Diyabet Hastlarının Tanı ve Tedavisinde Ekip Yaklaşımı

Diyabet, insülin eksikliği ya da insülin etkisindeki yetersizlik sonucu karbonhidrat, yağ ve protein metabolizmalarında bozukluk ile gelişen, sürekli tıbbi bakım gerektiren, kronik bir metabolizma bozukluğudur. Hastalığın, akut komplikasyon riskini azaltmak ve uzun dönemde tedavisi pahalı ve kronik (kalp, böbrek, periferik sinir ve damarlar, göz vb) sekellerinden korunmak için hastaların eğitimi ve düzgün bir takip protokolü izlenmesi gereklidir.

Diyabet tanısı konulduktan sonra takip ve tedavisi bir ekip tarafından yürütülmelidir. Gerek diyabetin birçok sistemi etkilemesi gerekse tedavide özellikle diyet, egzersiz ve psikolojik unsurların önem taşıması, ekip yaklaşımını gerekli kılmaktadır. Diyabetli hastaların takibinde ve eğitiminde yer alan ekipde; endokrinolog veya diyabet tanı ve tedavisinde uzman ilgili hekim, diyabet hemşiresi, beslenme uzmanı, kardiyolog, göz hastalıkları uzmanı, podolog, psikolog bulunmalıdır. Bu ekibe ihtiyaç duyulduğunda egzersiz fizyoterapisti, nörolog ve nefrologlarda katılmaktadır.

Diyabet hastanın tanı ve takibinde iyi bir öykü alınması ve detaylı bir fizik muayene şarttır. İlk muayenede; diyabet tanısı ile ilgili belirti ve bulgular, yeme alışkanlıkları, beslenme durumu, kilo öyküsü, daha önceki tedavi programlarının detayı, egzersiz detayları, kronik komplikasyonlar ilişkili belirtiler ve tedavi detayları, iskemik kalp hastalığı için risk faktörleri (sigara, hipertansiyon, lipid bozuklukları, aile öyküsü), diyabet takip ve tedavisini etkileyecek faktörler (yaşam tarzı, kültürel, psikososyal, alkol kullanımı, ekonomik), reprodüktif ve seksüel yaşam, aile geçmişi detaylı olarak sorgulanmalıdır. Yine fizik muayene esnasında diyabet ve oluşturduğu komplikasyonlar ile ilişkili tüm organ sistemlerini içeren detaylı bir fizik muayene yapılmalıdır. Burada”tepeden tırnağa” deyimi diyabetli hasta değerlendirilmesi için çok uygundur. Değerlendirme, baş-boyun muayenesi ile başlayıp, ayak ve tırnakların değerlendirmesi ile son bulmaktadır. Bu aşamadan sonra hastanın detaylı irdelenmesi açısından laboratuar testleri yapılır. Burada hastanın tanısı, kan şeker kontrolü ve diğer organ sistemlerini etkleyebilecek komplikasyonları değerlendirmek için kan, idrar, EKG, Akciğer grafisi ve gerekli olabilecek diğer testler istenir.  Bu testler öykü ve fizik muayene bulgularına göre her hasta için değişebilir. Bundan sonraki aşamada, hastanın tedavi planlamasında ekip yaklaşımı devreye girmektedir. Bu nedenle tıbbi beslenme tedavisi için beslenme uzmanı, diyabet eğitmeni, göz dibi muayenesi, reprodüktif yaştaki kadınlar için aile planlaması, psikolog veya psikiyatrist dğerlendirmesi (davranış tedavisi gerekiyorsa), ayak muayenesi ( ayak bakım uzmanı-podolog) ve gerekli görülen diğer uzmanlık dallarından (kardiyoloji, nöroloji, göz hastalıkları, nefroloji, jinekloloji, diş hekimliği vb.) değerlendirme istenilir.

Tip 2 diyabet hastalarında bu detaylı değerlendirme tanı esnasında yapılmalıdır. Daha sonra kan şekeri kontrolü açısından her 3-4 ayda bir muayene ve değerlendirme önerilir. Kan şekeri kontrolü 3-4 aylık ortalama kan şekerini gösteren HgbA1c ölçümü ve hastanın evde kendi başına yaptığı günlük kan şekeri ölçümleri ile değerlendirilmektedir.Evde kendi kendine glukoz ölçüm sıklığı hastaya göre belirlenmelidir. Bazı hastalarda günlük 1-2 ölçüm yeterli olurken bazen günlük 7-8 ölçüm gerekli olmaktadır. Son yıllarda gelişenteknoloji ile devreye giren sürekli glukoz ölçüm sistemleri kan şekeri izlemini önemli ölçüde kolaylaştırmıştır. Kan şekeri kontrolü sağlanmamışsa hasta daha sık aralıklarla değerlendirilmeye devam edilir. Başlangıçta yapılan komplikasyonlarla ilgili değerlendirme de bir olumsuzluk saptanmamışsa bu değerlendirme yıllık olarak tekrarlanmalıdır. Aksi halde komplikasyonlarla ilgili değerlendirme ve tedavi süreci daha sık aralıklarla izlenir.Tip 1 diyabet hastalarında ise komplikasyonlar ile ilişkili değerlendirme tanı sonrası 5. yılda yapılır ve her yıl tekrarlanır.

Hastaların diyabetin olumsuz sonuçlarından korunmak ve diyabet ile birlikte sağlıklı bir yaşam sürmeleri için tıbbi kontrollerini zamanında ve eksiksiz yaptırmaları çok önemlidir. Diyabetli hastalarda sağlıklı bir hayat için sadece kan şekeri değil, tansiyon, lipid, psikolojik durum gibi birçok faktörün birlikte değerlendirilmesi ve gerekirse tedavi edilmesi gerekmektedir. Bu nedenle ülkemizde diyabetli hastanın ihtiyacı olan multidisipliner yaklaşımı sağlayacak olan diyabet merkezlerinin sayısının çoğalması büyük önem arz etmektedir.