Febril Konvulsiyon (Ateşli Havale)

Tıp dilinde ‘konvulsiyon’ halk dilinde ‘havale’ veya ‘epilepsi nöbeti’ anlamına gelmektedir. Öncelikle bir konuya açıklık getirmek uygun olur, Nasıl ki çocukların ateşinin yükselmesi, öksürmeleri hastalık olmayıp, bir hastalığın belirtisiyse; ‘konvulsiyon’ da bir hastalık değil, bir belirtidir. Beynimizde milyarlarca nöron hücresi (sinir hücresi) kendi aralarında iyi bir uyum içinde elektriksel boşalımlar yapmaktadır ve bu elektriksel boşalımlara uygun olarak elimizi kolumuzu oynatır, konuşur, düşünür, güler ve ağlarız. Bu nöron hücreleri içerisinde bir grubu, kendi aralarında uyumlu, ama genelden ayrı şekilde elektriksel boşalım yaparlarsa, ki bunu görmek mümkün değildir; ama nöronların bulunduğu yere göre, gözlerde kayma, kol veya bacaklarda kasılma, titreme, ağızdan salya akması, bilincin bozulması gibi görünür olaylar ortaya çıkar ki buna konvulsiyon diyoruz.

Febril konvulsiyonlar (FK) ateşli hastalıkların seyri sırasında ortaya çıkan ve epilepsi ile ilişkili olmayan ama epilepsi ile karıştırılabilen nöbetlerdir. Bunu tanımlarken, 3 ay ile altı yaş arasındaki çocuklarda, vücut ısısının yükseldiği durumlarda; ancak menenjit veya ensefalit gibi beyini ilgilendiren bir enfeksiyon hastalığı olmaksızın, görülen nöbetler febril konvulsiyon olarak tanımlanır ve altı yaşına kadar, sağlıklı 100 çocuktan 2-4 tanesinde görülebileceği biliniyor. En sık görülme yaşı ise 12-18 ay arasıdır. FK ların görüldüğü bu yaşlar beyin gelişiminin hızlı olduğu bir dönemdir ve bu nedenle, gelişmekte olan beyne özel nöbetler olarak kabul edilir.

FK lar genellikle vücut ısısının 38 derecenin üzerine çıktığı zamanlarda olur, bilincin kaybolması, tepkisiz kalma, gözlerin yukarı kayması, aniden nefesini tutma-morarma,  kasılma, kol ve bacaklarda titreme şeklinde hareketlerin biri veya birkaçı eşlik eder. Genellikle nöbet 3 dakikadan önce kendiliğinden durur, nadiren beş dakikadan daha uzun sürer. Bu günkü bilgilerimize göre, FK ların beyne zararı olmaz, zekayı ve okul başarısını olumsuz etkilemez. Ancak bir kez nöbet geçiren çocuğun ikinci kez nöbet geçirme ihtimali yüksektir.

Neden bazı çocuklar ateşlenince nöbet geçiriyor da bazı çocuklar geçirmiyor? Bu sorunun yanıtını kesin olarak vermek mümkün değildir. Ancak şunu biliyoruz ki, anne veya babası FK geçirmiş veya kardeşlerinde FK öyküsü olan çocukların nöbet geçirme ihtimali diğer çocuklara göre daha fazladır. Bu da genetik yatkınlığın önemli rolünün olduğunu düşündürmektedir.

Çok sorulan bir soru; FK geçiren çocuğum epilepsi hastası mıdır, ömür boyu ilaç kullanması gerekir mi? Hayır epilepsi hastalığı, ateşsiz dönemlerde, her hangi bir zamanda ve bir uyaran olmadan ortaya çıkan, yineleyen nöbetlerdir. Bu günkü bilgilerimize göre basit FK lar epilepsiye dönmez. Bazı özel durumlarda epilepsi gelişme riskinin, toplumdaki epilepsi görülme oranına göre biraz yüksek olduğu söylenir. (Eğer FK 38.5 derecenin altında iken olmuşsa, 15 dakikadan uzun sürmüş ve aynı gün içinde yinelemişse, vücudun bir tarafına gelmiş ve nöbetten sonra hastada güçsüzlük gelişmişse).

Ateşe neden olan her türlü hastalık ki büyük çoğunluğu bu yaşlarda viral enfeksiyonlardır; grip, kulak iltihabı, faranjit, tonsillit, idrar yolu enfeksiyonu, bronşit, vb, ve çocukluk çağında yapılan bazı aşılar  FK nedeni olabilir. Nöbetler genellikle ateşin hızlı yükseldiği dönemlerde ve hastalığın ilk günlerinde görülür.

Ateşli nöbet geçirmiş olan bir çocuğun yeniden nöbet geçirme olasılığı yüksektir. Ancak akılda tutulmalıdır ki, hep aynı ateş seviyesinde ve her ateşlendiğinde nöbet olacak diye kural yoktur. Genellikle nöbet tekrarı ilk nöbeti izleyen 1-2 yıl içerisinde olur.

-İlk nöbetini 15 aylıkdan önce geçirmişse,

-Sık ateşli hastalık geçiriyorsa,

-İlk nöbette ateşi çok yüksek değilse,

-Ateş çok hızlı yükselmişse,

-Anne veya babada ateşli nöbet ve epilepsi öyküsü varsa, nöbet yineleme olasılığı yüksektir.

Tedavi

Nöbetler görüntü itibarı ile korkutucu olmakla birlikte, FK ların genellikle kendiliğinden duracağını, çok ender olarak uzun süreceğini bilmekte ve nöbet sırasında sakin olmakta yarar var; zira telaşla yapılacak hareketler çocuğa zarar verebilir, düşürebilir, çarpabilirsiniz.

Hastanın ağzında bir şey olmadığını biliyorsanız, ve dilini de ısırmamışsa çenesiyle uğraşmayın. Dil geriye kaçar, nefes borusunu tıkar diye bir şey yok.

Yüzüne gözüne bir şey özellikle kolonya dökmeyin. Gözlerini koruyamadığı için gözde zararlanmalara neden olabilirsiniz.

Ağzından su veya ilaç hiçbir şey vermeye çalışmayın, boğulup ölmesine neden olabilirsiniz.

Kol ve bacaklarını hareket etmesin diye tutmaya çalışmayın, kas yırtıkları ve  kemik kırılmalarına neden olabilirsiniz.

Kendisine zarar vermeyecek şekilde yan yatırın, salyasının akmasına izin verin, ateşi olduğu için üzerdekileri inceltin.

Ateşli nöbetler genellikle beş dakika içinde duracaktır. 3-4 dakikadan sonra nöbet devam ediyor ise 112 yi arayıp yardım isteyiniz. Özellikle 18 ayın altındaki çocuklarda ateşe neden olan hastalığın belirlenmesi için yakındaki sağlık merkezine gitmenizde yarar var.

Genellikle uzun süreli koruyucu tedaviye gerek yoktur. Nöbet geçirecek diye düzenli ateş düşürücü ilaç kullanmak doğru değildir ve kullandığınız ilaçların da yan etkisi olacağını unutmamak gerekir. Bazı durumlarda hekiminiz ateşli nöbete karşı ilaç kullanmayı önerebilir. Bu makattan sıkılacak nöbet önleyici ve durdurucu bir ilaç olabilir.  Ateşi 38.5 derecenin üzerine çıktığında, hasta yan yatırılır ve tüpteki ilaç makattan sıkılarak nöbet geçirmesinin önüne geçilebilir. Nöbet geçirmekte olan hasta 3 dakikayı doldurduysa yine aynı ilacı sıkmak nöbetin durdurulmasında yararlı olacaktır. Bazı özel durumlarda hekiminiz günlük ilaç kullanmayı önerebilir

FK geçiren çocuklara genellikle EEG çekmek, beyin görüntülemesi yapmak gereksizdir. EEG nöbetin yineleyeceği veya ileride epilepsi gelişeceği konusunda kesin bilgi vermez. Nörolojik muayenesinde özel bulgular yoksa manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yapılmasının, hekiminiz gerek görmediği sürece, yararı olmaz