Eyvah, çocuğum ishal oldu?

Annelerin korktukları hastalıklardan biri olan ishal, acaba nedir ?

Ne zamanlar endişelenmeliyiz ?

Hangi durumlarda doktora veya hastaneye gitmek gerekir?

Her ishalde kaka örneği, kan tahlili yaptıralım mı?

İshalken ne yedirelim, ne içirelim ? Neler vermeyelim?

İshal ne sebeple olur? İshale mutlaka amip ilacı veya antibiyotik gerekir mi? İshal ilaçsız düzelir mi?

İshal nedir?: Yaz aylarında daha belirgin olmak üzere bazen kış aylarına özel bazı virüslerin de etkisiyle yıl boyunca rastlayabileceğimiz bir hastalıktır ishal. Hastalığı, günde şu sayıdan fazla kaka yaparsa ishaldir şeklinde tanımlamayacağım; çünkü her çocuğun dışkılama davranışı ve sayı-kıvam özellikleri birbirinden farklıdır. Çocuğunuzun dışkılama özelliklerini de en iyi, bakımını yapan kişi olarak siz annesi bilirsiniz. Birkaç günde bir kaka yapan ve çok sert dışkılayan çocuk ile her gün ve kıvamlı dışkılayan çocukların ishal durumundaki kaka özellikleri de aynı olmayabilir. Bu sebeple ishali tanımlarken; çocuğumuzun her zamanki dışkılamasından daha gevşek kıvamda veya su gibi görünümde ve çocuğumuzun dışkılama sıklığından daha fazla sayıda kaka yapması kavramlarını kullanabiliriz.

Ne zaman endişelenelim ?: İshal çoğu zaman sebep olan durumdan dolayı değil de, hastanın klinik görünümü sebebiyle bizi endişelendirir. Örneğin 10 defa ishal çıkan ama susuz kalmamış, yediğini-içtiğini kusmayan ve gıda almaya istekli, günlük enerjisini azaltmamış bir çocuk bizi endişelendirmezken; 2-3 defa ishal olmuş, yeme-içme ile ilgili hiç isteği olmayan veya ağızdan aldığı her takviyeyi kusarak çıkaran, kafasını yastıktan kaldırmak istemeyen susuz kalmış bir çocuk bizi heyecanlandırabilir.  Demek ki ishal tek başına sorun değil, çocuğun hastalıklı hali bizim için önemli. Yemeyi tamamen reddeden, içmeyi reddeden, sürekli kusan, ateşi çok yükselen, ağızdan ilaç veremediğimiz, susuz kalmış, kanlı ishali olan, fışkırtarak tekrarlı kusmaları olan, giderek artan karın ağrısı olan, giderek artan kilo kaybı olan çocuklarda mutlaka oyalanmadan doktorunuzun fikrini alın veya ziyaret edin.

Hangi durumlarda doktor-hastane ziyareti gerekir?:  Yukarıda saydığım durumlarda doktor fikri mutlaka gerekir, buna ek olarak bu durumlarda kaka (mikrobik görünüm, rota antijeni, gizli kan, amip aranması, bakteriler için kültür…), idrar, kan tahlili de doktorunuz tarafından muayene sonrasında gerek görülürse hastane ve laboratuvarda verilebilir. Ayrıca ağızdan sıvı alamayan veya aldığı sıvıyı sindiremeden sürekli kusan hastalarda da damardan sıvı tedavisi vermek için kısa süreli bile olsa yatış gerekebilir. İshal genelde birdenbire iyileşiveren bir hastalık değildir; birkaç gün ile 1-2 hafta arasında bir sürede dışkılama normale döner. İshal süresi 2 haftanın üstüne çıkarsa o zaman da doktora başvurmanızı öneririm.

Her ishalde tetkik yaptıralım mı?: Hastanın kliniği doktora gitmeyi gerektirdiğinde hastalığın hikayesi, muayene bulguları ile beraber değerlendirilir ve gerek görülürse dışkı (, kan, idrar gibi tahliller istenebilir. Evde geçirilecek kadar hafif bir kliniğiniz varsa doktorunuz gerekli görmedikçe tahlil verilmez.

İshalken ne yedirelim, ne içirelim ? Neler vermeyelim?: İshal dışkılamanın hızlı ve sık olduğu bir durumdur, o zaman dışkılama hızını azaltacak, kabızlaştıracak gıdalar (patates, elma püresi, muz, pirinç, şeftali…) vermek uygundur. Bağırsakların hızını daha da arttıracak gıdalar (yağlı gıdalar, meyve suları gibi şekerli gıdalar, kayısı-armut-erik-mısır-bezelye-mercimek gibi lifli gıdalar ) ise bir süre yedirilmemelidir. Ayran, yoğurt, kefir gibi fermante ve probiyotikli süt ürünleri de ishal döneminde iyileşmeye destek olan özellikleri ile tercih edilmelidir.

İshal ne sebeple olur? İshale mutlaka amip ilacı veya antibiyotik gerekir mi? İshal ilaçsız düzelir mi?

İshalin pek çok sebebi olabilir ve bu sebeplere göre de tedavileri farklık gösterir. Başlıklar altında incelersek:

• Enfeksiyonlar: * Rotavirus, Adenovirüs, …diğer virüsler,

* E.Coli, Salmonella, Shigella gibi bakteriler,

* Amip, Giardia vb. parazitler,

• Gıda intöleransı ve hassasiyeti (laktoz intöleransı, boyar maddelere hassasiyet…gibi)
• Gıda alerjisi  (inek sütü alerjisi başta olmak üzere alerjik olan gıdaya kanlı-mukuslu dışkılama yanında yüzde-vücutta döküntü, pişik, burun akıntısı…gibi sistemik rahatsızlıklar da eşlik edebilir)
• Besin zehirlenmesi (bozuk gıdadaki toksinler veya mikroplarla ilişkili olarak ishale eşlik eden kusma, halsizlik ve hatta ateş de görülebilir)

Yukarıda da görüldüğü gibi en basit şekilde bile sınıfladığımızda birbirinden çok da farklı olarak ishal görülebilir bu da demektir ki tedavileri de birbirinden çok farklı olacaktır. Sebebe yönelik tedavi verilecek ve iyileşme beklenecek, iyileşme süresi de nedene ve çocuğa göre değişkenlik gösterecektir. Bakterilerin sebep olduğu ishaller dışında (-ki onlarda bile sık vermiyoruz) antibiyotik kullanmamız gerekmez. Amip gibi parazitlerin gösterildiği ishaller dışında da parazit ilaçlarını kullanmamız gerekmez. Sonuç olarak bu iki ilaca aslında çok ihtiyacımız olmaz.

Ağır olmayan vakalarda çoğu zaman ilaç kullanımı (antibiyotik, probiyotik, oral sıvı tedavisi solüsyonları, serum gibi damar içi sıvı uygulamaları, çinko şuruplar…) gerekmez. Doktorunuzla iletişime geçip hastalığın şiddetini, muayene-tetkik ihtiyacını belirledikten sonra uygun tedavi programınızı oluşturun.

Sağlıklı sıhhatli günler dilerim.