GEBELİK VE DİABET

Gestasyonel diabet ya da diğer deyişle gebelik döneminde ortaya çıkan diabet, insülin direncine pankreas organının cevap vermede yetersiz kalmasıdır. Gestasyonel diabet ayrıca gebelik sırasında ilk kez ortaya çıkarılan anormal glukoz (şeker) toleransı olarak da ifade edilmektedir. Gebelik dönemi fizyolojik olarak insülin direnci ile beraber seyreder. Bu durum bebeği besleyen plasenta dokusundan salgılanan diabetojenik hormonlar olan; büyüme hormonu(GH), kortikotropin salınımı yapan hormon (CTRH), plasenta laktojen (PL) ve progesteron hormonları aracılığıyladır. Eğer gebelik döneminde insülin direncine bağlı glukoz (şeker) metabolizması bozulur ve önlem alınmadan bu şekilde devam ederse ortaya çıkabilecek sonuçlar arasında; artmış preeklampsi riski ( gebelik zehirlenmesi), makrosomi ( iri bebek) ve dolayısıyla artmış sezeryan doğum oranı, fetal organomegali (hepatomegali, kardiyomegali), operatif doğum, anne ve bebekte doğum travması, yenidoğanda solunum problemleri ve metabolik komplikasyonlar (hipoglisemi, hiperbilirubinemi) artmaktadır. Ek olarak, eğer annenin organogenezis dönemi dediğimiz 6-8.hf aralığında bilinen veya bilinmeyen aşikar diabet nedeniyle hiperglisemisi ( kanda yüksek şeker düzeyi) varsa, düşük riski ve konjenital (doğumsal) anomali riski artmaktadır. Gebelik döneminde gestasyonel diabeti olan ve tedavi uygulanmayan hastalarda ileriki dönemlerde tip 2 diabet gelişme riski ve kardiyovasküler hastalık görülme ihtimali artmaktadır. Bu kadınların doğurduğu çocukların da uzun dönem etkileri denilen obesite, anormal glukoz toleransı, metabolik sendrom gibi hastalıklar açısından risk altındadır. Gestasyonel diabet ve obesite ile kombine( gestasyonel veya gestasyonel olmayan) diabeti olan anneden olan çocuklarda artmış otizm riski de tanımlanmıştır.

Gestasyonel diabet terimi, gebeliğin 2.yarısında tanı konulan gebeler için kullanılmaktadır. Gebelikteki insülin direnci ilk kez gebelikte ortaya çıkan ama muhtemelen öncesinde diabet yatkınlığı olanlarda daha belirgindir.

GESTASYONEL DİABET İÇİN KİMLER RİSK ALTINDA?

1)Önceki gebeliğinde gestasyonel diabet veya bozuk glukoz intoleransı olan kadınlar

2)Ailede diabet öyküsü olanlar, özellikle 1.derece akrabalarında

3)Gebelik öncesi BMI i 30kg/metrekareden yüksek olanlar, ergenlik döneminde veya gebelikler arası dönemde belirgin kilo almış kadınlar, gebeliğin 18-24.haftaları arasında fazla kilo alan kadınlar

4) Anne yaşı 25 în üzerinde olanlar

5)Önceki gebeliğinde açıklanamayan gebelik kaybı veya ölü doğum öyküsü ya da malforme (anomalili) bebek öyküsü olan kadınlar

6)Diabet gelişimi için yatkınlığı olanlar; metabolik sendrom, polikistik over sendromu olanlar; steroid kullananlar, hipertansiyonu olanlar

7) Çoğul gebeliği olanlar (ikiz, üçüz gebelik)

Risk azaltmada koruyucu yaklaşımlar olarak, kilolu hastalarda gebelik öncesi kilo verilmesi, düzenli egzersiz programları uygulanması, diyet önerileri yapılabilir.

TARAMA VE TANI TESTLERİ

Diabet için tarama ve tanı testleri, diabetli gebeyi ortaya çıkarmak için ve sonrasında uygun tedavi vererek, maskrosomi, bebeğin çıkımda omuz takılmasını engelleme ve preeklampsi gibi, maternal ve fetal morbiditeleri azaltmak amacıyla yapılmaktadır.

Çoğunlukla tarama ve tanı testleri, glukoz (şeker) içeren solüsyonların içilmesini takiben yapılan kanda glukoz ölçümüdür ve bu testlerin hiçbiri anne ve bebek üzerinde olumsuz ve zarar verici etki yapmamaktadır.

Eğer gestasyonel diabet teşhis edilirse, yaklaşım olarak öncelikle diyette değişiklikler, yakın kan şekeri ve kilo takibi, uygun ilaç tedavisi ve yakın anne-bebek izlemleri yapılmalıdır. Tarama testlerinde amaç, asemptomatik (belirti vermeyen) ve bu hastalığı geliştirme riski taşıyan bireyleri ortaya çıkartmaktır. Tarama testleri 1 basamaklı ve 2 basamaklı testler olarak ayrılmaktadır.

2 Basamaklı yaklaşım: Sıklıkla tarama testidir. 50gr OGTT testi, glukoz intoleransı ( şeker metabolizmasında bozulma) olan kadınları belirler. Test sonucu yüksek çıkanlar 2.basamak olan 100gr OGTT ( açlık kan şekeri, 1.2.ve 3.saat tokluk kan şekerleri ölçümü) testine alınırlar. 100gr OGTT testi gestasyonel diabet için tanı testidir ayrıca.

Tek basamaklı yaklaşım; 75 gr OGTT olarak bilinmektedir. 1.ve 2.saat tokluk kan şekeri ölçümlerini içerir. Tarama ve tanı beraberdir.

Tarama testleri için kimler aday?

Gebe kadınların %90 ı gebelik döneminde oluşan kan glukoz düzeyi bozulması açısından en az bir risk faktörü taşımaktadır. Bununla birlikte, kadınların neredeyse %20 si herhengi bir risk faktörü taşımaksızın gestasyonel diabet tanısı almaktadır.

Tarama testi ne zaman yapılmalı?

Erken gebelik döneminde yalnız tanımlanmamış tip 2 diabet şüphesi olanlara (BMI i 30kg/metrekarenin üzerinde olanlar, önceki gebelikte gestasyonel dibet hikayesi olan veya polikistik over sendromu gibi bilinen bozulmuş glukoz metabolizması olanlar) test uygulanabilir. Kanda hemoglabin A1c düzeyi bakılarak, ilk prenatal vizitte erken dönem aşikar diabet tanısı konulabilir ( hemoglobin A1c düzeyinin 6.5 üzerinde olması). Ancak hafif düzeyde glukoz intoleransını yakalamada başarılı değildir.

Erken dönem testi yok ise veya negatifse, dünya genelinde uygulanan 24-28 hafta gebelik döneminde tarama testinin yapılmasıdır. 50gr OGTT testi yemekten bağımsız olarak 50 gr glukoz içeren sıvının içilmesinden 1 saat sonra bakılan kan şekeri düzeyidir.