Endometriosis Hastalığında Fertilitenin (Doğurganlığın) Korunması

Normalde rahim iç dokusunda bulunan endometrium tabakasının yumurtalık dokusu veya karın iç zarı (periton) gibi rahim dışındaki bölgelerde bulunması “Endometriozis” ya da “çikolata kisti hastalığı”, olarak tanımlanır. Üreme çağındaki kadınların %10’unu etkileyen bir durumdur. En sık bulguları arasında ağrılı adet görme, kronik pelvik ağrı ve ağrılı cinsel ilişki bulunur. Bunun yanı sıra endometriosis tanısı alan olguların %30 ila %50 kadarında infertilite ile ilgili sorunlar yaşanmaktadır.

Endometrioziste doğurganlığı etkileyen mekanizmalar arasında en önemli nedeni olarak over (yumurtalık ) rezervinin endometriozisten olumsuz yönde etkilenmesi gösterilmektedir. Ayrıca pelvik bölgede oluşan yapışıklar nedeniyle tüplerin hareketliliğinin bozulması ve endometriosis dokusundan üretilen sitokinlerin embriyonun tutunmasını azaltması diğer nedenleri oluşturmaktadır.

Overlerdeki endometriozisin (endometrioma) herhangi bir nedenle cerrahi olarak çıkarılması over rezervini belirgin olarak etkilemektedir. Endometriomaların diğer kistlerden farklı olarak belirgin bir kapsül yapıları yoktur ve cerrahi sırasında ufak kanama alanlarını durdurmak için kullanılan elektrokoterizasyonun etkisi ile over dokusu zarar görebilmektedir. Nitekim yapılan çalışmalar, cerrahi öncesi ve sonrası yumurtalık rezervinin, özellikle her iki overden endometrioma çıkarılan olgularda veya birden fazla cerrahi geçirmiş olgularda belirgin olarak azaldığını göstermektedir. 

Dikkat çeken bir diğer durum ise cerrahi geçirmeyen olgularda bile “endometrioma”nın varlığının belli bir zaman zarfı sonrasında over rezervinde azalmaya neden olmasıdır. Endometriomaların overin çevre dokularında yarattığı fibrosisin bu duruma neden olduğu düşünülmektedir.  

Endometriosisli olgularda olmayan olgulara göre ilerleyen yaşla birlikte over rezervindeki azalmanın daha belirgin olduğu pek çok çalışmada gösterilmiştir. Dolayısı ile bu hastalara doğurganlığı (fertilite) koruma ile ilgili yöntemlerden birinin seçenek olarak sunulması mümkün olabilir.  

Fertilite korunmasinda, kişinin yaşı ve mevcut yumurta rezervi, evli veya bekar olup olmadığı veya cerrahi yapılıp yapılmayacağına göre oosit (yumurta), embriyo   veya over dokusu dondurma seçeneklerinden biri, her yöntemin avantaj ve dezavantajları ile birlikte olgular ile detaylı olarak tartışılmalıdır.