Disleksi Nedir?

Disleksi bir bireyin normal zekâ düzeyinde olmasına rağmen dil, okuma ve yazma becerilerinde sorunlar yaşamasına neden olan bir özel öğrenme bozukluğudur. Disleksiyi 5 yaşından itibaren değerlendirebiliriz. 5 yaş öncesinde de dil ve konuşma gelişiminden, motor becerilerinden, işitsel becerilerden ayak seslerini duyabiliyoruz. Ama genelde okula başladıktan sonra harfleri tanıma-okumaya geçme süreçlerinde daha çok fark edilir. Dislektik problemleri olan çocukların sorunlarını okuma yazma çalışmaları yaparak düzeltemezsiniz. Tam tersi ekstra okuma çalışmaları yaptırmak yetersizlik algısını pekiştirmeye neden olur. Ayrıca dislekside yaşanan problemler her bireyde aynı sorunları ve sorunların aynı ölçüde yaşamasına neden olmaz. O nedenle bireye özgü değerlendirme ve sonrasında değerlendirme sonucuna göre oluşturulacak müdahale programı önemlidir.

Disleksi de problem akademik becerilerde görülse de asıl problem akademik başarıyı engelleyen bilişsel becerilerdeki zayıflıktır. Disleksili bir çocuk dikkatli okumadığı için değil kısa süreli hafızasında sorun yaşadığından hatalı okur. Bilişsel değerlendirme sonucunda bu bozukluğa bazen dikkat eksikliğinin eşlik ettiği durumlar da olabilir ancak bu dislektik durumu olan her bireyin dikkat problemi de olur demek değildir. Bazen bu duruma duygusal sorunlarda eşlik edebilir.

Değerlendirme sonrasında medikal destek gerekebilir. İlaç kullan çocuklar ya dikkat ile ilgili bir başka problem eşlik ettiğinden ya da duygusal destek ihtiyacından kaynaklı Psikiyatristin uygun gördüğü ilaçları kullanabilirler. Bunun dışında disleksiye özgü kullanılan bir ilaç yoktur. Bilişsel ve duygusal hiçbir alanda mucizevi çözümler olmadığı gibi dislekside de mucizevi bir çözüm yoktur. Hiçbir uzman size bu yolun ne kadar sürdüğüyle ilgili net kesin bir vaatte bulunamaz. Genelde bir çocukla 6 ay kadar çalışırız. Bu çocuğun bilişsel performansına, yaşına, ailenin ev sürecini ne kadar desteklediğine, çocuğun motivasyonuna, eşlik eden başka bir problem olup olmadığına göre değişkenlik gösterir.

Peki, bir çocukta disleksi mi var acaba diye düşünmemize neden olabilecek şeylere bakacak olursak;

1.Sınıfta harfleri tanımada, birleştirmede problem yaşıyor mu? Kelime başında sesli ve sessiz harf olduğunda birleştirmede zorlanıyor mu? Hece bölmelerini doğru yapabiliyor, harflerin izole seslerini çıkarabiliyor mu? 2. sınıf ve üzerindeyse dakikada kaç kelime okuyor, hata sayısı nedir? Yazı yazarken ses/hece atlıyor mu? Kendi yazısını okuyabiliyor mu? Fonolojik farkındalık becerisi nasıl? ( ses/hece/sözcük/kafiye bazında) Gün, ay, saat, mevsim kavramlarını biliyor ve doğru kullanabiliyor mu? Sağ, sol yön kavramı nasıl? Ritmik sayma becerisi nasıl? 12 den sonra hangi sayı var, 40 dan önce hangi sayı var sorularına cevap vermek için 1’den başlayarak bulmaya mı çalışıyor? Çalışan bellek egzersizlerinde zorlanıyor mu? Top sektirme, bisiklete binme, takla atma becerileri nasıl? Yönerge alma becerisi nasıl? Artı ve çarpı işaretleri birbirine karışıyor mu?

Liste bunun gibi bir sürü alanda sıralanıyor, aslında çocuğun yukarıdaki örneklerden hepsini ya da bir çoğunu yaşaması disleksisi olduğu anlamına gelmiyor bir maddenin var olması dislektik problem olduğunu gösterir. Çocuğunuz ya da öğrenciniz öğrendiği bir konuyu çabuk unutuyorsa ve bu kısa süreli hafıza problemi nedeniyle yaşanıyorsa, bu problemi çözmenin yolu unutmamak için çok tekrar yapmak değil hafıza alanını çalışmaktır. Disleksi de de okuma çalışmak problemi çözmez çalışmanız gereken yer okumanın temelini sağlayan gereksinimleri çalışmaktır.  Tek bir alanda problem yaşayan çocukla bütün alanları çalışmak hem zaman kaybına hem de çocukta duygusal problemlere neden olabilir. O nedenle asıl problemi tespit ederek nokta atışı çalışma yapmak süreci sağlıklı ilerletmeye yardımcı olur. Bilişsel değerlendirmede güncel olarak ve uluslararası standartlarda olan CAS Bilişsel Değerlendirme Sistemi ve Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği-IV (WISC-4)  bu iki değerlendirmesi sonucunda çocuğun bilişsel sistemi ortaya çıkmış olur ve yaşadığı problemlerin nedeni ortaya konmuş olup nokta atışı çalışmalar sağlanabilir. Unutmayalım ki sorunu geçer diye ötelemek sorunun aşılmasını zorlaştırır.