Erken Menopoz Hastalıkların Habercisi Mi?

Her kadının doğal bir süreç olarak yaşadığı menopoz beklendiği dönemin tersine daha erken geldiğinde bazı hastalıkların habercisi olabiliyor. Kadınlar, bu dönem dikkatli takip edilmediğinde ise önemli sağlık sorunları gözden kaçabiliyor. Bunun yanında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta ise erken menopoz ile erken over yetmezliği belirtilerinin benzer olduğu fakat farklı durumlar olduğunun ayrımına varmak gerekiyor. Menopoz kesin tanıdır geri dönüşü olmazken yetmezlik kesin değildir geri dönüş ve gebelik söz konusu olabilir. Erken menopoz ve erken over yetmezliği başka bazı endokrin sistem yâda otoimmün hastalıkların habercisi olabilir. Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Op. Dr. Sevinç Bilgin menopoz hakkında önemli bilgiler verdi. 

Menopoz, yaş  almanın doğal sonucu olarak,  yumurtalıkların  yumurta ve kadınlık hormonları olan östrojen-progesteron üretimini durdurması sonucu adet kanamalarının kesilmesi ile kendini belli eden bir dönemdir. Irk ve genetik yapıya bağlı olarak değişen menopoz yaşı, Türk kadınında ortalama 45-55 yaşları aralığındadır. Kadınların yaklaşık  %88 i 45-55,%10u  40-45  yaş arası  doğal menopoza girer. 

Erken Menopoz ve Erken Over Yetmezliği Nedir?

Erken menopoz,  40 yaş altında yumurtalıklardaki yumurta hücrelerinin (follikül ) tükenmesi sonucu, yumurta üretimi ve hormon üretiminin durmasıdır. Erken over yetmezliği ise adet düzensizliği, over rezervinin(yumurta-follikül sayısının ) azalması ve kısırlık la kendini gösteren bir tablodur. Menopozdan farkı  çok nadirde olsa  geri dönebilen, % 5-10 arası olasılıkta  kendiliğinden gebelik olabilen bir tablodur.

Yaşam Biçimi Erken Menopozu Etkiliyor

Kız çocuklarındaki yumurta üretimi daha anne karnında başlar milyonlarca üretilir, ancak belli bir süreden sonra(anne karnında 6.ay )  üretim durup giderek sayı azalmaya başlar. Doğduğunda 2 milyon olan yumurta hücresi ergenlik döneminde yaklaşık 400 bin tanedir. Her ay yumurta büyütüp atılması dışında yüzlerce  yumurta hücresi de kendiliğinden  harap olup yıkım sonucu kaybolur. Irk, genetik alt yapı(aile menopoz yaşı ), beslenme, yaşam biçimi, sigara ve stres gibi faktörler  menopoz yaşını belirler. Kadındaki yumurta hücrelerini (follikül ) hızla tüketen çeşitli sebepler erken over yetmezliğine ve erken menopoza  gidişe yol açar.

ERKEN OVER YETMEZLİĞİ-ERKEN MENAPOZ  NEDEN  NASIL OLUR.

Erken over yetmezliği ve erken menopoz 2 şekilde olur. Bunlar;

• Yumurta hücresinin(follikül ) tükenmesi (doğuştan rezervin az olması veya sonradan hücre yıkımı ile) genetik yapıdan etkilenir. Ailede  anne, abla teyze gibi yakınlarda erken menopozun olması bir risk faktörüdür.

• Yumurta hücresi fonksiyonunu yapamaması(hormona cevapsız hücreler).

 “Hücre yıkımı ya da cevapsızlığının sebepleri çoğunlukla bilinmemekle  birlikte  en çok eşlik eden  durumlar şunlardır;” dedi ve şu şekilde sıraladı.

• Oto immun hastalıklar:  Bilinmeyen bir sebeple vücudun bağışıklık sistemindeki bozulma sonucu, vücut kendi hücrelerini yabancı gibi kabul eder ve onlara karşı ürettiği antikorlar  (oto-kendine antikor)  ile kendi hücrelerini tahrip ederek  hızla tükenmelerine yıkılmalarına yol açar. Bu oto immun (kendi kendini yok etme ) reaksiyon, overdeki hücreleri tahrip etmeye yönelik  olursa erken over yetmezliği ve erken menopoz olurken vücudun başka endokrin organ ve başka dokularına karşıda olabilir.  Tiroid te hashimato, böbrek üstü bezinde adisson hastalığı, pankreas diyabet, miyastenia gravis, ciltte vitiligo , paratiroid bezi gibi bir çok başka hastalıkta olabilir. O yüzden  erken menopoz bazı başka  önemli hastalıkların  ön habercisi olabilir. 

• Genetik kusurlar-kromozom bozuklukları: En çok frajil x sendromu(zeka geriliği ve otizm  eşlik eder). Özellikle 30 yaş altında ki hastalarda kromozom ve genetik anormallikler daha çok görülür.

• Over hasarı: Radyasyona maruz kalma  yada kemoterapi görme sonucu yumurta hücre  yıkımına ve kaybına bağlı  olabildiği gibi, çikolata kisti yada endometriom gibi sebeplerle yapılan ameliyatlar sonrası da  yumurta hücresi ve over rezervi azalır.

Erken Menopozun Belirtileri Nelerdir?

• Adet düzenliği( oligo amenore), 3-4 ay adet görmeme

• Ateş basması,

• Terleme, 

• Uykusuzluk, 

• Cinsel istekte azalma, 

• Vajinal kuruluk

• Kısırlık..

Erken Menopoz yada Erken Over Yetmezliğinin Sonuçları Nelerdir?

• En önemli ve tahripkâr etkisi kısırlıktır.  Yumurta üretiminin ve yumurtalık fonksiyonunun bittiği  durumda gebe olma şansı kalmayabilir. Ancak adet aralarının açıldığı ve over rezervinin (follikül sayısının) azaldığı ara bir dönem vardır ki bu dönem  yakalanabilirse, hastayı  tüp bebeğe yönlendirme  çocuk sahibi olmaları açısından bir fırsat olabilir. Ancak  çoğu zaman bu ara dönem kaçırılır, ya da  yumurta tükenişi hızla menopoza götürebilir.

• Kardiyovasküler hastalıklar: Erken menopoz  ve östrojenin  koruyucu, destekleyici etkisinin ortadan kalkması ile  uzun vadede  kalp ve damar hastalıkları  riski artar.

• Östrojen hormonu eksikliğine bağlı kemik yoğunluğunda azalma ve ileri yaşlarda kemik  kırılganlığının artması ve kolay kemik kırıkları için risk oluşur.

Erken Menopoz ve Erken Over Yetmezliğinin Tedavisi Var Mıdır?

Erken menopoz ya da prematür over yetmezliğinin tedavisi ya da önlenmesi söz konusu değildir. Over rezervinin azaldığı  dönem yakalanabilirse, özellikle çocuk sahibi olmak isteyenlere tüp bebek tedavisi için bir şans tanımak için  bilgilendirmek ve yönlendirmek gerekir. 

Erken Menopozun Tedavisi Eksilen Hormonları Yerine Koyma Şeklindedir

Erken menopozun tedavisi  eksilen hormonları yerine koyma şeklindedir. Östrojen progesteron kombinasyonu olan ilaçlar, kullanılmasını engelleyecek bir hastalık olmadığı sürece doğal menopoz yaşı olan 50 yaşa kadar devam ettirilebilir. Bu yerine koyma tedavisi boyunca hastalar, başka bazı hastalıkların kontrolü için  mutlaka yakın takip altına alınmalıdır.