Doğum Sonrası (Lohusalık) Depresyonu

“Kimse bana bu kadar zor olacağını söylememişti. Sizden çok fazla enerji alıyor.’’ Shakira

Doğum, her anneye sevinç gözyaşları vermez. Lohusalık dönemi her kadın için cennet olmayabilir. Medyada daha çok Nil’in kine benzer paylaşımlar olsa da Shakira gibi hisseden anne sayısı da azımsanabilecek gibi değil. Eğer 1 yıl ya da daha kısa zaman önce doğum yaptıysanız ve depresifseniz desteğe ihtiyacınız olabilir.

Önce iyi haberle başlamak istiyorum: lohusalık depresyonu tedavi edilebilir. Kesin bilgidir, yayabiliriz. Klinik majör depresyonun tedavisinde olduğu gibi lohusalık depresyonu da ilaç ve psikoterapiyle tedavi edilir. Önemli olan ihtiyacı fark etmek ve profesyonel yardım almaktır.

Lohusalık Melankolisi Nedir?

Hamilelik boyunca, doğumda ve doğumdan sonra bazı hormonlarda ciddi değişimler oluşur. Bu değişimin amacı, bebeğin sağlıklı gelişmesini sağlamak ve kadının bedenini sağlıklı bir doğuma hazırlamaktır.

Doğumdan hemen sonra ya da birkaç hafta içinde bu hızlı hormon değişimlerine bağlı ortaya çıkan bazı şikayetler olabilir. Bunlar; annede duygu dalgalanmaları, uyku problemleri, yorgunluk, endişe ve yetersizlik duygusu, toleransın azalması ve karamsarlık gibi günlük hayatı etkileyecek şikayetlerdir. Lohusalık dönemindeki bu şikayetler olağan ve geçicidir. İngilizce’de ‘baby blues’ denilen bu durum dilimize ‘lohusalık melankolisi’ olarak tercüme edilebilir. Eskilerin, ilk 40 güne özgü duygusal kırılganlık durumunu anlatmak için kullandığı ’40 basması’ da bu durumu ifade ediyor olabilir.

Lohusalık melankolisi, yeni doğum yapmış kadınların neredeyse %70-80’inde görülür. Yaklaşık 2-3 hafta sürer ve bu dönemde annenin sosyal desteğe çok ihtiyacı olur.

Lohusalık Depresyonu Nedir?

Ülkemizde nerdeyse her 4 kadından 1’i doğumdan sonra depresyona giriyor.

Lohusalık depresyonu ise psikiyatride klinik olarak tanımlanmış bir hastalıktır; postpartum depresyon adıyla da bilinir. Doğumdan hemen sonra ya da ilk 1 yıl içinde ortaya çıkabilir. Üstelik nadir görülen bir sorun değildir. İstanbul Üniversitesi Ebelik Bölümü akademisyenlerinin 2017 yılında bir çalışmaya göre Türkiye’de doğum yapan kadınların %23.8’i lohusalık depresyonu yaşıyor. 

Yeni doğum yapmış kadın genellikle bir şeylerin ters gittiğini anlar. Fakat bunun sadece kendine özgü bir durum olduğunu sanabilir ya da olumsuz duygularından utanarak kimseyle paylaşmayabilir. 

Ayrıca, anneliğe atfedilen ‘kutsal’, ‘fedakar’ ve ‘mükemmel’ gibi özellikler yeni doğum yapmış kadın anne için baskı oluşturur. Anne, hissettiği huzursuzluk, öfke ve isteksizlik gibi duygulardan dolayı kendini suçlu hisseder. Kötü bir anne olduğuna dair endişe duyar ve duygularını herkesten saklar.  Kimseyle paylaşmadığı için destek/tedavi alamaz ve durum kronikleşme riski taşır.

Bazen de eşi ya da bir başka yakını bir sorun olduğunu fark eder. Fakat geçici olduğunu düşünebilirler. Zaman içinde kendiliğinden düzeleceğine inanırlar. Ancak şikayetler 3 haftadan uzun sürüyorsa bu, olağan bir durum değildir.

Lohusalık Depresyonunun Belirtileri Nelerdir?

    Lohusalık depresyonu, annenin günlük işlerini yapmasını ve bebeğine severek isteyerek bakmasını da zorlaştırır. Çünkü pek çok rahatsız edici belirtisi vardır. Hemen herkeste zaman zaman hissedilebilecek olan bu şikayetler, depresyonda süreğen hale gelir.

Her annede belirtilerin tümü görülmeyebilir ya da bazı belirtiler diğerlerinden daha şiddetli hissedilebilir. Belirtiler:     

• Çökkün (depresif) duygu durum ya da hızlı duygu değişimleri

• Uzun süren ağlama isteği

• Bebeğinizle bağ kurma zorluğu

• Aile ve yakın arkadaşlardan uzaklaşma

• İştahın kesilmesi ya da aşırı yemek yeme

• Uyuyamama ya da aşırı uyuma

• Enerjisizlik ve halsizlik

• Eskiden keyif veren uğraşlara karşı ilginin kaybolması

• Yoğun huzursuzluk ve kızgınlık hissetmek

• İyi bir anne olamadığından endişe duymak

• Umutsuzluk

• Kendini değersiz, yetersiz ve suçlu hissetmek

• Dikkatini toplamada ve karar vermekte zorlanma

• Yoğun kaygı hissetmek

• Kendine ya da bebeğine zarar verme düşünceleri

• Tekrarlayan ölüm ve intihar düşünceleri

Ne Zaman Doktor Gitmeliyim?

Eğer, yukarıda bahsettiğim şikayetler 

• 2-3 haftadan uzun süredir devam ediyorsa,

• Başladığından beri kötüleştiyse,

• Bebeğinize bakmanıza engel oluyorsa,

• Günlük basit işlerinizi yapmanıza engel oluyorsa,

• Kendinize ve/ya bebeğinize zarar vermeyi düşündürüyorsa

mutlaka bir psikiyatriste baş vurulmalıdır. 

Doktorunuz, gerekli görürse her anneye en uygun ilacı önerecektir. Artık lohusa ve emzirenlerin de güvenle kullanabildiği yeni nesil antidepresanlar da mevcut.

Lohusalık Depresyonu Tedavisinde Psikoterapi Nasıl Etkili Oluyor?

    Lohusa depresyonunda tedavisinde etkili ve kalıcı sonuç için psikoterapi çok önemlidir. İlaç tedavisi nörohormonlardaki dengeyi sağlarken duygu ve davranışlardaki değişikliğini psikoterapi sağlar. Annedeki olumlu yönde tutum ve davranış değişikliği bebeği de doğrudan etkiler.

Annenin kaygı ve stresle baş etme becerileri, lohusalık döneminde en çok ihtiyaç duyduğu kaynaklardandır. Psikoterapi bu becerileri geliştirir. Ayrıca hamilelik, doğum ya da doğum sonrası zorlayıcı (travmatik) yaşantıların etkilerini bertaraf etmeyi sağlar.

Lohusa depresyonunun tedavisinde grup terapileri çok etkilidir. Özellikle de deneyimle öğrenmeye dayalı olan psikodrama grup terapisi önerilir. Psikodrama grup terapisi, bireysel ve konuşmaya dayalı terapilerden daha hızlı etki eder ve kalıcı değişim yaratır. Ayrıca grup üyeleri arasında yakınlık ve paylaşım oluşmasını sağlayarak lohusalar için çok ihtiyaç duydukları sosyal destek ortamını yaratır. Psikodrama grup terapisi, olumluyla çalışır; lohusanın bu zor dönemi neşeli bir yöntemle aşmasını sağlar. Bu iyileşme, bebeği de fiziksel ve duygusal olarak olumlu etkiler.