Ebeveynlik Stilleri Nelerdir?

Diana Baumrind (1977, 2012) dört tane ebeveynlik stili tanımlıyor. Bunlar sırasıyla; otoriter, demokratik, izin verici ve ihmalkâr ebeveynlik stilidir. Baumrind ebeveynlerin ne cezalandırıcı ne de mesafeli olmasını doğru bulmuyor aksine ebeveynlerin çocuklarına karşı yeri geldiğinde kurallar koyabilmelerinin yeri geldiğinde de çocuklarına şefkatli bir biçimde yaklaşmalarının doğru olduğunu savunuyor. Baumrind’in dört ebeveynlik sitilini inceleyelim.

1. Otoriter ebeveynlik: Bu tutuma sahip bir ebeveyn çocuğunun üzerinde bir hakimiyet kurmak ister ve çocuğuna katı kurallar koyar. Koyduğu katı kuralların çocuk tarafından sorgulanmasını istemez. İletişim ebeveynden çocuğa olacak şekilde tek yönlüdür. Ayrıca otoriter ebeveynlik stilini uygulayan ailelerin cezalandırıcı yöntemler kullandığı da görülmektedir. Yapılan çalışmalar otoriter ebeveynlik stilinin çocukların dışsallaştırma (örneğin, dışa vurma, yüksek düzeyde saldırganlık) sorunlarıyla bağlantılı olduğunu göstermektedir.

2. Demokratik ebeveynlik: Ebeveynlik stilleri arasında en sağlıklı ve doğru ebeveynlik tutumunun demokratik ebeveynlik olduğu bilinmektedir. Aynı otoriter ebeveynlik stilindeki gibi ebeveyn çocuğa kurallar ve sınırlar koyar. Fakat otoriter ebeveynden farklı olarak bu kural ve sınırların çocuğa neden konulduğunu anlatırlar ve çocuklar bu kurallarla ilgili konuşurlar. En önemlisi de ebeveyn çocuğu ile iletişim kurmaya çalışır, çocuklarının düşünce, duygu ve görüşlerini dinler ve dikkate alırlar. Demokratik ebeveynler çocukları olumlu bir davranış yaptıkları zaman onları tebrik eder olumsuz bir davranış yaptığında ise çocuk ile konuşarak rehberlik sağlarlar. Yapılan çalışmalar demokratik ebeveynlik sitilinin çocuklar üzerinde olumlu gelişimsel sonuçlar verdiğini göstermektedir.

3. İzin verici ebeveynlik: Bu tutuma sahip ebeveynler çocuklarından çok az istek de bulunurlar ve neredeyse hiç kontrol etmezler. Çocuklarıyla iletişim kursalar da onlara rehberlik etmezler. Çocuklarıyla daha çok arkadaş gibilerdir bu yüzden onların isteklerini reddetmekte zorlanır ve boyun eğerler. Son yıllarda yapılan çalışmalar izin verici ebeveynlik stilini uygulayan ailelerin çocuklarının davranışlarını kontrol etmekte zorlandıklarını göstermektedir.

4. İhmalkâr ebeveynlik: Bu tutuma sahip ebeveynler çocuklarına karşı ilgisiz ve sorumsuzlardır. Ebeveyn çocuğa çok az bakım, rehberlik ve dikkat sunar. Çocuklarının ihtiyaçlarına kayıtsız davranırlar ve çocuğun başının çaresine kendisinin bakmasını beklerler. Yapılan çalışmalar ihmalkâr ebeveynlik stilini uygulayan ailelerin çocuklarının öz denetiminin zayıf ve sosyal açıdan yetersiz olma eğiliminde olduğunu göstermektedir.

Sonuç olarak, yaşamın ilk yıllarında ebeveynle kurulan bağ çok önemlidir. Ebeveynin çocuğu ile kurduğu ilişki çocuğun kişilik özelliklerinin şekillenmesinde etkilidir. Bu yüzden ebeveynlerin çocuklarıyla oyun oynanması, destekleyici ve sıcak bir iletişim kurması büyük bir önem taşımaktadır.