çok değişik nedenin bir araya gelmesiyle oluşan bir bozukluktur. Bu birleşim her çocukta farklı bir klinik tablo oluşturabilir.

Genlerin rolü var mıdır?

DEHB ailesel geçişli ve genlerin etkisinin belirgin olduğu bir rahatsızlıktır.

İkiz çalışmaları DEHB riskinin % 65-90 genetik etkenlerle açıklanabilir olduğunu gösteriyor. DEHB ile ilişkili olduğu gösterilmiş genlere sahip olan kişilerin DEHB tanısı alma ihtimali bu genleri olmayanlara göre daha fazladır.

Çocuğun gelişimindeki bazı faktörler DEHB riskini artırabilir. Bunlar:

Zor doğum

Düşük doğum ağırlığı

Annenin hamileliği boyunca kullandığı bazı ilaçlar, sigara veya içki kullanması

Beyin hasarı veya hastalıkları

Diğer Problemler

DEHB’ li çocuklarda genellikle eşlik eden başka problemler de görülür. Bunlar:

Karşıt olma karşı gelme bozukluğu ve davranım bozukluğu (yalan söylemek, hırsızlık yapmak ve eşyalara zarar vermek)

Kaygı bozukluğu ve depresyon

Özgüven sorunları

Konuşma, okuma ve yazma ile ilgili sıkıntılar

Sakarlık

Tik bozuklukları

Bunların yanı sıra çocukluk çağında DEHB tanısı konması, ileri yaşlarda görülebilen suç işlemeye yatkınlık ve akademik başarısızlıkla bağlantılıdır.

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu nasıl tedavi edilir?

Çocuklara, aileye, öğretmenlere DEHB hakkında bilgi, öneri ve destek sunulması tedavinin bir parçasıdır. DEHB % 80-90 oranlarında tedavi edilebilir bir bozukluktur. DEHB’ nun tedavisinde ilaç tedavisi, bireysel eğitim, anne-baba eğitimi, aile tedavisi ve grup tedavisi sıklıkla kullanılmaktadır. Bu tedavi yöntemlerinden hangilerinin kullanılacağının kararı kişinin bireysel özellikleri dikkate alınarak belirlenir.

Bugüne kadar yapılmış olan bilimsel çalışmalar, ilaç tedavisinin en etkin tedavi biçimi olduğunu göstermektedir. Kullanılan ilaçların standart bir dozu yoktur. Her çocuk için etkin doz farklıdır. Genellikle en düşük dozdan başlanarak yavaş yavaş arttırılır. Bu dönemde aile ve öğretmenler çocuğun davranışlarını oldukça dikkatli izlemeleri istenir. İlaç tedavisine, diğer tedavi biçimlerinden uygun olanlarının eklenmesiyle daha iyi sonuçlar alınmaktadır.

DEHB olan çocuklar tedavi görmedikleri zaman ergenlik ve erişkinlik dönemlerinde başka psikiyatrik bozukluklar açısından daha riskli hale gelirler. Bu psikiyatrik bozukluklar içerisinde, davranım sorunları, alkol-madde kötüye kullanımı, depresyon ve kaygı bozuklukları en sık rastlananlardır. DEHB belirtileri gösteren çocuklar tanı ve tedavi için mutlaka bir uzmandan yardım almalıdırlar