EV KAZALARI

1. Ev Kazası Nedir?

Bir evin içinde veya ona ait yakın çevrede (bahçe, havuz, garaj) meydana gelen kazalara ev kazası denir.

Çocuklarda görülen kazaların büyük kısmı evde meydana gelmektedir. Dünya’da ve ülkemizde ev kazaları, özellikle okul öncesi 0-6 yaş döneminde çeşitli yaralanmalara, sakatlanmalara ve ölümlere neden olması açısından önemle üzerinde durulması gereken bir konudur. Kaza denilince beklenmedik bir zamanda ve beklenmedik şekilde oluşan yaralanmalara, can ve mal kayıplarına neden olan olayları anlamamıza rağmen ev kazaları, kaza çeşitleri arasında önemi gittikçe artmakta olup, bir evin içinde veya bahçesinde, havuzunda ve garajında meydana gelen, çoğunlukla önlenebilir olaylardır.

2. Yaşam Alanlarına Göre Çocukların Uğrayabileceği Potansiyel Ev Kazaları

Ev ortamı ve mekan düzenlenmesinde alınacak önlemlerden öncelikle ev içi ve çevresindeki mekanlardan sırasıyla; mutfak,banyo, çocuk odası, ebeveyn yatak odası, salon/oturma odası, bahçe (oyun alanları, havuz), ortak mekanlardan sırasıyla; kapılar ve pencereler, merdivenler ve balkonlar ile elektrik güvenliği ele alınacaktır.

Mutfak

Ev kazalarının en fazla görüldüğü alanlardan biri mutfaklardır. Kızgın yağlar, kaynayan sıvı içecek ve yiyecekler, çocukların üzerine sıçrayabilir veya meraklı bir çocuk, sıcak bir yemeği veya kaynayan çaydanlığı ocağın üzerinden çekip üstüne devirebilir veya elektrikli bir ev aletinin içine elini sokabilir. Ebeveynin mutfakta yaptığı işleri taklit etmeye kalkar, meşguliyet içinde olan ebeveynin dikkati bölünür ve çocuğu daha az kontrol etmeye başlar ki bu da çocuğun kaza riskinin artmasına sebep olur. Ancak güvenlik açısından yapılacak bazı küçük tasarımlar ve bilinçli yapılacak düzenlemeler ile potansiyel kazaları en aza indirmek mümkün olabilecektir.

Mutfaktaki Tehlikeler
• Yanıklar ve haşlanmalar
• Yangın
• Zehirlenmeler
• Düşmeler ve kaymalar
• Yaralanma, incinme ve kesiler
• Elektrik çarpması
• Boğulmalar

Banyo/Tuvalet

Küvet, klozet içindeki su ve kova içerisinde biriktirilen sular, haşlayabilecek ısıdaki kaynar sular, sert ve kaygan zemin, zehirlenmeye sebep olabilecek, ilgi çekici renk ve şekillerdeki makyaj malzemeleri, tıraş bıçakları, saç kurutma ve tıraş makinesi gibi elektrikli aletler ile tuvalet klozetleri ve kapakları, boğulma, haşlanma ve sıkışma başta olmak üzere çocuklar için çeşitli tehlike kaynaklarıdır. Yapılacak uygun tasarım ve düzenlemeler ile tehlikeleri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Amerika’da her yıl 150-200 çocuk banyodaki birikmiş sulardan dolayı boğularak hayatlarını kaybetmektedir

Banyodaki Tehlikeler
• Boğulma
• Sıcak su yanma ve haşlanmaları
• Düşmeler ve kaymalar
• Çocuğun tuvalette kilitli kalması
• Çocuğun banyo penceresinden dışarıya tırmanması
• Zehirlenme
• Kırık cam veya keskin objelerden dolayı yaralanma

Çocuk Odası

Bu alan çocukların kendilerine ait, yatabilecekleri, oynayabilecekleri, genel anlamda onların evde süre olarak en fazla zaman harcadıkları özel faaliyet alanlarıdır. Bu alanı özel güvenlik önlem ve düzenlemeleri ile tasarlamak çok önemlidir. Birden fazla çocuklu aileler mekanı verimli kullanmak için ranza kullanıyorlarsa bu alanın ilave güvenlik önlemleri ile desteklenmesi gerekmektedir.

Çocuk Odasındaki Tehlikeler
• Pencereden düşmeler
• Oda içinde düşmeler
• Yaralanma ve incinmeler
• Yanıklar ve yangın
• Elektrik çarpması
• Boğulma

Ebeveyn Yatak Odası

Ebeveyn yatak odası, evde çocuğun daha az girebildiği, bulunduğu bir odadır. Ancak annenin tuvalet masası, çekmeceler, elbise dolapları, gece lambaları gibi donanımlar, çocuklar için kaza riski oluşturmaktadır. ABD’de her yıl 8.000-10.000 çocuk mobilyaların üzerinden düşerek yaralanmaktadır.

Ebeveyn Yatak Odasındaki Tehlikeler
• Zehirlenme
• Boğulma
• Düşme
• Elektrik Çarpması

Salon/Oturma Odası

Tüm aile tarafından müşterek olarak kullanılan oturma odası veya salon evin önemli bir yeridir. Ebeveynlerin dinlenme yeri olan oturma odası aynı zamanda çocuklar için de oyun ve eğlence alanıdır. Bu alanın değişik amaçlar ile kullanılıyor olması çocuklar için burayı önemli bir kaza alanı haline getirmektedir.

Salonda şömine varsa bu alanın devamlı kontrol edilmesi gerekmektedir. Şöminede kullanılan demir maşa, demir çubuk, süpürge gibi aksesuarlar ile kibrit ve benzeri tutuşturucular veya şöminenin taş veya tuğladan yapılmış kenar ve köşeleri çocuklar için önemli tehlikeler taşımaktadır.

Salon/Oturma Odasındaki Tehlikeler

Dolap ve Mobilyalardan dolayı
Düşme ve Yaralanma Tehlikesi
Yanma tehlikesi

• Isıtıcı veya şömine/soba gibi alev içeren malzemelerden dolayı yanma.
• Çocuğun balkon, veranda ve merdivenlerden düşmesi.
• Keskin kenar veya köşelere çarpma, düşme.
• Alkollü içeceklere ulaşabilme.
• Cam kapı veya pencerelere çarpma, düşme.
• Çocuğun, iyi sabitlenmemiş duvara asılan elemanlara, raflara ve mobilyaların üzerine tırmanarak çıkmaya çalışması sonucu devrilmeleri.
Elektronik aletler ve prizleri ile oynamaları sonucu elektrik çarpması

Bahçe (Oyun Alanı Ve Havuz)

Evin bahçesinde alınması gereken güvenlik önlemleri evin içindeki güvenlik kadar önemlidir. Bu büyük açık hava mekanında çok sayıda gizlenmiş tehlikeler vardır. Örneğin; bahçede kullanılan yüzme veya süs havuzları, barbeküler, bahçede bırakılıp unutulan tarım ve böcek ilaçları, standartlara uymayan oyun alanı-bahçe oyuncakları gibi. Ancak alınacak uygun önlemler ile çocukların güvenliği büyük ölçüde korunabilecektir.

Bahçedeki(Oyun Alanı ve Havuz) Tehlikeler
• Boğulma
• Kayma ve Düşme
• Zehirlenme
• Yanıklar
• Elektrik Kazaları

Kapılar ve Pencereler

Kapılar ve pencereler çocukların da ilgisini çeken ortak mekanlardır. Çocuklar kapıları kapatıp, açıp oynamayı çok severler. Bu durum onların parmak ve ellerinin sıkışması veya istem dışı kapalı kalmalarına sebep olabilir. Pencereler ise onlar için çok ciddi tehlikedir. Masa sandalye gibi ev eşyalarının üzerine çıkıp, pencereden bakmayı ve de pencere içinde oynamayı çok severler. Tehlikeli olan bu alanların çocuklara zarar vermeyecek şekilde düzenlenerek güvenli hale getirilmesi gerekmektedir.

Kapılar ve Pencerelerdeki Tehlikeler
• Düşme ve Yaralanmalar
• Sıkışmalar
• Çarpmalar
• Kesiler

Merdivenler ve Balkonlar

Birden fazla katlı evlerdeki katlar arasındaki merdivenler çocuklar için son derece tehlikeli alanlardır. Merdivenden düşerek yaralanan veya sakat kalan çocukların sayısı azımsanmayacak kadar çoktur. Keza balkonlarda çocuklar için çok ciddi kazalara sebep olabilecek ortak alanlardandır. Bu sebep ile çocuklar emeklemeye başladığı andan itibaren bu güvenlik önlemleri bekletilmeden alınmış olmalıdır.

Merdiven ve Balkonlardaki Tehlikeler
• Kayma ve Düşme
• Yaralanmalar
• Çarpmalar
• Sıkışma Nedeni ile Boğulma

Elektrik Güvenliği

Evde elektrik güvenliği; Evin genel elektrik güvenliği yanında, mutfak, banyo, çocuk odası, salon-oturma odası gibi mekanın özelliğine, taşıdığı riske göre ayrı ayrı dikkate alınıp değerlendirilmelidir. Prizler, ara kabloları, fişler ile pişirici ve ısıtıcı gibi elektrikli ev aletleri özelliklerine ve bulunduğu mekana göre güvenli hale getirilmelidir.

Elektrikle İlgili Tehlikeler
• Elektrik Çarpması

3. Kazalar ve Ev Kazaları ile ilgili İstatistikler

Kazalarla ilgili en yoğun çalışmaların yapıldığı ülke olan ABD’de yılda 25 milyon çocuk kazalarda yaralanmaktadır. ABD’de her dört çocukta bir tanesi yılda bir ev kazasına uğrayarak tedavi görmektedir. Yine her yıl 14 yaşın altındaki 12.000 çocuk kazalardan dolayı ölmekte, 50.000 çocuk ise sakat kalmaktadır. Düzenli istatistiklerin tutulduğu İngiltere’de kaza sonucu ölümlerin %40’ını ev kazaları oluşturmaktadır.

Ülkemizde de Sağlık Bakanlığı istatistiklerine göre, ölüm sıralamasında kaza sonucu ölüm sıralamasında kazalar sonucu ölümler 4. Sırada yer almaktadır. Yine DIE’nin 2001 yılı kayıtlarına göre 1-4 yaş grubu çocuk ölüm nedenleri arasında kazalar yine 4. sırada yer almaktadır. Ülkemizde Sağlık Bakanlığı’nca incelenerek yapılan araştırmaya göre son 5 yılda 120.000 çocuk ev kazası sonucu hastaneye müracaat etmiş ve 2000’i hayatını kaybetmiştir. Türkiye’de ev kazalarına ilişkin yapılan çeşitli araştırmalara göre tüm kazaların %18-25’ini ev kazaları (ev ve bahçesinde olan) oluşturmaktadır. Nitekim 1990 yılında Ankara il merkezindeki hastaların %22.7’sini ev kazalarının oluşturduğu görülmüştür. İstanbul’ da 2001 yılında 11 hastanede yapılan bir araştırmada acil vakaların 1/3 ünü ev kazalarının ortaya çıkmıştır.

Çocuğun karşılaşacağı tehlikeler, çocuğun büyümesi ve gelişmesi ile de değişecektir. Çocuğun gelişim aşamalarının temel özelliklerinin; fiziksel ve zihinsel gelişim aşamalarının özelliklerinin bilinmesi ile yaşa göre potansiyel tehlikeler ve çocuklar için güvenli olmayan durumlar tahmin edilebilir ve önlenebilir. Zamanlarının çoğunu evde geçiren, aynı zamanda çevrelerini keşfetme ve öğrenme konularındaki merakları, büyükleri taklit etme özellikleri, devamlı hareket halinde olmaları, çevreyi keşfetme isteği, deneyim olmadığı için herşeyi ağzına götürme alışkanlığı, el ve vücut maharetlerinin yetişkinlerden fazla olması ve kazalardan kendilerini koruyabilecek gelişimsel beceriye henüz yeterince sahip olamamaları sebebiyle 0-6 yaş grubu çocuk kazaya uğrama oranı en yüksek grubu oluşturmaktadır. Ankara’da 1995 yılında ev kazası sıklığını saptamaya dönük bir araştırmada ev kazalarının %45.4′ ünün 0-6 yaş arası çocuklarda görüldüğü saptanmıştır. Unicef tarafından 2003 yılında 12 bölgeye ayrılarak 0-6 yaş arası çocuğu olan 4254 anne ile yapılan araştırmada kaza geçiren çocukların %71.3’ünün bu kazalara evde uğradığı saptanmıştır. Dolayısıyla zamanlarının çoğunu evde geçiren bu dönem çocukları kazalara da çoğunlukla evde uğramakta, tehlikelerle yüzyüze gelmektedir. Emekleme aşamasından itibaren çocuklar için evler bir anda tehlikeli bir ortam olmaktadır. ABD’de 9 aydan büyük çocuklar arasındaki ölümlerin en önemli sebebini kazalar oluşturmaktadır. 1-4 yaş arası çocukların %44’ünün ölüm nedeni kazalardır. Ev kazalarını önleme konusunda Dünya’da en başarılı ülke olan İsveç’te 1998 yılında, kaza geçiren 0-6 yaş arası 863 çocuk ile yapılan araştırmada, bu yaş grubunda en çok ev kazasının 1.yaş (%21.5) ve 2.yaşlarda (%19.5) olduğu görülmüştür.

Çocuklar ebeveyn tarafından tehlikeden korunma ihtiyacı olduğu gibi, kişisel gelişimleri için çevrelerindekini keşfetmeleri ve öğrenmeleri de gerekmektedir. Çocuk, büyüklerin gözetiminde dahi olsa eğer güvenli bir ortam yaratılmamışsa,çocukların kazaya uğramaları kaçınılmazdır. 1999 yılında Bankhok Lersin Hastanesi’ndeki kaza geçiren 1-4 yaş arasındaki 242 çocuk ile ilgili yapılan araştırmada; kazaların %58’i ebeveyn veya çocuk ile ilgilenen diğer kişilerin yanında olmasına rağmen gerçekleşmiştir.

4. Ev Kazası Tipleri

Ev kazası tiplerini 0-6 yaş grubu çocuklar arasında değerlendirdiğimizde; Dünya’da ve ülkemizde yapılan bir çok araştırmaya göre bu yaş grubu çocuklar arasında en sık görülen ev kazası tipleri düşmeler, yanıklar, zehirlenme, suda boğulma, yabancı cisim yutmaları, evcil hayvan ısırıklarıdır. Yapılan araştırmalarda çocuklardaki kazanın oluş şekli ve tipleri yaşla değişiklik göstermiş ve bu değişikliğinde çocuğun yaşına uygun fizik, sosyal ve hareket gelişim düzeyi ile bağlantılı olduğu vurgulanmıştır. Bir yaşından küçük çocuklarda boğulma ve solunum yollarına yabancı cisim kaçması, 1-4 yaş arasında düşme, çarpma, suda haşlanma, ateşle yanma ve zehirlenmeler daha sık görülmektedir. 2-4 yaşlarında temizlik maddeleri ve ortada bırakılan ilaçlar, 5 yaşından sonra ise dolapta ve yüksekte saklanan ilaçlarla zehirlenmeler artmaktadır. Unicef’in 2003 yılındaki araştırmasında kazaya uğrayan 0-6 yaş arası çocuklarda en fazla rastlanan kaza tipi düşmeler (%63), yanıklar (%16), araba kazaları (%7) ve zehirlenmeler (%4.4) izler.

Düşmeler: Düşmeler daha çok masa, koltuk, mama sandalyesi gibi eşyalardan, merdivenden, ranzadan, beşikten, balkon ve pencereden, kaygan ve uygun olmayan zeminden, yürüteçlerden düşme ile olmaktadır. Ayrıca çocukların bilinçsizce taşınması, salıncaklarda kontrolsüz sallanması,yüksek kapı eşikleri, uygun aydınlatılmayan mekanlarda düşme sebepleri olabilmektedir. Çocukların kavrama yetenekleri ve tehlikeyi önleyecek vücut koordinasyonlarını henüz kazanamamış olmaları ve kaygan zeminde ani ve hızlı hareket etmeleri, mobilyaların üzerine çıkmak istemeleri ve bunların üzerinden atlamaları, küvetler, merdivenler, düşmeye sebep olan en önemli nedenlerdendir.

Yanıklar: Yanıklara bağlı ölümler, kaza sonucu ölümler arasında 3. sıklıkta görülmektedir. Yanıklara bağlı ölümler, 5 yaş altı çocuklarda tüm kaza sonucu ölümlerin %20’sini oluşturmaktadır.Yanık tiplerini; alevlerin oluşturduğu yanıklar, sıcak su ve sıvıların meydana getirdiği yanıklar(haşlanma), kimyasal yanıklar ve diğer yanıklar olarak sıralayabiliriz. ABD’de yapılan bir çalışmada yanıklara bağlı olarak meydana gelen olguların %68’inin 6 yaş altındaki çocuklar olduğu belirlenmiştir. Türkiye’de Gülhane Askeri Tıp Akademisine son 10 yıllık sürede başvuran 5264 yanma olgusunda görülen haşlanma vakalarının %95’inin evde meydana geldiği görülmüştür. Genellikle banyo ve oturma odasında özellikle kahvaltı sırasında sıcak sıvıların dökülmesi sonucu oluşmuştur.

Zehirlenmeler: Zehirlenmeler, zehirli maddelerin aşırı dozda alınmasına bağlı olarak organizmada ölüme kadar gidebilen çeşitli zararların ve fonksiyon bozukluklarını ortaya çıkması ile oluşmaktadır. ABD’de yılda bir milyondan fazla çocuk zehirlenmekte ve bunların %90’ı ev ortamında oluşan sebeplerden meydana gelmektedir. Zehirlenmeler emekleme çağı ile 5 yaş arası çocuklarda sık görülen ev kazasıdır. Bu yaş grubu çocuklarda fazla merak, öğrenme isteği, buldukları her şeyi ağızlarına götürme ve büyükleri taklit söz konusudur. Açıkta bırakılan ilaç veya benzeri zehirli maddenin çocuk tarafından yenilmesi, içilmesi ciddi sonuçlara veya onun ölümüne neden olabilir. Ayrıca ülkemizde soba tütmesi, gazlı ocaklar, ve şofben kullanımına bağlı, dumandan boğulma ve karbonmonoksit zehirlenmeleri de sık görülmektedir.

Boğulmalar: Boğulmalar, suda boğulma başta olmak üzere taneli gıda ve besin maddeleri ile yabancı cisim yutmalarından dolayı meydana gelen boğulmalar, yanlış yatış, duruş sebebi ile boğulma ve diğerleri olarak sıralanabilir. ABD’de yılda ortalama 8000 boğulma olayı meydana gelmekte ve bunun %40’ı 4 yaş ve altı çocuklarda görülmektedir.

Suda Boğulmalar: Suda boğulmalar; banyo küvetleri, evde kullanım için biriktirilen suların doldurulduğu geniş kaplar, kovalar, tuvalet kozetleri, bahçede yağmur ve/veya sulama alanları ile oluşan havuzcuklar ile özellikle yüzme havuzlarından kaynaklanmaktadır.

Çocukların suda oynamayı sevmeleri, 4-5 yaşlarına kadar sudan korkmamaları, özellikle hiçbir tehlikenin farkında olmayan 1-3 yaş arası çocukların (ki bu yaşta hiç yüzme kabiliyetleri yoktur) iç güdüsel olarak sıcak banyo küvetlerine, yüzme havuzlarına, büyük su birikintilerine atlamaları, onları boğulma riski ile karşı karşıya bırakmaktadır.

Taneli Gıda ve Besin Maddeleri ile Yabancı Cisim Yutmaları Sebebiyle Meydana Gelen Boğulma: Çocuk doğduğu andan itibaren etrafını, çevresindeki objeler ve herşeyi tanımak ister ve iç güdüsel olarak bunu dokunarak, ağzına alarak yapar. Özellikle de emeklemeye başlaması ile evde pek çok yere ulaşabileceğinden risk artar. Boğulmalara daha çok leblebi, fındık , fıstık, draje şeklindeki şekerler gibi küçük taneli sert yiyecekler, kabuklu yiyeceklerin kabukları gibi gıda maddelerinin dışında madeni para, bilye, küpe vida gibi objelerden dolayı yabancı cisim yutmaları sebep olabilmektedir.

Yanlış Yatış-Duruş Sebebiyle Boğulma: Çocuğun yatış şeklinden kaynaklanan boğulmalardır.