Duyusal Hassasiyet veya Duyu Bütünleme Bozukluğu Nedir?

Bireyin çevreden aldığı uyaranlara karşı sosyal veya fiziksel etkileşiminin bozulmasına neden olan tepkiler geliştirmesine “duyusal hassasiyet” denmektedir.

Her çocuğun yaş grubuna göre takip etmesi beklenen gelişim basamakları bulunmaktadır. Bu basamakların gelişme sürecinde aşırı hızlı olması veya süresinin uzamış olması uzmanlar için sinyal niteliğindedir.

Bir çocuğun veya bebeğin konuşmasının gecikmesi, yürümesinin 15-18 aya uzuyor olması, emeklemeyi atlaması, dokunuşlara, kıyafetlere, yiyeceklere, seslere, hareketlere aşırı tepki vermesi veya aşırı tepkisiz kalıyor olması detaylı  takip edilmesi gereken durumlardandır. 

 

 Örnek verecek olursak dokunma duyusu hassas olan çocuklar; bedenlerine değen farklı şeylere aşırı ve yüksek düzey tepki gösterebilirler. Her türlü dokunuşun rahatsızlık oluşturacağını öğrenirler. Bu durum çocuğun çevreyi  güven içinde keşfetmelerine engel olur. 

 

 Çevreden gelen uyaranları algılamamızı sağlayan ve bu uyaranlara cevap vermemize neden olan yedi adet duyumuz bulunur.

 

Bunlar bilgilerin geldiği duyular;

 Tat, Dokunma(Taktil), İşitme, Koku, Görme; diğer ikisi ise denge, hareket(vestibüler), kas ve eklem duyusu (propriosepsiyon) olarak ifade edebiliriz.

 

Okul öncesi çocukların (3-5 yaş arası) Duyu Bütünleme Terapisi İhtiyacı Olduğu Nasıl Anlaşılır?

 

1.     Yaşına uygun oyunlara veya hareketlere “yapamıyorum”, “beceremiyorum” der

2.     Zayıf kas tonu, çelimsiz, yumuşaklık

3.     Sakar, sürekli düşer/takılır

4.     İnsanlara veya mobilyalara çarpar, uzayda vücudunun yerini ve etrafındakileri algılayamaz

5.     Oyuncakları veya boya kalemlerini kırar

6.     Zıplamaktan, sallanmaktan veya ayaklarının yerden kesilmesinden hoşlanmaz

7.     Boyama yapmaktan, yap-boz yapmaktan veya makasla kesmekten hoşlanmaz

8.     Dil öğrenmede zorluk yaşar

9.     Hiperaktiftir, sakinleşemez, çok hızlı hareket değiştirir

10.  Dikkat dağınıklığı veya yeni göreve geçişi engelleyecek aşırı dikkat

11.  Banyodan veya saçının kesilmesinden hoşlanmaz

12.  Dokunmaya, tatmaya, seslere veya kokulara aşırı tepki verir.

13.  Oyun bahçelerinde oynamak istemez

14.  Oturma veya uyku problemleri

15.  Yeni şeylere öğrenirken diğer çocuklardan daha fazla tekrar yapması gerekir

 

Evde Yapabileceğiniz Duyu Bütünleme Aktivite Örnekleri

 

1.     Küçük pilates topuyla yumuşak yüzeylerde taklalar atma

2.     Çarşafın içinde sallanma

3.     Yatagın üzerinde zıplama

4.     Kendi etrafında ve sizin etrafınızda dönme

5.     Yüzüstü karnının altına yumuşak bir top varken kedi gibi dururken bu pozisyonda oyunlar oynama

6.     Titreşimli oyuncaklarla oynama

7.     Zeytinyagı veya bebeyagıyla tüm vücuduna hafifçe basınç uygulayarak masajlar yapma

8.     Farklı yüzeylere el ve ayaklar ile dokunma (Ör: Ilık su, soğuk su, pamuk, sert nesneler, çim, kum) Evde çıplak ayak gezme

9.     Kıyafetinin içine saklanan objeyi bulma oyunları

10.  Üzerine atılan tül, battaniye vb. içinden çıkmaya çalışmak

11.  Karşılıklı top atma oynama, elindeki nesneyi hedefe atma 

12.  Yüksek bir zeminden( yatağın üzeri vb.) yumuşak bir zemine atlama (minder, yorgan, yastık vb.) 

13.  Nesneleri itme ve çekme.

14.  Yerde sırt üstü yatarken havada asılı balona ayaklarıyla vurma

15.  Yerde sırt üstü yatarken ayaklarıyla duvarı itme

16.  Pilates topu üzerinde sırt üstü yatarken, oturmaya, dönmeye çalışma

17.  Agır objeleri (Küçük çocuklar için kavrayabileceği boyda, ağır ama yumuşak oyuncaklar) kaldırmasına ve onlarla oynamasına teşvik etme

18.  Yastık savaşı yapma

19.  Yastık ve yorganların arasında sandviç olma

20.  Traş köpüğü, oyun hamuru, parmak boyası ile oynamaya alıştırma (eller+ayaklar)

21.  Sert ve yumuşak yüzeyleri (düz, tırtıklıvb.) boyama 

22.  Çok uzun olmayan bir sopa ile balonu odanın diğer ucuna götürmeye çalışma

23.  İçi pirinç ve bulgur ile dolu bir kutunun içine oturarak içinde oyunlar oynama.

24.  Tüylü/farklı bir zeminlerde sürünme, dönme, yatma (halı, peluş vb.) 

25.  Karşılıklı ellere krem/losyon sürme 

26.  Çimenleri kopartma, objeleri topraga gömme.

27.  Tırmanma

 

Duyu bütünleme eksikliği olan çocuklarda tedavi nasıl olur ?

 

 Öncelik olarak olayın tespiti için duyu bütünleme terapisi konusunda uzman olan ve eğitim almış fizyoterapist veya ergoterapistler duyu bütünleme terapisinin uygulanacağı ortamda çocuğu gözlemler.

 

 Hassasiyet tespiti gözlemlendikten hemen sonra çocuğun veya bebeğin ihtiyacına uygun bir terapi programı planlanır ve uygulanmaya geçilir. 

 

Tedavi ile birlikte çocuğun günlük yaşamında, aktif bulunduğu ortamlara terapide kazandırılan duyusal stratejilerin taşınması hedeflenir. Bu nedenle duyu bütünleme terapistiyle çocuğun ebeveynleri/bakım verenleri ve öğretmenleri arasında iyi ve etkili bir iletişim olması önemlidir.