Donma ve Donuklar

Vücudun şiddetli soğuğa karşı kalması kangrene kadar gidebilen çeşitli belirtilerin meydana gelmesine yol açar. Donma, genel olarak, ancak —13 derecede görülürse de derinin donma noktası —1 derece kadardır. Kuvvetli bir rüzgâr, rutubet, bütün vücudun üşümesi daha az bir soğukta, meselâ —5 derecede, donmayı meydana getirebilir; hatta insan uzun zaman fazla hareket etmeden ayaklarını ıslak bir yerde tutmak zorunda kalır da ıslak ayakkabılar kan dolaşımını ileri derecede bozarsa, sıfır derecenin üstünde de donma ya da kangren olayları görülebilir.

• Donmanın, yanıkta olduğu gibi üç derecesi vardır:

1) Deri yüzeyinde kızarıklık
2) Şişme ve kabarcıkların meydana gelmesi
3) Ölüm.
Donan yer önce sararır, solar; sonra, damar felcinden dolayı morumtırak kırmızı bir renk alır; şişlik, kaşıma, yanma olur. Daha şiddetli donmalarda deride fazla şişme (ödem), yanıktaki gibi kabarcıklar meydana gelir. Donma ilerledikçe doku harap olmaya başlar, kılcal damarların geçirgenliği artar, alyuvarların birbirleriyle birleşmesi sonucu meydana gelen tıkaç küçük damarları tıkar. Böylece, dokuların kansız kalmasının arkasından kangren gelir. Vücut ısısının 31 derecenin altına düşmesi, artık geri çevrilemeyecek durumlara, bu arada kalp durmasına, beyin kanamasıyla ölüme yol açar.
Vücudun donma tehlikesiyle en çok karşı karşıya gelen eller, ayaklar, parmaklar, burun, kulaktır. Donma bir defa başladıktan sonra hızla ilerler. Parmak, burun, yanak, kulak dokularında küçük buz kristalleri oluşur. Bu devrede donma hemen durdurulabilirse hafif bir kızarmayla atlatılmış olur.
Donmanın ilk işareti olarak, çok defa, donan kısım soluk, beyaz, uyuşuk bir hal alır, deride şiddetli, batıcı bir ağrı başlar. Daha sonra uyuşukluk artar, hissizlik halini alır. Zayıflık, yeteri kadar ve uygun giyinmemiş olmak, damar bozuklukları, şeker hastalığı, donmaya hazırlar.
Donmaktan korunmak için soğuğa karşı uygun giyinmek başta gelir. Yünlü elbiselerin ısıtma kudreti daha çoktur. Parmaksız eldivenler daha iyidir. Islaklık donmayı kolaylaştırdığı için giyim eşyalarının kuru olmasına son derece dikkat etmelidir; hele ayakların ıslanması çok kötüdür. Duruma göre kulakları, yanakları, burnu örten yün başlıklar giyilebilir. Soğukta sigara içmekten çekinmelidir, damarları sıkıştırır. Soğuğa karşı açıkta kalan yerlere yağlı maddelerin sürülmesi faydalıdır. Bazı kimseler soğukta konyak, votka gibi içkilere sarılırlar. Bu, çok tehlikelidir; çünkü damarlar genişler, iç kesimlerdeki sıcakkan dışarı gelir, daha çabuk soğur.

• Donan Bir Kimse Nasıl Kurtarılır?

Donan yerin ısıtılması ilk tedbirdir. Yalnız karla ovmak, ya da hızla ısıtmak doğru değildir. Donan yeri temiz bir sargıyla örtmeli, kat kat yünlerle sarmalıdır. Çok şiddetli ısıtmak damarlarda tepkiye, kızarmaya yol açar, şişliği, ağrıyı artırır. En uygunu, donan kısmı önce 20 derece sıcaklıkta bulundurmak, sonradan sıcaklığı artırmaktır. Damar genişlemesi yavaş oluyorsa alkol, pa-paverin, priscol gibi damar genişletici ilâçlar verilebilir.
Donmuş yerler bir yara gibi tedavi edilmelidir. Kabarcıklar patlatılmamak, üzerine yara tozları ekmeli, steril gaz beziyle kapatılmalıdır. Koruyucu olarak antibiyotikler, ağrı kesici ilâçlar verilir.
Donma bütün vücudu kaplamışsa, hastaya 2 saat içinde, ısısı 16 dereceden 30 dereceye kadar yavaş yavaş yükseltilen bir banyo yaptırmalıdır. Kangren tehlikesine karşı uyanık olmalı, doktor kontrolü asla ihmal edilmemelidir.