Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB)

Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) çocukluk döneminden yetişkinliğe kadar görülebilen bir bozukluktur. Dikkat etmede zorluk, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik görülebilir. DEHB yaşayan bireyler tek bir göreve odaklanmada veya uzun süre hareketsiz kalmada ve dürtülerine engel olmada sorun yaşarlar.

DEHB nedir?

DEHB nörogelişimsel bir bozukluktur. Dopamin kimyasalının düşüklüğü, beynin dikkat sosyal muhakemeyi kontrol eden kısımlarının zayıf olması nedeniyle dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellikle ilgili sorunların yaşanmasına neden olur.

Tam olarak nedeni belli olmasa da genetik, biyolojik ve psikolojik etkenlerin katkısı olabilmektedir.

3 çeşit Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite türü vardır:

1. Dikkat eksikliğinin baskın olduğu

2. Hiperaktif/dürtüsel olan

3. Dikkat eksikliği ve Hiperaktivite birlikte görülen karma tip

Dikkat Eksikliği kadın ve erkeklerde eşit oranda görülürken Hiperaktivitenin baskın olduğu tip erkeklerde kadınlara oranla 2 ve 9 kat daha fazla görülmektedir.

DEHB Belirtileri Nelerdir?

Bir çocuk sürekli hareket halinde gereksiz yere koşturuyorsa, gereğinden fazla konuşuyorsa, sakin bir şekilde kalamıyor el ve ayaklarını oynatıyorsa Dikkat Eksikliği ve Hiperaktiviteye işaret edilebilir. DEHB daha erken dönemlerde ortaya çıkar ama okula başlama döneminde belirginleşir.

Genel olarak DEHB belirtileri şunlardır:

1. Sürekli hareket halinde olma

2. Başkaları konuşurken dinleyememe

3. Sessiz oyun oynayamama

4. Dikkatin kolay bir şekilde dağılması

5. Konuşma sırasında genelde diğer insanların sözünü keserler

6. Sonucu düşünmeden hareket etme

7. Amaçsızca koşma, tırmanma

8. Çok konuşma

9. Bir şeyleri kaybetme, sık sık unutmaların olması

10. İşleri yapmada zorlanma ve sıkılıp başka bir şeyle ilgilenmeye başlama

Aşırı hareketli ve dürtüsel olmadan, sessiz, çekingen, kendi dünyasında, yavaş ve dalgın çocuk ve yetişkinlerde  “Dikkat eksikliği bozukluğu” belirtileri görülebilir.

Dikkat eksikliği belirtileri

1. Dikkatin kolayca dağılması

2. Zihnini zorlaması gereken işlerden kaçınmak

3. Aktivitelerden çabuk sıkılma, farklı bir şeye yönelme

4. Unutkanlığın sık sık yaşanması

5. Ders başarısında düşüklük

6. Odaklanma sorunu

7. Göz teması kurmama

8. Ayrıntılara dikkat etmeme

9. Anlatılanları dinlememe

10. Talimatları uygulamada sorun yaşama

Bebeklerde hiperaktivite belirtileri

Bebekler  1 yaşına kadar sürekli ağlama zamanları ile fark edilirler. Huzursuzluk sinirli olma ve hareketli olma görülebilir. Anne karnındayken tekme atma, hareketli olmaları vardır. Bebeklik döneminde belirtileri

1. Tükenmez bir enerjisi var gibi görünür.

2. Uyandığında güçlükle sakinleşirler

3. Kolik hastası olabilir.

4. Dokunmaya, kokulara, sese ve giysilere karşı aşırı duyarlılık gösterir.

5. Genellikle kısa süreli aynı zamanda huzursuz uyurlar

6. Erken sürünme görülür

7. Bazen tutmak ve sevmek zordur.

Çocuklarda DEHB belirltileri:

1. Verilen görevlerde dikkat eksikliği sonucu zorluk yaşar. 

2. Düşünmeden dürtüsel olarak hareket etme görülür 

3. Olumsuz sonuç verme potansiyeline sahip aceleci davranışlara vardır 

4. Hiperaktivite, aşırı motor aktiviteyi de  içerir. 

5. Çocuklar, özellikle daha küçük olanlar, istendiğinde hareketsiz oturmakta zorlanabilirler
   
   Yetişkinlerde Hiperaktivite Belirtileri

6. Odaklanma zorluğu

7. Görevleri tamamlamada sorunlar

8. Sabırsızlık, acelecilik

9. İlişkileri sürdürmede sorunlar

DEHB çocuklukta başlasa da, altta yatan nörofizyolojik farklılıklar yetişkinlikte de görülür. Bazen ergenlik veya yetişkinliğe kadar fark edilemese de bazı belirtiler 12 yaşından önce mevcut olabilir.Yetişkinlerde, çocuklarda görülen hiperaktiviteden farklı olarak bazen huzursuzluk ve ajitasyon şeklinde kendini gösterebilmektedir. 

 DEHB Tanısı Nasıl Konur?

Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite tanısını Uzman Psikiyatristler tarafından konulur. Tanı aşamasında MOXO dikkat testi de yapılabilir.

DEHB Tanısı Konulan Bir Çocuğa ve Ergene Nasıl Davranılmalı?

DEHB tanısı konuşan bir çocuk, uygun eğitim desteği, aile rehberliği ve gerekli durumlarda psikoterapi ve ilaç tedavisi ile yönetilebilir. Yılda en az iki kez olmak üzere düzenli olarak bir uzmana görünmelidir. DEHB olan çocuk ve ergenlerin kolayca anlayıp uygulayabilecekleri kesin ve tutarlı kurallara ihtiyaçları vardır. 

Aileleri dikkat etmesi gerekenler bazı tavsiyeler:

1. Kuralların net olmasına dikkat edin ve yazıp asın

2. Ödüllerinizin çocuk ve ergen için anlamlı olmasına özen gösterin

3. G bildirim verin, çocuğunuza ne yaptığının farkında olduğunuzu gösterin. 

4. Çocuğunuza istekleri ve planları konusunda yardım edin

5. Çocuğunuzun iyi günleri olabileceği gibi kötü günleri de olabileceğini kendinize hatırlatın

6. Yapamadığı şeyler ve cezalara odaklanmak yerine olumlu özelliklerine odaklanın

7. Biyolojik bir sorunla mücadele etmekte olduğunuzu unutmayın

8. Davranışlarınız daha öğretici olması için çok konuşup, öğüt vermeyin

9. Espri anlayışınızı kaybetmeyin ve sabırlı olun

10. Kendiniz ve çocuğunuza karşı hoşgörü gösterin

11. Uzman yardımı almaktan çekinmeyin ve düzenli takipleri sürdürün