Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu

Dikkatsizlik, hiperaktivite ve dürtüsellik gibi farklı klinik özellikleri olan Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), erken başlangıçlı olup çocukluk çağında görülen nöropsikiyatrik bir bozukluktur.Çocuğun sosyal, duygusal ve bilişsel gelişimini etkiler. Çocuğun ailesiyle, akranlarıyla ilişkilerini, ders başarısını ve özgüvenini olumsuz yönde etkilemektedir.

Dikkat Eksikliği Belirtileri:

çocuğun okul ödevlerinde, çalışmasında ya da diğer etkinliklerde dikkatsizliği nedeniyle ayrıntıları gözden kaçırması, hatalar yapması,

       söz konusu etkinliklerle uğraşmak istememesi, kaçınması,

       görevinde, ödevinde ya da etkinliğinde dikkatini sürdürmekte zorlanması,

       bunları planlamakta ve düzenlemekte zorluk çekmesi

       verilen görevi, ödevi verilen yönerge doğrultusunda tamamlamakta zorlanması,

       kendisiyle konuşulurken dinlemiyormuş gibi görünmesi,

       sık sık araç gereçlerini, eşyalarını kaybetmesi,

       dikkatini dışarıdan gelen uyarıcıların kolaylıkla çelmesi,

       günlük etkinliklerinde ve işinde unutkanlık yaşamasıdır.

Hiperaktivite Belirtileri:

 

       Elinin ayağının kıpır kıpır olması, oturduğu yerde kıpırdanması,

       oturması gereken durumlarda kalkıp dolaşması,

       uygunsuz bir halde gezinmesi, tırmanması,

       çok konuşması,

       çoğunlukla hareket halinde olması, motor takılmış gibidir,

       oyun , eğlence gibi etkinlikleri sakince sürdürmekte zorlanmasıdır.

Dürtüsellik belirtileri:

 

       Soru bitmeden cevaplamaya kalkması,

       sırasını beklemekte güçlük,

       başkalarını rahatsız edici bir biçimde söz kesme, bölme, sataşmasıdır.

DEHB tanısının konması için sıralanan belirtilerin;

 

erken yaşlarda, 7 yaşından önce başlaması (ortalama 5 yaş ve sonrası)

okul ve ev başta olmak üzere en az 2 ortamda görülmesi ve süreklilik göstermesi,

en az 6 aydır gözleniyor olması,

çocuğun yaş ve gelişim düzeyinden beklenilenin altında olması gerekmektedir.

Ayrıca, DEHB’in 3 tipi vardır:

 

       Dikkat eksikliğinin önde olduğu tip: Dikkat eksikliği belirtilerinin ön planda olduğu, aşırı hareketlilik ve dürtüsellik belirtilerinin ya tanı alacak şiddette olmadığı ya da hiç görülmediği tiptir.

       Aşırı hareketliliğin önde olduğu tip: Aşırı hareketlilik ve dürtüselliğin ön planda olduğu, dikkat eksikliği belirtilerinin tanı alacak şiddette olmadığı tiptir.

       Birleşik tip: Her 3 belirtinin de tanı alacak şiddette olduğu tiptir.

DEHB’in Nedenleri: Kesin olarak bilinmemekle beraber birden fazla etkenin ortaya çıkardığı bir bozukluk olarak tanımlanmaktadır. İkiz çalışmaları DEHB’in genetik ve ailesel geçişli bir rahatsızlık olduğunu ortaya koymaktadır. Tek neden olarak gösterilmemekle beraber; doğumun zor olması, doğum esnasında yaşanan sorunlar, düşük doğum ağırlığı, annenin hamilelik sürecinde kullandığı bazı ilaçlar ve maddeler (sigara, alkol vb.)kullanması, beyin hastalıkları ve hasarlarının da DEHB riskini arttırdığı düşünülmektedir.

 

DEHB tanısı alan çocuklarda genellikle eşlik eden bazı bozukluklar vardır. Öğrenme Güçlüğü, Karşı gelme bozukluğu, Davranım bozukluğu,Anksiyete (Kaygı bozukluğu),Uyum bozukluğu ve Tik Bozuklukları bunlar arasında en sık karşılaşılanlardır.

 

Yapılan çalışmalar okulöncesi dönemde ortaya çıkan belirtilerin büyük olasılıkla okul döneminde de sürdüğünü göstermektedir. Okulöncesi dönemde öfke, şiddet davranışları ve dürtüsellik ile örtüşen dikkat sorunları çoğunlukla okul yıllarında da devam etmektedir. Ebeveynlerin disipline yönelik tutarsız davranışları, aile ortamının sorunlu olması ve yetersiz ebeveyn desteğinin, reddedici, ilgisiz ya da aşırı cezalandırıcı tutumların DEHB olan çocuktaki belirtilerin daha yoğun yaşanmasına neden olduğu görülmektedir. Bu nedenle okul öncesinde DEHB belirtileri izlenen çocukların ayrıntılı olarak değerlendirilmesi ve takip edilmesi önem taşır.

 

Tedavisi: DEHB tedavisinde en önemli adım klinik olarak tanının doğru konması, aile ve okul ile iyi bir işbirliğinin kurulmasıdır. İlaç tedavisi ile beraber çocuğa, aileye ve öğretmenlere DEHB hakkında yapılandırılmış öneri ve yaklaşımları içeren davranışçı tedavi yöntemleri en sık tavsiye edilen ve cevap alınan yöntemlerdir.

 

Seyri ve sonlanışı: DEHB yaşamsal sorunlara yol açabilecek bir bozukluktur. Yaşanan sorunlar sadece okul ve ders başarısına ilişkin değildir. Söz konusu belirtiler, davranışlar çocuğun öğrenmesini, aile yaşantısını, akran ilişkisini, spor ve diğer etkinliklerdeki başarısını da etkiler. Bu çocukların yaklaşık yarısında bu bozukluk yaşam boyu sürer, bu nedenle yaşamın her döneminde tedavi gerekli olabilir.